معمای دادگاه ارجاع‌کنندة دعوا به داوری در قانون آیین دادرسی مدنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

10.22059/jlq.2025.376742.1007902

چکیده

قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 1379، در چند ماده از مواد مربوط به داوری، عبارت «دادگاه ارجاع‌کنندة دعوا به داوری» یا عبارات مشابه آن را به‌کار برده است. در ادبیات حقوقی مرتبط با داوری، در مورد مصداق دادگاه مزبور، نظر یکسانی وجود ندارد. بیشتر نویسندگان حقوقی، منظور از «دادگاه ارجاع‌کنندة دعوا به داوری» را دادگاهی می‌دانند که در جریان رسیدگی به دعوا در آن دادگاه، طرفین بر ارجاع دعوای خود به داوری و حل‌وفصل آن از این طریق، تراضی می‌کنند. با این حال نظر مورد اشاره به‌عنوان تفسیر رایج و همچنین سایر نظرهایی که در خصوص مصداق دادگاه ارجاع‌کنندة دعوا به داوری ارائه شده است، با مواد مختلف قانونی مغایرت دارد. این مقاله به‌صورت توصیفی – تحلیلی در پی آن است که به‌ویژه بر مبنای پیشینة قانون آیین دادرسی مدنی، با رفع ابهام از قانون، مصداق دادگاه ارجاع‌کنندة دعوا به داوری را روشن سازد. باید گفت که هرچند در ادبیات حقوقی، نظرهای مختلفی نسبت به مصداق دادگاه مزبور وجود دارد، اما با توجه به قوانین مختلف دادگاه ارجاع‌کنندة دعوا به داوری به‌عنوان بازمانده‌ای از قوانین پیشین، در حال حاضر هیچ‌گونه مصداق خارجی ندارد و عبارت مذکور که در چندین ماده از مواد قانون آیین دادرسی مدنی به‌کار رفته است، مفهومی فاقد مصداق است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Concept of the Court Referring a Dispute to Arbitration in the Civil Procedure Code

نویسنده [English]

