تحولات وکالت دادگستری و کانون وکلا؛ از تبعیت به استقلال، از استقلال به‌ تبعیت؟

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق خصوصی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

  وکالت دادگستری در ایران قبل از انقلاب مشروطیت فقط تابع احکام فقهی بود و وکلا خود را به این معنا آزاد می‌دانستند. پس از آن تلاش شد برای نظم و رسمیت دادن به حرفۀ وکالت مقرراتی تدوین شود. این حرفۀ رسمی در پی لایحۀ قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری، مستقل اعلام گردید. پس از انقلاب اسلامی، بسیاری از وکلا تصفیه و پاک‌سازی شدند و با وضع قانون کیفیت اخذ پروانه در سال 1376 هم از جهت ورود به حرفۀ وکالت و هم از منظر تأیید صلاحیت نامزدهای هیئت مدیره نظارت‌هایی بر کانون اعمال شد. با وضع قانون برنامۀ سوم توسعه، حتی قوۀ قضائیه به تربیت وکیل و رسیدگی به تخلفات انتظامی وکلای وابسته به خود اقدام کرد و سعی بر آن بود نهادی موازی کانون وکلا در بطن قوۀ قضائیه ایجاد شود. مقررات دیگری نیز تصویب شد که هریک به نوعی بر نهاد مستقل وکالت دادگستری تأثیرگذار بود. از میان طرح‌ها و لوایح رسمی نیز تنها طرح مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی سازگار با استقلال کانون وکلا تدوین شد و متون پیشنهادی وکلا و کانون‌های وکلا در لوایح قوۀ قضائیه انعکاس زیادی نداشت؛ تاجایی که بیم آن می‌رود نهاد مدنی و مستقل کانون وکلای دادگستری دوباره تابعی از قوۀ قضائیه شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

ADVOCACY AND BAR ASSOCIATION DEVELOPMENTS

نویسنده [English]

  • Hassan Mohseni
Assistance Professor, Procedural Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

Before Constitution Revolution, advocacy in our country governed by Islamic Law and Lawyers introduced as a free profession in means of that law. After that revolution the government promulgated some rules for its regulation as an official profession. By act of bar association independence, this profession declared independent. Many lawyers after Islamic Revolution have been filtrated and by the law of advocacy license obtaining 1997 created some supervision of judiciary power on bar association. Judiciary power by the law of tired development trained lawyers and treated their disciplinary violations and essayed to create an association equivalent to bar association in judiciary power. There is other regulation that affected independent bar association. Among many law project and bill, this is only Parliament’s research draft that has observed bar independence and we cannot see major reflection of Iranian bars proposed drafts in judiciary power’s bills so that obedience or dependency of bar association to judiciary power will be possible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • bar independence
  • constitution revolution
  • Islamic Law
  • Obedience
  • official profession
  1. بروجردی عبده، محمد (بی‌تا)، جزوۀ درسی اصول محاکمات حقوقی، کتابخانۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، بی‌نا.
  2. جلالی نائینی، سید محمدرضا (1355)، الغای کاپیتولاسیون و تشکیل دادگستری نوین و کانون وکلا، مجلۀ کانون وکلا، پاییز و زمستان.
  3. حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، (محقق حلی) (1368)،  ترجمۀ فارسی شرایع‌الاسلام، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ پنجم، جلد اول، ترجمۀ ابوالقاسم ابن احمد یزدی، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه.
  4. حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1414) ، تذکرة‌الفقهاء، جلد 15، قم، مؤسسۀ آل البیت ع.
  5. دادخواه، سید محمدعلی (1391)، قانون «مانع» وکالت، مجلۀ کانون وکلای دادگستری مرکز، شمارۀ 50، زمستان.
  6. در نقد پیش‌نویس لایحۀ جامع وکالت رسمی، (1391)، مدرسۀ حقوق (خبرنامۀ کانون وکلای دادگستری اصفهان)، شمارۀ 72.
  7. سنگلجی، محمد (1380)، آیین دادرسی در اسلام، به کوشش محمدرضا بندرچی، قزوین، طه، چاپ 3.
  8. شاهکار، محمد (1331)، قانون استقلال کانون وکلای دادگستری، کانون وکلا (مجلۀ علمی حقوقی انتقادی)، سال 5، بهمن و اسفند.
  9. شمس، عبدالله (1388)، آیین دادرسی مدنی، تهران، دراک، جلد 1، چاپ 21.
  10. عاملى، شهید ثانى، زین‌الدین بن على(1410)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّى کلانتر)، قم، کتابفروشى داورى، جلد 4.
  11. عاملى، کرکى، محقق ثانى، على بن حسین (1414)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسۀ آل البیت ع، جلد 8، چاپ دوم، ص. 221
  12. غمامی، مجید و حسن محسنی (1390)، آیین دادرسی مدنی فراملی، تهران، شرکت سهامی انتشار.
  13. قهرمانی، دکتر نصرالله و ابراهیم یوسفی محله (1382)، مجموعه کامل مقررات وکالت، تهران، مجد، چاپ دوم.
  14. قهرمانی، نصرالله (1392)، افکار عمومی یا دادگاه قانون اساسی، مدرسۀ حقوق، شمارۀ 79، شهریور.
  15. کاتبی، حسین‌قلی (1337)، سابقۀ تاریخی کانون وکلای دادگستری، وکالت، مجموعه مقالات، تهران، انتشارات آبان.
  16. کاتوزیان، ناصر (1391)، مقدمۀ علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ 81.
  17. کانون وکلا (مجلۀ علمی حقوقی انتقادی)، آذر 1331، سال 4، ش 27.
  18. کانون وکلا (مجلۀ علمی حقوقی انتقادی)، دی 1331، سال 4، ش 28.
  19. کانون وکلا (مجلۀ علمی حقوقی انتقادی)، بهمن و اسفند 1331، سال 5، ش 29.
  20. کریمی، عباس و محسنی، حسن (1390)، اصل آزادی دفاع در دادرسی مدنی، پژوهشنامۀ حقوقی، دانشگاه گیلان (مجله علمی و پژوهشی)، سال اول، شمارۀ سوم، بهار.
  21. متین دفتری، احمد (1378)، آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، تهران، مجد، جلد اول، ص 183، ش 57.
  22. محسنی، حسن (1392)، وکالت و کانون وکلای دادگستری در نظام‌های حقوقی، با دیباچۀ ناصر کاتوزیان، تهران، شرکت سهامی انتشار.
  23. یوسفی محله، ابراهیم (1391)، بازخوانی تحصن‌های مردمی در کانون وکلای دادگستری در سال 1357، مجلۀ کانون وکلای دادگستری مرکز، شمارۀ ۲۱۸.