مسئولیت مدنی دولت درنتیجۀ تصرف املاک واقع در طرح‌های عمومی (با تأکید بر آرای محاکم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق خصوصی دانشکدۀ حقوق دانشگاه قم

2 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه قم

چکیده

    ازجمله وظایف دولت ایجاد راه‌ها، خطوط انتقال آب و دیگر موارد مشابه است. دولت برای اجرای این‌گونه وظایف گاهی ناگزیر است که از زمین‌های متعلق به مالکان خصوصی استفاده کند. قانون‌گذار مواردی را پیش‌بینی کرده که دولت می‌تواند حتی بدون رضایت مالک، اراضی مورد نیاز خود را تصرف نماید، اما شرط استفاده از این اختیار، رعایت تشریفاتی است که قانون‌گذار برای آن درنظر گرفته است. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که درصورتی که دولت بدون رعایت این تشریفات، اراضی مورد نیاز خود را تصرف نماید، امکان تحقق مسئولیت ناشی از غصب برای آن وجود دارد؟ برخی در امکان تحقق این مسئولیت تردید کرده‌اند. در این نوشتار پس از اشاره‌ای گذرا به تشریفات مقرر، ضمن تحلیل آرای محاکم، به این نتیجه خواهیم رسید که تصرف اراضی از سوی دولت بدون رعایت قانون، موجب تحقق ضمان غصب نسبت به این تصرفات دولت خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

CIVIL LIABILITY OF STATE FOR EXPROPRIATION OF REAL ESTATES SITUATED IN THE RECONSTRUCTION PLANS (WITH AN EMPHASISE ON COURTS JUDGMENTS)

نویسندگان [English]

  • Azizallah Fahimi 1
  • Mohammad Bafahm 2
1 Associate Professor, Private Law Department, Law Campus, Qom University, Iran
2 MSc. Student of Private Law, Qom University, Iran
چکیده [English]

Among state`s duties are constructing roads, water pipelines and the likes. In order to do these the state sometimes has to utilize private owners` lands. This research, we seek to investigate this questions that is there any possibility of liability for usurpation for state if these formalities are not be observed? Some researchers have questioned the possibility of this liability. In this research after explaining these formalities and analyzing courts judgments, we conclude that disregarding the legal formalities will amount to civil liability for state.

کلیدواژه‌ها [English]

  • appropriation
  • legal formalities
  • possession
  • real estate’s supply
  • usurpation