  • Yousef Darvishi Hoveyda
Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Law, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The Civil Procedure Code of Iran, enacted in 2000 (1379 in the Persian calendar), employs the term "court referring the dispute to arbitration" or similar expressions in several provisions related to arbitration. Legal scholarship on arbitration lacks consensus regarding the specific court to which this term refers.
Most legal scholars interpret the "court referring the dispute to arbitration" as the court in which, during the course of proceedings, the parties agree to submit their dispute to arbitration for resolution. However, this prevailing interpretation, along with other views on the identity of the referring court, conflicts with various provisions of the Civil Procedure Code. This article adopts a descriptive-analytical approach to clarify the identity of the referring court, particularly by examining the historical context of the Civil Procedure Code, thereby resolving ambiguities in the law.
The analysis reveals that, despite differing opinions in legal scholarship, the concept of the "court referring the dispute to arbitration," as a vestige of prior legislation, currently lacks any practical application. The term, used in multiple provisions of the Civil Procedure Code, is a concept without a corresponding real-world instance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Enforcement of Arbitral Awards
  • Mandatory Arbitration
  • Notification of Arbitral Awards
  • Voluntary Arbitration
  • Referring Court
  • Setting Aside of Arbitral Awards
منابع
افتخار جهرمی، گودرز (1378). تحولات نهاد داوری در قوانین موضوعة ایران: دستاورد آن در داوری بین‌المللی. مجلة تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی، (28-27). در:
افتخار جهرمی، گودرز؛ السان، مصطفی (1399). آیین دادرسی مدنی، ج3، تهران: میزان.
السان، مصطفی؛ مولائی، یوسف؛ نجفی‌زاده، لیلا (1400). شناسایی و اجرای رأی داور داخلی؛ مطالعة تطبیقی حقوق ایران و استرالیا. مجلة مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، (2). در: https://jls.shirazu.ac.ir/article_6203.html( 11 خرداد 1402)
امینی، عیسی؛ رشیدی، امید؛ اسکینی، ربیعا (1399). تفسیر شرط داوری اجباری. فصلنامة پژوهش حقوق خصوصی دانشگاه علامه طباطبایی، (32).
https://doi.org/10.22054/jplr.2020.40179.2138
ایرانشاهی، علیرضا (1402). حقوق داوری داخلی. تهران: میزان.
بهرامی، بهرام؛ دریمی، علی؛ پرتوی‌زاده، رضا؛ بهرامی، محمدرضا (1401). بایسته‌های حقوق داوری در حقوق ایران. تهران: نگاه بینه.
بهشتی، جواد؛ مردانی، نادر (1385). آیین دادرسی مدنی. ج2، تهران: میزان.
جنیدی، لعیا (1381). اجرای آرای داوری بازرگانی خارجی. تهران: شهر دانش.
جنیدی، لعیا (1376). نقد و بررسی تطبیقی قانون داوری تجاری بین‌المللی. تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
حیاتی، علی عباس (1394). آیین دادرسی مدنی 3. تهران: میزان.
خدابخشی، عبدالله (1391). حقوق داوری و دعاوی مربوط به آن در رویة قضایی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
زراعت، عباس (1388). آیین دادرسی مدنی. تهران: دانش‌پذیر.
سروستانی، وحید؛ ماندگار، مصطفی (1399). دخالت مساعدتی دادگاه در داوری؛ مبانی و مصادیق. مجلة حقوق خصوصی پردیس فارابی دانشگاه تهران، 17(1).
شعاریان، ابراهیم (1402). موافقت‌نامة داوری از انعقاد تا انحلال در پرتو حقوق داوری داخلی و بین‌المللی. تهران: شهر دانش.
شمس، عبدالله (1385). آیین دادرسی مدنی. ج3، تهران: دراک.
شهلا، مهدی؛ بشارتی، لیلا (1398). نقش دادگاه‌های ملی در داوری تجاری بین‌المللی در حقوق ایران و فرانسه. مجلة حقوقی بین‌المللی، (60).
شید، بابک (1400). گسترش قلمرو موافقت‌نامة داوری به شخص ثالث و ثائم مقام. تهران: شهر دانش.
شیروی، عبدالحسین (1393). داوری تجاری بین‌المللی. تهران: سمت.
صریحی، عملی؛ روزبهانی، زینب (1401). حقوق داوری داخلی. تهران: جنگل جاودانه.
طاهری، سهیل؛شریف علیایی، حسین (1399). داوری اجباری و مصادیق آن در حقوق ایران. مجلة آموزه‌های حقوقی گواه، 6(1)، https://doi.org/10.30497/leg.2020.2810
فضلی، حسن؛ بزرگمهر، امیرعباس (1400). تحلیل آیین دادرسی مدنی و جهات ابطال رأی داوری. تهران: دادگستری کل استان تهران.
قهرمانی، نصراله (1397). مباحث دشوار آیین دادرسی مدنی. ج 2، تهران: خرسندی.
علومی یزدی، حمیدرضا؛ درخشان‌نیا، حمید (1397). مداخلة دادگاه در تعیین داور؛ آسیب‌شناسی قانون رویة قضایی و ارائة الگو. فصلنامة پژوهش حقوق خصوصی دانشگاه علامه طباطبایی، (22). https://doi.org/10.22054/jplr.2018.8353
غمامی، مجید؛ محسنی، حسن (1386). آیین دادرسی فراملی. تهران: میزان.
کریمی، عباس؛ پرتو، حمیدرضا (1399). حقوق داوری داخلی. تهران: دادگستر.
مافی، همایون؛ پارسا، جواد (1391). دخالت دادگاه‌ها در رسیدگی‌های داوری در حقوق ایران. مجلة دیدگاه‌های حقوق قضایی دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، (57). در:
متین دفتری، احمد (1378). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی. ج1، تهران: مجد.
محسنی، حسن (1394). آیین دادرسی مدنی فرانسه. ج 2، تهران: شرکت سهامی انتشار.
مدنی، سیدجلال‌الدین (1376). آیین دادرسی مدنی. ج1، تهران: پایدار.
مهاجری، علی (1397). مبسوط در آیین دادرسی مدنی. ج 4، تهران: فکرسازان.
منصوری، عباس؛ امینی، عیسی (1400). محدودة نظارت دادگاه بر رأی داوری داخلی از حیث قوانین موجد حق با تأکید بر رویة قضایی. فصلنامة پژوهش حقوق خصوصی دانشگاه علامه طباطبایی، (36). https://doi.org/10.22054/jplr.2019.43299.2230
نهرینی، فریدون (1400). آیین دادرسی مدنی. ج2، تهران: گنج دانش.
همتی، احمد (1402). نظارت دادگاه در داوری ملی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
یوسف‌زاده، مرتضی (1401). آیین داوری. تهران، شرکت سهامی انتشار.
 
