وضعیت معاملات مجنون ادواری در دوران مشکوک (تحلیل فقهی و حقوقی مادۀ 1213ق.م)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

اهلیت داشتن طرفین معامله از شرایط صحیح واقع شدن معامله است که از آن به بلوغ، عقل و رشد طرفین تعبیر می‌شود؛ بر این اساس معاملات شخص مجنون که فاقد قوۀ عقل و درک است، باطل دانسته شده است. اما مسئلۀ بحث‌برانگیز در این زمینه وضعیت معاملات مجنون ادواری در دوران مشکوک است که دیدگاه‌های مختلفی را از سوی فقها و حقوقدانان در پی داشته است. نویسنده پس از تحلیل و بررسی ادله و آرای فقها و حقوقدانان به شیوۀ تحلیلی- اسنادی، و قابل خدشه دانستن برخی ادلۀ مورد استناد، و با مبنا قرار دادن جریان اصل صحت در صورت تردید در کمال متعاملان، مسئلۀ مورد تحقیق را در مقام تنازع در حالت‌های مختلف مورد بحث قرار داده و معتقد است که با دقت نظر در به‌کاربست اصل صحت، در برخی فروض، صحت معاملات مجنون ادواری در دوران مشکوک، و در برخی فروض بطلان آن موجه و منطبق با ادله است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

THE STATUS OF PERIODIC INSANE TRANSACTIONS IN SUSPICIOUS TIMES (JURISPRUDENTIAL AND LEGAL ANALYSIS OF ARTICLE 1213 OF THE CIVIL CODE)

نویسنده [English]

  • Seifollah Ahadi
Assistant Professor, Department of Islamic Jurisprudence and Law, Faculty of Theology and Islamic Studies Azarbaijan Shahid Madani University
چکیده [English]

The capacity of the parties to the transaction is one of the conditions of the validity of the transaction, which includes the maturity, wisdom and growth of the parties; according to this, the transactions of an insane person who has no power of reason and understanding have been considered invalid. But the controversial issue in this regard is the status of periodic insane transactions during the suspicious period, which has led to different views from jurists and lawyers. After analyzing the arguments and opinions of jurists and lawyers in an analytical-documentary manner, and considering the inviolability of some of the cited arguments, and using principle of authenticity in case of doubt in the capacity of the parties, the author has discussed the issue of research as a dispute in various situations and believes that by strictly applying the principle of authenticity, in some hypotheses, periodic insane transactions during the suspicious period are valid and in some hypotheses, they are invalid and these cases are justified and consistent with the evidence. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Adoption of insanity
  • Periodic insanity
  • Insane transactions
  • Scope of the principle of authenticity
  1. قرآن کریم.

    1. آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین (1409ق). کفایة الأصول، قم: آل‌البیت(ع).
    2. آملی، میرزا هاشم (1395ق). مجمع الأفکار و مطرح الأنظار، مقرر: محمدعلی اسماعیل‌پور، قم: المطبعة العلمیة.
    3. اراکی، ضیاءالدین (1414ق). مقالات الأصول، تحقیق: محسن اراکی و منذر حکیم، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
    4. اصفهانی، محمدحسین (1374ق). نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، قم: سیدالشهداء.
    5. امامی، سید حسن (بی‌تا). حقوق مدنی، تهران: انتشارات اسلامیة.
    6. انصاری، مرتضی بن محمد امین (1428ق). فرائد الأصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
    7. بجنوردی، سید حسن (1419ق). القواعد الفقهیة، قم: نشر الهادی.
    8. ـــــــــــــــ (1380). منتهی الأصول، تهران: مؤسسة العروج.
    9. بحرانی، حسین بن محمد (بی‌تا). الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، قم: مجمع البحوث العلمیة.

    10.بروجردی، محمدتقی (1417ق). نهایة الافکار (تقریرات درس آقا ضیاءالدین عراقی)، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

    11.بسامی، مسعود؛ بسامی، حسین (1388). «جنون؛ از آثار حقوقی تا پیامدهای کیفری»، فصلنامۀ حقوق پزشکی، ش 8، ص 173-149.

    12.تبریزی، موسی (1388). فرائد الأصول (مع حواشی أوثق الوسائل)، قم: سماء قلم.

