ناسازگاری مفهوم تعادل قراردادی با نظریۀ سنتی یا لیبرال قراردادها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه ارومیه

چکیده

مفهوم «تعادل قراردادی» که در پی لزوم برابری میان عوضین قرارداد است، به‌دلیل برخورد آن با اصل حاکمیت اراده و مبانی آن یعنی آزادی اقتصادی و فردگرایی نتوانسته است جایگاه مناسبی در حقوق مرسوم قراردادها بیابد. این برخورد تنها با اصل حاکمیت اراده نیست، بلکه با اصول تبعی آن یعنی اصل آزادی قراردادی و اصل لزوم قراردادها هم در تضاد است؛ اصولی که نافی دخالت در محتوای قرارداد به بهانۀ حفظ و برقراری مجدد تعادل قراردادی است. به همین سبب، این مفهوم، انسجام حقوق پایه‌ریزی‌شده بر مبنای اصل حاکمیت اراده را بر هم می‌زند. به‌علاوه، در توجیه قواعد استثنایی ناظر بر غبن و نظریۀ حوادث پیش‌بینی‌نشده هم سودی در بر ندارد و در چنین نظامی تکیه بر اراده توجیه‌کنندۀ این قواعد نیز است. به‌دلیل این بی‌حاصلی و تضادها، مفهوم یادشده در نظم حقوقی مرسوم غایب است و این مفهوم امروزه با زیر سؤال قرار گرفتن اصول ذکرشده و براساس فکر اجتماعی قرارداد، توانسته جایگاهی در نظم حقوقیِ تغییریافته داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

INCOMPATIBILITY OF CONTRACTUAL EQUILIBRIUM WITH TRADITIONAL OR LIBERAL CONTRACTS THEORY

نویسندگان [English]

  • Abbas Karimi 1
  • Salman Alipoor Ghooshchi 2
1 Professor, Department of Private and Islamic law, Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran
2 Assistant Professor, Department of Islamic Jurisprudence and Law, Faculty of Literature and Humanities, Urmia University
چکیده [English]

The concept of ‘Contract Equilibrium (CE)’ which attempts to ensure equality between the parties to the contract, due to its conflict with principle of autonomy and its principles, that are liberalism and individualism, it has not been able to find appropriate position in the Classical Contracts Law (CCL). This approach is not merely contrary to the principle of autonomy itself, but also to its subordinate principles namely the liberty of contract and unilateral irrevocability; the principles which due to the maintaining and re-establishing CE, prevent interference with the content of the contract. Hence, CE violates the coherence of the law that established based on the principle of autonomy. In addition, there is no point in justifying exceptional rules relevant to lesion and theory of unforeseen events and in such a system reliance on the will also justifies these rules. Owing to such contradictions and inefficacies, the aforesaid concept is missing from CCL and this concept currently has been able to have a decent position in modified legal order, by questioning the mentioned principles and based on the social thought of the contract.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Unforeseen events
  • Liberty of Contract
  • Individualism
  • Lesion
  • Liberalism
  • Principle of autonomy
الف) فارسی و عربی
1. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1397). فلسفة عمومی حقوق بر پایة اصالت عمل: تئوری موازنه، تهران: کتابخانة گنج دانش.
2. حسین‌آبادی، امیر (1376). «تعادل اقتصادی در قرارداد (2)»، مجلة تحقیقات حقوقی، ش 22-21، ص 150 به بعد.
3. سید یزدی (1410ق). حاشیة المکاسب، المجلد الثانی، قم: مؤسسة اسماعیلیان.
4. صفایی، سید حسین (1396). قواعد عمومی قراردادها، تهران: میزان.
5.علامه حلی (1414 ق). تذکرة الفقهاء، المجلد الأول، مؤسسة آل‌البیت (ع)، قم: لإحیاء التراث.
6. قاسمی حامد، عباس (1396). حقوق اقتصادی، تهران: دراک.
7. کاتوزیان، ناصر (1393). قواعد عمومی قراردادها، ج 1، تهران: شرکت سهامی انتشار.
8. ---------- (1394). قواعد عمومی قراردادها، ج 3، تهران: شرکت سهامی انتشار.
9. ---------- (1387). قواعد عمومی قراردادها، ج 5، تهران: شرکت سهامی انتشار.
10. ---------- (1392). الزام‌های خارج از قرارداد، مسؤولیت مدنی، ج 1، تهران: دانشگاه تهران.
11. کریمی، عباس (1381). «شروط تحمیلی از دیدگاه قواعد عمومی قراردادها»، مجلۀ پژوهش‌های حقوقی، ش 1، ص 82-75.
12. کرمی، سکینه (1394). «نظم عمومی؛ ابزاری برای کنترل قضایی شروط ناعادلانه»، مجلة حقوقی دادگستری، ش91، ص 132.
13. میرزای نائینی (1413ق). تقریرات فی البیع، الجزء الثانی، قم: مؤسسة النشر الأسلامی.
 
ج) فرانسوی
14. Andronesco Dan (1922). L’inégalité des prestations dans les contrats, Thèse--Univ. de Paris.
15. Brouzin, André (1922). Essai sur la notion d’imprévision et sur son rôle en matière contractuelle, Thèse--Univ. de Bordeaux.
16. CODE DE LA CONSUMMATION (2006). 11e éd, Dalloz.
17. Denis, Henri (1988). Histoire de la pensé économique, Presses Universitaires de France.
18. El-Gammal Mostapha, Mohamad (1965). L’adaptation du contrat aux circonstances économiques, Thèse--Univ. de Paris, p. 255.
19. Fin-Langer, Laurence (2002). L'équilibre contractuel, Librairie générale de droit et de jurisprudence.
20. Flour Jacques et Aubert Jean-Luc (2017). Droit civil : les obligations, 5e éd., Dalloz.
21. Gounot, Emmanuel (1912). Le principe de l’autonomie de la volonté en droit privé, Thèse--Univ. de Dijon.
22. Louis-Lucas, Pierre (1959). "L'autonomie de la volonté en droit privé interne et en droit international privé", dans: Etudes de droit civil à la mémoire de Henri Capitant, Dalloz, p. 470 .
23. Maury, Jacques (1920). Essai sur le rôle de la notion d’équivalence en droit civil français, Thèse--Univ. de Toulouse.
24. Mazeaud, Denis (1992). La notion de clause pénale, Librairie générale de droit et de jurisprudence.
25. Ranouil, Véronique (1980). l’autonomie de la volonté, Presses Universitaires de France.
26. Serbesco, Sébastien (1917). "Effets de la guerre sur l’exécution des contrats", RTD Civ. Dalloz.
27. Stoffel-munck, Philippe (1994). Regards sur la théorie de l’imprévision, Département d'études asiatiques, Aix-Marseille.
28. Waline, Marcel (2007). L’individualisme et le droit, Dalloz.