References
Alsan, M., Molaei, Y., & Najafizadeh, L. (2021). Recognition And Enforcement Of Domestic Arbitral Awards: A Comparative Study Of Iranian And Australian Law, Journal Of Legal Studies, Shiraz University, (2). [in Persian] Https://Jls.Shirazu.Ac.Ir/Article_6203.Html
Amini, I., Rashidi, O., & Eskini, R. (2020). Interpretation Of Mandatory Arbitration Clauses. Private Law Research Quarterly, Allameh Tabataba’i University, (32). [in Persian]
Bahrami, B., Dorimi, A., Partooizadeh, R., & Bahrami, M, (2022). Essentials Of Arbitration Law In Iranian Legal System. Tehran: Negah-E Bineh. [in Persian]
Beheshti, J., & Mardani, N, (2006). Civil Procedure, Vol. 2. Tehran: Mizan Publishing. [in Persian]
Eftekhari Jahromi, G, (1999). Developments In The Institution Of Arbitration In Iranian Statutory Law: Its Achievement In International Arbitration, Legal Research Journal, Shahid Beheshti University, (27–28). [in Persian].  Https://Lawresearchmagazine.Sbu.Ac.Ir/Article_56870.Html
Eftekhari Jahromi, G., & Alsan, M. (2020). Civil Procedure. Vol. 3. Tehran: Mizan Publishing. [in Persian]
 Fazeli, H., & Bozorgmehr, A, (2021). Analysis Of Civil Procedure And Grounds For Setting Aside Arbitral Awards. Tehran: Judiciary Of Tehran Province. [in Persian]
 Ghamami, M., & Mohseni, H, (2007). Transnational Civil Procedure. Tehran: Mizan Publishing. [in Persian]
 Ghahremani, N, (2018). Challenging Topics In Civil Procedure, Vol. 2. Tehran: Khorsandi. [in Persian]
Hayati, A, A, (2015). Civil Procedure III. Tehran: Mizan Publishing. [In Persian]
Hemmati, A, (2023). Judicial Oversight In Domestic Arbitration. Tehran: Sherkat Sahami Enteshar. [in Persian]
Iranshahi, A, (2023). Domestic Arbitration Law. Tehran: Mizan Publishing. [in Persian]
Joneidi, L, (1997). Comparative Review And Analysis Of The Law On International Commercial Arbitration. Tehran: Faculty Of Law And Political Science, University Of Tehran. [in Persian]
Joneidi, L, (2002). Enforcement Of Foreign Arbitral Awards. Tehran: Shahre Danesh. [in Persian]
Karimi, A., & Parto, H, (2020). Domestic Arbitration Law. Tehran: Dadgostar. [In Persian]
Khodabakhshi, A, (2012). Arbitration Law And Related Disputes In Judicial Practice. Tehran: Sherkat Sahami Enteshar. [in Persian]
Mafi, H., & Parsa, J. (2012). Judicial Intervention In Arbitral Proceedings In Iranian Law, Journal Of Judicial Legal Views, University Of Judicial Sciences And Administrative Services, (57).
Madani, S, J, (1997). Civil Procedure, Vol. 1. Tehran: Paydar. [in Persian]
Mansouri, A., & Amini, I. (2021). Judicial Review Of Domestic Arbitral Awards In Light Of Substantive Law With Emphasis On Judicial Precedent, Private Law Research Quarterly, Allameh Tabataba’i University, (36).   Https://Doi.Org/10.22054/Jplr.2019.43299.2230[in Persian]
Matin Daftari, A, (1999). Civil And Commercial Procedure.Vol. 1. Tehran: Majd. [in Persian]
Mohajeri, A, (2018). Comprehensive On Civil Procedure.Vol. 4. Tehran: Fekrsazan. [in Persian]
Mohseni, H. (2015). Civil Procedure Of France. Vol. 2. Tehran: Sherkat Sahami Enteshar. [in Persian]
Nahrini, F. (2021). Civil Procedure. Vol. 2. Tehran: Ganj-E Danesh. [in Persian]
 Oloumi Yazdi, H., & Derakhshan Nia, H. (2018). Judicial Intervention In Arbitrator Appointment: A Critique Of Judicial Procedure Law And A Model Proposal, Private Law Research Quarterly, Allameh Tabataba’i University, (22). Https://Doi.Org/10.22054/Jplr.2018.8353. [in Persian]
Sarvestani, V., & Mandegar, M. (2020). Supportive Court Intervention In Arbitration: Foundations And Instances. Private Law Journal, Farabi Campus, University Of Tehran, 17(1).
Sarihi, A., & Rozehbahani, Z. (2022). Domestic Arbitration Law. Tehran: Jangal Javdaneh. [in Persian]
Shahla, M., & Besharati, L. (2019). The Role Of National Courts In International Commercial Arbitration Under Iranian And French Law, International Law Journal, (60). [in Persian]
Shams, A. (2006). Civil Procedure. Vol. 3. Tehran: Darak. [in Persian]
 Sheid, B. (2021). Extension Of Arbitration Agreements To Third Parties And Legal Successors. Tehran: Shahre Danesh. [in Persian]
 Shiravi, A. (2014). International Commercial Arbitration. Tehran: SAMT Publishing. [in Persian]
Shoarian, E. (2023). The Arbitration Agreement: From Formation To Dissolution In Light Of Domestic And International Arbitration Law. Tehran: Shahre Danesh. [in Persian]
 Taheri, S., & Sharif Alaei, H, (2020). Mandatory Arbitration And Its Instances In Iranian Law. Gava Legal Teachings Journal, 6(1). Https://Doi.Org/10..30497/Leg.2020.2810. [in Persian]
Yousefzadeh, M,(2022). Arbitration Procedure. Tehran: Sherkat Sahami Enteshar. [in Persian]
 Zeraat, A, (2009). Civil Procedure. Tehran: Danesh Pazir. [in Persian]