Analytical attitude towards the effect of guilt ‎arising from causation in the Islamic jurisprudence ‎and in the Iranian law

Document Type : Research Paper

Authors

1 Assistant Prof, Department of Law, Faculty of Theology and Islamic Studies, ‎University of Tehran, Iran.‎

2 Associate Prof, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, ‎Iran.‎

3 PhD Student, Faculty of Law, Theology and Political Science, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran

Abstract

Abstract
Discussion about liability based on fault and the effect of fault in liability is an important topic in today’s law. However, given that the laws have not explicitly required the establishment of fault in causation, there are different views on what role to assign to the fault in tort judgments. Although damage, liability, causation and fault are favorite topics in fiqh (Islamic law) and extensive discussions are devoted to them, they do not convey an explicit position about the place of causality and they have not addressed the “what we are in”  theoretically and have not given an independent topic to this issue. Thus both in fiqh and in Iranian law, there are serious uncertainties around the essential question whether any causality relation is enough for necessity of compensation or there should be an element of fault so that a ruling for compensation is issued. And if the latter view is accepted, where is the domain of fault? Despite what is sometimes said in fiqh, detailed reviews indicate that there is consensus among jurists that fault has no role in liability caused by direct loss (itlaf), and inflicting loss and causality are enough for liability. Therefore, it can be said that the domain of effect of fault in civil liability is limited to the indirect loss (tasbib). Islamic jurists, however, have conflicting views over indirect loss. Some have
 
not required fault for liability in this category while majority of them, based on rules such as “the culprit is only liable for what he intended” and “there is no warranty in what is not considered harm by custom and even if it entails what is considered harm”, believe that in the event of indirect loss, the loss cannot be attributed to the agent and hence the liability doesn’t apply to him or her unless fault (even if in the objective sense) can be established. This view on indirect loss can be clearly understood  from the writings of jurists such as Gazali, Allama Helli, and Al-Karraki. Thus whenever it is impossible to predict the loss  to be resulted from an act so that rarely does that act lead to loss, that action is not subject to liability even if it leads to loss in the particular case. They believe that there is no evidence in the divine texts upholding that causation alone can bring about liability. Liability is, rather, but that accountability in causation is based on the coincidence of causality, the reasonable attributability of loss to the act, and about the establishment of the agent’s fault. In the Iranian law too due to lack of specification, lawyers have followed the same paths and there are two viewpoints among them. Some believe that in neither of direct and indirect losses, does the element of fault have any role and the realization of the three prongs of harmful action, loss and causation is enough for the compensation. This is while the majority of lawyers believe that the the motion for liability will be granted only when the fault exists in the committed act. In their opinion, the role and effect of fault in liability can be inferred not only from the articles 333 and 335 of the Civil Liability Act enumerating some variations of the indirect loss but from the articles 506 and 537 of the Islamic Penal Code. Hassan Emami supports this theory and believes that whoever damages other peopl’s properties will be liable only when he or she has either neglected the predictable results of his or her actions or has committed the act having thoseresults in mind. Given what was mentioned above, this article suggest that applying only one of the mentioned theories to the vast array of examples some of which are quite complicated and to diverse social and legal relations among humans is not reasonable and that a sound, principled approach would be to consult common usage and to use it as a criterion for proving or disproving the role of fault in liability caused by indirect loss.
This study is carried out in an analytical-descriptive library method referencing original sources of fiqh and credible law books, and evaluates different viewpoints and their reasoning,  examining the soundest among them more thoroughly.

Keywords


  1. منابع

    قرآن کریم.

    1. ابن قدامه، موفق‌الدین، ابی محمد، عبدالله،المغنی (1417). الریاض: دار ابن عفان.
    2. ابن ملقن، المحقق، سراج‌الدین ابی حفص عمر بن علی الانصاری (1431ق). قواعد ابن الملقن أوالأ شباه والنظائر فی قواعد الفقه، چ اول،الریاض، دارابن القیم.
    3. ابن‌منظور (1997). لسان العرب، بیروت: دار صادر.
    4. ابن‌نجیم، زین‌الدین بن ابراهیم (1443). الأشباه والنظائر فی قواعد و فروع فقه الحنفیۀ، قاهره: المکتبۀ الأزهریۀ للتراث.

          5.ابوغانم،بغدادی(1420). مجمع الضمانات فی مذهب الامام أبی حنیفه،القاهره، دارالسلام

    1. ابوزهره، محمد (1427ق). اصول الفقه، دار الفکر العربی.
    2. آبی، فاضل، حسن بن ابی طالب یوسفی (1417ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع،قم، دفتر انتشارات اسلامی وابستخ به جامعه مدرسین حوزه علمیه

         8. امامی، حسن (1395). حقوق مدنی، ج 1، تهران: اسلامیه.

    1. امین، سید محمد(1419).المسؤولیه التقصیریه عن فعل الغیر، قاهره، دانشگاه قاهره
    2. انصاری، شیخ الاسلام،أبی یحیی،زکریا (1418). فتح الوهاب بشرح منهج الطلاب،بیروت،دارالکتب العلمیه
    3. بجنوردی، محمدحسن (1419ق). القواعد الفقهیة، تحقیق محمدحسین درایتی و مهدی مهریزی، ایران، الهادی.
    4. بحرانی، آل عصفور، حسین بن محمد (بی‌تا). الانوار الوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، للفیض، قم: مجمع البحوث العلمیة.
    5. جعفری تبار، حسن (1375). مسئولیت مدنی سازندگان و فروشندگان، تهران: دادگستر.
    6. جعفری لنگرودی، جعفر (1390). ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش.
    7. حلی، حسن بن یوسف، بن مطهر اسدی (1420ق). تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه، تهران: مؤسسه امام صادق
    8. حلی، محقق، نجم‌الدین جعفر بن حسن (1408ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام، تحقیق عبدالحسین بقال،قم، اسماعیلیان
    9. ----------------------------- (1413ق). قواعد الاحکام فی معرفه الحلال والحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
    10. خفیف، علی (1423). الضمان فی الفقه الاسلامی، قاهره: دارالفکر العربی.
    11. خمینی موسوی، روح‌الله (1404ق). زبدة الاحکام، تهران: انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی.