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. امامی، سید حسن (1388)، حقوق مدنی، ج1، تهران: اسلامیه.
    2. بهجت فومنی، محمدتقی (1386)، استفتاءات، ج4، قم: دفتر حضرت آیة‌الله بهجت.
    3. بهشتیان، سید محسن (1390)، تملک اراضی توسط دولت و شهرداری‌ها،تهران: مجد.
    4. خامنه‌اى، سید على (1388). رساله أجوبة الاستفتائات (ترجمۀ فارسى). تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
    5. صالحی مازندرانی، محمد (1391)، یررسی فقهی حقوقی مسئولیت مدنی ناشی از تصمیمات قضایی با نگاهی به برخی نظام‌های حقوقی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    6. صفایی، سید حسین و رحیمی، حبیب‌الله (1392)، مسئولیت مدنی(الزامات خارج از قرارداد)، تهران: سمت.
    7. طباطبائی، سید محمدصادق و صافیان اصفهانی، احسان (1391)، «ماهیت توافق شهرداری با مالک ملک در راستای اجرای طرح عمرانی»، مجلۀ حقوقی دادگستری، شمارۀ 78.
    8. طباطبایی موتمن، منوچهر (1390)، حقوق اداری، تهران: سمت.
    9. کاتوزیان، ناصر (1377)، فلسفۀ حقوق. ج2، تهران: بهنشهر.
    10. کاتوزیان، ناصر (1388)، مقدمۀ علم حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    11. کاتوزیان، ناصر (1389)، گامی به‌سوی عدالت، تهران: میزان.
    12. کاتوزیان، ناصر (1390)، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی: اموال و مالکیت، تهران: میزان.
    13. کاتوزیان، ناصر (1391)، الزام‌های خارج از قرارداد/ مسئولیت مدنی، ج1، تهران: دانشگاه تهران.
    14. کاتوزیان، ناصر (1390)، الزام‌های خارج از قرارداد/ مسئولیت مدنی، ج2، تهران: دانشگاه تهران.
    15. کامیار، غلام‌رضا (1387)، حقوق شهری و شهرسازی، تهران: مجد.
    16. محقق داماد، سید مصطفی (1391)، قواعد فقه (مالکیت – مسئولیت)، ج1، تهران: علوم اسلامی.
    17. محقق داماد، سید مصطفی (1377)، مباحثی از اصول فقه، دفتر دوم، تهران: مرکز نشر اسلامی.
    18. مصطفوی، سید محمدکاظم (1390)، قواعد فقه (1) : یکصد قاعدۀ فقهی، ترجمۀ فهیمی، عزیزالله، ج1، تهران: میزان.
    19. معاونت آموزش قوۀ قضائیه (1387)، رویۀ قضایی ایران در ارتباط با دادگاه تجدید نظر استان (حقوقی)، ج3، تهران: جنگل.
    20. معاونت آموزش قوۀ قضائیه (1387)، رویۀ قضایی ایران در ارتباط با دادگاه‌های حقوقی عمومی، ج14، تهران: جنگل.
    21. معاونت آموزش قوۀ قضائیه (1388)، مجموعه نشست‌های قضایی (23) مسایل قانون مدنی(6). تهران: جاودانه.
    22. موسوی مقدم، محمد (1385)، اندیشه‌های قضایی قضات دادگستری کل استان قم: مجموعه نشست‌های قضایی دادگستری کل استان قم، قم: حقوق اسلامی.
    23. منتظری، حسین‌علی (1373)،رسالۀ استفتائات، ج3، تهران: نشر تفکر.

    ب) عربی

    1. انصاری، مرتضی (1375)، مکاسب، ج5، تبریز: اطلاعات.
    2. الزبیدی، محمد ابن محمد المرتضی الحسینی (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، ج2، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
    3. حرّعاملی، محمدبن حسن (1409ﻫ.ق)، وسائل‌الشیعه، ج25، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
    4. حلّى، حسن‌بن یوسف بن مطهر (بی تا)، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة. ج2، مشهد: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
    5. حلّى، محمدبن منصور بن احمد (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    6. سبحانی، جعفر (1423ق)، الإنصاف فی مسائل دام فیها الخلاف، ج3، ، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
    7. طباطبایى، سید تقى ‌(1426ق)، مبانی منهاج الصالحین‌، ج9، قم: منشورات قلم الشرق.
    8. طوسى، محمدبن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، ج3، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
    9. عاملى، محمد بن مکى (1417.ق)، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة.، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    10. گیلانى، ابوالقاسم بن محمد حسن (1324ق)، مجموعه فتاوا، تهران: چاپ سنگی خوانساری.
    11. مکارم شیرازى، ناصر (1427ق)، الفتاوى الجدیدة. ج2، قم: انتشارات مدرسۀ امام على بن ابى طالب (ع).
    12. مؤمن، محمد (1415ق)، کلمات سدیدة فی مسائل جدیدة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    13. نجفى، محمدحسین (1359.ق)، تحریر المجلة، ج1، نجف: المکتبة المرتضویة.
    14. نوری، حسین (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج17، بیروت: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).

    ج) خارجی

    1. A. Epstin ,Richard (1985) Taking:  Private Property Public and the Power of Minent, Harvard university Press.
    2. Fairgrieve ,Duncan (2003) State Liability in Tort: A Comparative Study, Oxfors: Oxfors University Press.
    3. P. Singh, Mahendra (1985) German Administrative Law in Common Law Perspective, Verlag Berlin Heidelberg: Springer.
    4. Reynolds, Susan (2008), Before eminent domain: toward a history of expropriation of land for the common good (Studies in legal history), Manchester: Manchester University Press.
مطالعات حقوق خصوصی
دوره 46، شماره 1
فروردین 1395
صفحه 97-115

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار