قلمرو اقتصادی قاعدۀ تقصیر و بررسی کارایی آن در حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری

3 کارشناس ارشد حقوق اقتصادی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

    یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های حقوق‌دانان، تعیین مبنا برای شخص مسئول است. اندیشمندان حقوقی با توجه به اهداف مد نظرشان مبانی مختلفی در این خصوص ارائه داده‌اند. به‌نظر می‌رسد در حقوق ایران مبنای اصلی مسئولیت «قاعدۀ تقصیر» ‌باشد.  این قاعده در حوادث یک‌جانبه و دوجانبه کارایی دارد، اما باید توجه داشت در مواردی که سطوح مختلف فعالیت در وارد شدن خسارت مؤثر باشد، این قاعده کارایی ندارد. ازآنجا که قانون‌گذار به کارایی نداشتن «قاعدۀ تقصیر» در سطوح مختلف فعالیت ‌توجه نداشته، در موارد بسیاری اعمال این قاعده با موفقیت روبرو نبوده است. پیشنهاد می‌شود در این موارد، ازجمله تولید کالاهای خطرناک، «مسئولیت محض» حاکم باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

ANALYSIS OF NEGLIGENCE RULE EFFICIENCY IN IRANIAN LAW

نویسندگان [English]

  • Hasan Badini 1
  • Reza Khodkar 2
  • Parviz Rahmati 3
1 Associate Professor, Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
2 PhD Student Privacy Law, University of Judicial and Sciences Administrative Services, Tehran, Iran
3 LLM in Law and Economics, Allameh Tabatabae’i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

One of the main concerns of lawyers is that on what basis a responsible person to be identified. Legal thought with respect to its defined objectives represented different bases. It looks that in judicial system of Iran the “Negligence Rule” make the primary responsibility. In unilateral and bilateral events the “Negligence Rule” leads to performance, although it should be noted that in cases which the level of activity could be effective in making damage this rule does not work. Since the legislator doesn’t have any attention to “Negligence Rule” at different levels of activity, this won’t result in substantial performance. We suggested that in these cases, including producing dangerous goods the strict liability be ruling.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Efficiency
  • game theories
  • negligence rule
  • standard economic theory of production

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. امامی، سید حسن (1386)، حقوق مدنی، جلد اول، چاپ بیست و هفتم، انتشارات اسلامیه .
    2. بابایی، ایرج (1381)، بررسی عنصر خطا در حقوق مسئولیت مدنی ایران، پژوهش حقوق و سیاست، شمارۀ 7.
    3. بادینی، حسن (1384)، فلسفۀ مسئولیت مدنی، چاپ اول، شرکت سهامی انتشار، شمارۀ 176.
    4. بادینی، حسن (1389)، مطالعۀ تطبیقی مسئولیت مدنی غیر قراردادی متصدی حمل و نقل هوایی، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، شمارۀ 3.
    5. بادینی، حسن (1391)، نقدی بر قانون حمایت از مصرف کنندگان خودرو مصوب 1386، فصلنامۀ پژوهش حقوق خصوصی، شمارۀ 1.
    6. بادینی، حسن (1391)، نقدی بر مبنا و قلمرو مسئولیت مدنی عرضه‌کنندگان کالاها و خدمات در قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان مصوب 1388، مجلۀ تحقیقات حقوقی، شمارۀ 58.
    7. بادینی، حسن (1389)، نگرش انتقادی به معیار «انسان معقول و متعارف» برای تشخیص تقصیر در مسئولیت مدنی، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، شمارۀ 1.
    8. بادینی، حسن و شعبانی کندسری، هادی و رادپرور، سجاد (1391)، مسئولیت محض؛ مبانی و مصادیق، مجلۀ مطالعات حقوق تطبیقی، شمارۀ 1.
    9. بجنوردی، سید حسن (1419)، القواعد الفقیه، الطبعه اولی، جلد چهارم، قم، نشر الهادی.
    10. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1387)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، چاپ اول، جلد اول، تهران، گنج دانش.
    11. حسینی مراغی، عبد الفتاح (1418)، القواعد الفقیه، چاپ الاولی، جلد دوم، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
    12. خویی، سید ابوالقاسم (1396)، مبانی التکمله منهاج، چاپ دوم، جلد دوم، قم، لطفی و دارالهادی.
    13. دادگر، یدالله (1386)، مروری بر تحولات مقوله کارایی در ادبیات اقتصادی (نظریه‌ها و کاربردها)، فصلنامۀ پژوهش حقوق و سیاست سال نهم، شمارۀ 23.
    14. ره‌پیک، حسن (1392)، حقوق مسئولیت مدنی و جبران‌ها، چاپ اول ویرایش جدید (بیست و یکم)، انتشارات خرسندی.
    15. ژوردن، پاتریس (1385)، اصول مسئولیت مدنی، ترجمۀ محمد ادیب، چاپ دوم، تهران، میزان.
    16. سلیم، رستم باز (1998)، شرح المجله، دارالعلم للجمایع، چاپ سوم، بیروت.
    17. صفایی، سید حسین و رحیمی، حبیب‌الله (1393)، مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، چاپ ششم، انتشارات سمت .
    18. صفایی، سید حسین (1375)، مقالاتی در بارۀ حقوق مدنی و حقوق تطبیقی، چاپ اول، نشر میزان.
    19. طوسی، محمد بن حسن (1407)، تهذیب الاحکام، چاپ چهارم، جلد دهم، تهران، دارالکتب الاسلامیه .
    20. عاملی، محمد (حرّ) (1409)، وسائل الشیعه، جاپ اول، جلد بیست و نهم، قم، مؤسسۀ آل البیت (ع).
    21. قاسم زاده، سید مرتضی (1390)، الزام‌ها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد، چاپ نهم، بنیاد حقوقی میزان.
    22. قاسم زاده، سید مرتضی (1377)، رابطه غرور و تقصیر، دیدگاه‌های حقوق قضایی، شمارۀ 10 و 11.
    23. کاتوزیان، ناصر (1386)، الزام‌های خارج از قرارداد، چاپ هشتم، انتشارات دانشگاه تهران.
    24. کاتوزیان، ناصر (1384)، حمایت از زیاندیده و مسئولیت تولید کننده در حقوق فرانسه، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شمارۀ 68.
    25. کاتوزیان، ناصر (1391)، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ سی و پنجم، بنیاد حقوقی میزان.
    26. کاشف الغطاء، محمد حسین (1359)، تحریر المجله، جلد سوم، طهران-قم.
    27. مجلۀ احکام عدلیه (1999)، مکتبه دارالثقافه للنشر و التوزیع، چاپ اول، عمان.
    28. محقق داماد، سید مصطفی (1385)، قواعد فقه، چاپ سیزدهم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.