        20.---------------(بی­تا)،تحریرالوسیله، چاپ اول، قم، مؤسسه مطبوعات دارالعلم.

    1. خویی، سید ابوالقاسم موسوی، (1422). مبانی تکمله المنهاج، مؤسسۀ احیاء آثار الخوئِ.
    2. دمشقی، حنبلی، یوسف بن الحسن (1415ق). القواعد الکلیه والضوابط الفقهیه، بیروت: دار البشائر الاسلامیه.
    3. رافعی، ابی القاسم عبد الکریم بن محمد (1417ق). فتح العزیز شرح الوجیز، بیروت: دار الکتب العلمیه.
    4. رشتی، میرزا حبیب‌الله (1401ق). کتاب الغصب، دار القرآن الکریم.
    5. زحیلی، وهبه (1427ق). الفقه الاسلامی و أدلته، دمشق: دارالفکر المعاصر.
    6. --------- (1998). نظریه الضمان أو المسئولیه المدنیة والجنائیه فی الفقه الاسلامی دراسۀ مقارنه، بیروت: دارالفکر.
    7. زرقا، احمد، مصطفی (1433ق). شرح القواعد الفقهیه، دمشق ،دار القلم.
    8. سبکی، تاج‌الدین (1383). حاشیه العلامه البنانی، علی شرح الجلال شمس الدین علی متن جمع الجوامع، 1/95،تبریز، تابش
    9. سراج، محمد (2015). ضمان العدوان فی الفقه الاسلامی، قاهره: دار المطبوعات الجامعیه.
    10. السرخسی، شمس الدین، محمدبن احمد (بی‌تا). اصول السرخسی، بیروت، دارالمعرفه.
    11. 31. سیوطی، جلال‌الدین (2008). ألاشباه والنظائر فی القواعد الفقهیۀ، المنصوره، مصر مکتبه الایمان.
    12. 32. سیستانی،سید علی،(1414). ا،قاعده لاضرر ولاضرار، قم، مکتبه آیه العظمی السید السیستانی.
    13. شافعی محمد بن ادریس (1403ق). الأم، بیروت: دارالفکر.
    14. شربینی، شمس‌الدین محمد بن محمد (1430ق). مغنی المحتاج إلی معرفة ألفاظ المنهاج، دمشق: دارالمنهل.
    15. شهید اول، محمد بن مکی(1385). اللمعه الدمشقیه،تهران، انتشارات سمت.
    16. مسلم،بن حجاج نیشابوری (1425). صحیح مسلم بشرح النووی. القاهره: دار الفجر للتراث.
    17. صفائیِ، سید حسین؛ رحیمی، حبیب‌اله (1394). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، تهران: سمت.
    18. عطیه،رمضان (بی­تا). موسوعه القواعد الفقهیه المنظمه للمعاملات المالیه،الاسکندریه، دارالایمان
    19. عوده، عبدالقادر (1405ق). التشریع الجنائی الاسلامی مقارنا بالقانون الوضعی، بیروت: مؤسسۀ الرساله.
    20. غزالی، محمد بن محمد (1418ق). الوجیز فی الفقه الشافعی، تحقیق علی معوض، عادل عبد الموجود، بیروت: شرکة ارقم بن ارقم
    21. فیض‌الله، محمد فوزی (1983). نظریه الضمان فی الفقه الاسلامی، بیروت: دارالتراث.
    22. قاسم‌زاده، سید مرتضی (1388). الزام‌ها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد، تهران: میزان.
    23. کاتوزیان، ناصر (1377). وقایع حقوقی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    24. کاسانی، علاءالدین ابی بکر بن مسعود (1424ق). بدائع الصنایع فی ترتیب الشرایع، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    25. گلدوزیان، ایرج (1394). محشای قانون مجازات اسلامی، تهران: مجد.
    26. محقق داماد، سید مصطفی (1397). قواعد فقه، بخش مدنی (مالکیت و مسئولیت)، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
    27. محقق،کرکی،علی بن حسین (1409ق). رسائل المحقق الکرکی، قم: کتابخانۀ آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
    28. مرداوی، علاء‌الدین ابی الحسن (1415ق). الإنصاف فی معرفة الراجح من الخلاف علی مذهب احمد بن حنبل، الریاض: مکتبه هجر للطباعه والنشر.
    29. مرزوقی، محمد بن عبدالله (2009). مسئولیه المرء عن الضرر الناتج من تقصیره، بیروت: الشبکه العربیه للابحاث والنشر.
    30. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    31. ندوی، علی‌احمد (1419ق). موسوعه القواعدوالضوابط الفقهیه الحاکمه للمعاملات المالیه فی الفقه الاسلامی، بیروت: دارعالم‌المعرفه.
    32. نووی، یحیی بن شرف‌الدین (بی‌تا). المجموع شرح المهذُّب، بیروت: داراحیاء التراث العربی.