    13.تستری، اسدالله (بی‌تا). مقابس الأنوار و نفائس الأسرار، مؤسسۀ آل البیت(ع). قم.

    14.حائری یزدی، عبدالکریم (1418ق). درر الفوائد، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

    15.حر عاملی، محمد بن حسن (1419ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسۀ آل البیت(ع).

    16.حسینی روحانی، سید صادق (1429ق). منهاج الفقاهة، قم: انوار الهدی.

    17.حسینی عاملی، محمد جواد بن محمد (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

    18.حسینی میلانی، علی (1428ق). تحقیق الأصول، قم: انتشارات الحقائق.

    19.حیدری، علی‌نقی (1412ق). اصول الاستنباط، قم: لجنة ادارة الحوزة العلمیة.

    20.خدابخشی، عبدالله (1394). «جدال جنون و افاقه در قرارداد مجنون ادواری»، فصلنامۀ تخصصی فقه اهل بیت(ع)، سال21، ش84، ص 75-43.

    21.خمینی، سید روح‌الله (1410ق). الرسائل، قم: موسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان.

    22.خویی، سید ابوالقاسم (1422ق). مصباح الاصول، قم: موسسة إحیاء آثار السید الخوئی.

    23.ـــــــــــــ (بی‌تا). مصباح الفقاهة، مقرر: محمدعلی توحیدی، بی‌نا.

    24.شهید اول، محمد بن مکی (1417ق). الدروس الشرعیة، قم: انتشارات اسلامی.

    25.ــــــــــــ (1419ق). ذکری الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: مؤسسۀ آل البیت(ع).

    26.شهیدی، مهدی (1377). تشکیل قراردادها و تعهدات، چ اول، تهران: حقوقدان.

    27.صاحب جواهر، محمدحسن (1404ق). جواهرالکلامفیشرحشرائعالاسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

    28.صفایی، سید حسین؛ قاسم‌زاده، سید مرتضی (1394). حقوق مدنی: اشخاص و محجورین، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت).

    29.طباطبائی قمی، سید تقی (1400ق). دراساتنا من الفقه الجعفری، قم: مطبعة الخیام.

    30.طباطبائی یزدی، محمدباقر (بی‌تا). وسیلة الوسائل فی شرح الرسائل، قم: مؤلف.

    31.طوسی، محمد بن حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.

    32.علمی، محمدرضا؛ قبادی، کاوه (1393). «گسترۀ جنون در فقه و حقوق»، مجلۀ پژوهش‌های فقهی، دورۀ 10، ش 4، ص 852-823.

    33.فخرالمحققین، محمد بن حسن (1387ق). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.

    34.کاتوزیان، ناصر (1371). قواعد عمومی قراردادها، تهران: به‌نشر.

    35.محدث نوری، حسین بن محمد تقی (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسۀ آل البیت(ع).

    36.محقق داماد، سید مصطفی (1406ق). قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.

    37.محقق کرکی، علی بن حسین (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: آل البیت(ع).

    38.مظفر، محمد رضا (1430ق). أصول الفقه، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.

    39.مغنیه، محمدجواد (1421ق[الف]). الفقه علی المذاهب الخمسة، بیروت: دارالتیار الجدید- دارالجواد.

    40.ــــــــــــ (1421ق[ب]). فقه الإمام الصادق(علیه السلام)، قم: مؤسسۀ انصاریان.

    1. مکارم شیرازی، ناصر (1411ق). القواعد الفقهیة، قم: مدرسۀ امام امیرالمؤمنین(ع).

    42.میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن (1413ق). جامع الشتات فی أجوبة السؤالات، تهران: مؤسسۀ کیهان.

    43.نائینی، محمدحسین (1376). فوائد الاُصول، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.

    44.نراقی، احمد بن محمدمهدی (1417ق). عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

    45.هاشمی‌شاهرودی، محمود (1417ق). بحوث فی علم الأصول، تقریرات شهید صدر، قم: دائرة‌المعارف فقه اسلامی.

    46.یزدی، سید محمدکاظم (1421ق). حاشیة المکاسب، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.

    47.ــــــــــــــ (1426ق). حاشیة فرائد الاصول، تقریرات: محمدابراهیم یزدی، قم: دارالهدی.