     

    ب) خارجی

    1. Barnes, David & Stout,(1992), Lynn A., The Economic Analysis of Tort Law, West Publishing Co., U.S.A.
    2. Brown, John P.,(2003), Economic Theory of Liability Rules,Economic Analysis of the Law, Selected Readings by Wittman, Donald A.,1st, Massachusetts, Blackwell Publishing Limited.
    3. Brown, John P.,(1973), Toward an Economic Liability Rule, The Journal of Legal Studies, Vol2, No.2, Chicago, Chicago University Press.
    4. Chung, Tai-Yeong, Efficiency of Comparative Negligence: A Game Theoretic Analysis, Available at: www. instruct.uwo.ca/economics/367/Comparative-JLS.PDF, Last visited: 30/6/2014.
    5. Cooter,  Robert and Ulen, Thomas,(2012), Law and Economics, 6th, Addison-Wesley.
    6. Faure, Michael,(2001), Tort Liability in France: an introductory Economic analysis, The Economic of Legal Relationship: Law & Economic in Civil Law Countries, Bruno Deffains & Thierry Kirat, 1st, London, Elsevier Science B.V.
    7. Faure, Michael,(2009), Tort Law and Economic, Encyclopedia of Law and Economics, 2nd, Massachusett, Edwar Elgar Publishing Limited.
    8. Fletcher, George,(1983), Fairness and Utility In Tort Theory, U.S.A, Rowman & Littlefield Publishing, Inc.
    9. Kaplow, Louis & Shavell, Steven,(1999), Economic Analysis Of Law, Harvard Law School and National Bureau of Economic Research, p.1668. Available at: www. http://ssrn.com/abstract=150860, Last Visited: 30/6/2014.
    10. Kuperberg, Mark & Beitz, Charles,(1983), Law Economics andPhilospphy: A Critical Introduction with Application to the Law of Torts, Rpwman & littlefield Publishers, Inc, 1st, Reprinted in 1989, U.S.A.
    11. Miceli, Thomas J.,(1997), Economic of the Law: Torts, Contracts, Property and Litigation, New York, Oxford University Press.
    12. Miceli, Thomas J.,(2004), The Economic Approach to Law, California, Standford University press.
    13. Mingli, Zheng,(2001), Liability Rules and Evolutionary Dynamics, Journal of Insttitotional and Theorectical Economics, University of torento.
    14. Owen, David, G.(1995), Philosophical Foundation of Fault in Tort Law, In Philosophical Foundation of Tort Law, 1st, Oxford: Clareneon Press.
    15. Polinsky, A.Mitchell & Shavell, Steven,(2007), Hand Book of Law and Economics, 1st, Vol1, London, Elsevier Science B.V.
    16. Schäfer, Hans-Bernd and Schönenberger, Andreas. Strict Liability Versus Negligence, Available at: www. encyclo.findlaw.com/3100book.pdf, Last Visited: 30/6/2014.
    17. Shavell, Steven,(1980), Strict Liability Versus Negligence, The Journal of Legal Studies, Vol 9, No 1.
    18. Shavell, Steven,(2004), Foundations of Economic Analysis of Law, Massachusetts, Harvard University Press.
    19. Shavell, Steven,(2007), Economic Analysis of Accident Law, Massachussets, Harvard University Press.
    20. Singh, Ram, Efficient ‘simple’ liability rules: when courts make erroneous estimation of the damage and individuals are imperfectly informed, Available at: www. eale2002.phs.uoa.gr/papers/Singh.pdf, Last visited: 30/6/2014;
    21. Somech, Ohad, Behavioral-Economic Analysis Of Negligence: Risk Adversion and Perception of Risk, Available at: Last visited: www.emle.org/_data/Somech-Thesis.pdf, 30/6/2014.
    22. Veljanovski, Cento,(2007), Economic Principles of Law, Cambridge University Prees, 1st.
    23. Wright, Richard W., Hand, Posner, and the Myth of Hand Formula,(2003), Theoretical Inquiries in Law, Vol 4, Illinois Institute of Technology- Chicago-Kent college of Law.
    24. Zheng, Mingli,(2001), Liability Ruls and Evolutionary Dynamics, Journal of Institotional and Theoretical Economics University of Toronto.

     

مطالعات حقوق خصوصی
دوره 46، شماره 1
فروردین 1395
صفحه 21-39

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار