مسؤولیت ناشی از صدور سند تجاری به نمایندگی؛ با رویکردی به شرکت‌های تجاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشیار گروه حقوق دانشکدۀ علوم اداری و اقتصادی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

صدور سند تجاری به نمایندگی، از مباحث مهم حقوق اسناد تجاری است. به‌موجب قواعد عمومی، تعهدات ناشی از سندی که به نمایندگی صادر شده باشد، اصولاً متوجه اصیل بوده، نماینده از این جهت مسئول نیست. همچنین در صورت انجام عمل حقوقی از سوی شخص فاقد نمایندگی یا شخصی که از حدود نمایندگی تجاوز کرده است، عمل حقوقی یادشده دارای نفوذ حقوقی نیست. حال پرسش این است که اگر نماینده در خصوص صدور سند تجاری، سمت خویش را اظهار نکند یا برخلاف ادعای نمایندگی، دارای سمتی نباشد یا از حدود اختیارات خویش تجاوز نموده باشد، آیا می‌توان باوجود قواعد عمومی پیش‌گفته، چنین شخصی را مسئول تعهدات ناشی از صدور سند دانست. با توجه به وضعیت خاص نمایندگی شرکت‌های تجاری، این پرسش‌ها در خصوص شرکت‌های یادشده اهمیت بیش‌تری می‌یابد. این جستار در صدد است با توجه به اقتضائات اسناد تجاری و مقررات خاص قانون تجارت، برای این مسائل در نظام حقوقی ایران پاسخی شایسته ارائه نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

RESPONSIBILITY OF MAKING A NEGOTIABLE INSTRUMENT ON BEHALF

نویسندگان [English]

  • Saeed Mohseni
  • Sayyed Mohammad Mahdi Qhabuli Dorafshan
Associate Professor, Law Department, Ferdowsi University of Mashhad, Iran
چکیده [English]

Making a negotiable instrument on behalf is one of the most important issues in negotiable instruments law. Under general rules, the principle has the obligations arising from making negotiable instrument on behalf and agent is not in charge. If the maker wasn’t an agent or he violated the representation area, his act wouldn’t be valid. Now the question is if the agent doesn’t manifest his position, in the issuance of negotiable instrument, or in contrast with his representation claim, he wasn’t an agent, or exceeded his authority, would it be possible, despite the general rules, to hold the person responsible for the obligations arising from issuance of negotiable instrument. According to the special situation in representation of companies, these questions about the mentioned companies will increasingly be an important issue. This research aims to provide a proper answer to the issues in the Iranian legal system, which meets the requirements of negotiable instruments and specific provisions of trade law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • company
  • negotiable instrument
  • Representation
  • responsibility
  1. الف) فارسی و عربی:

    1. اخلاقی، بهروز (1373)، جزوۀ حقوق تجارت (3)، اسناد تجاری، تهران، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
    2. اسکینی، ربیعا (1373)، حقوق تجارت تطبیقی، تهران، مجمع علمی و فرهنگی مجد، چ1.
    3. اسکینی، ربیعا (1377)، حقوق تجارت، شرکت‌های تجاری، ج1، تهران، انتشارات سمت، چ2.
    4. اسکینی، ربیعا (1378)، حقوق تجارت، شرکت‌های تجاری، ج2، تهران، انتشارات سمت، چ2.
    5. اسکینی، ربیعا (1376)، حقوق تجارت (برات، سفته، قبض انبار، اسناد در وجه حامل و چک)، تهران، انتشارات سمت، چ3.
    6. اشمیتوف، کلایوام.(1378)، حقوق تجارت بین‌الملل، ج2، مترجم: اخلاقی، بهروز و دیگران، تهران، انتشارات سمت، چ1.
    7. امیر معزّی، احمد (1388)، نیابت در روابط تجاری و مدنی، تهران، مؤسسۀ انتشارات دادگستر، چ1.
    8. انصاری، مرتضی (1420ق)، کتاب المکاسب، ج3، قم، المؤتمر العالمی بمناسبة الذکرى المئویة الثانیة لمیلاد الشیخ الأنصاری، چ2.
    9. بهرامی، بهرام (1384)، حقوق تجارت کاربردی، تهران، انتشارات نگاه بیّنه-بهنامی، چ3.
    10. پاسبان، محمدرضا (1387)، حقوق شرکت‌های تجاری، تهران، انتشارات سمت، چ3.
    11. پورارشد، نادر، اسکینی، ربیعا، الماسی، نجادعلی و شهبازی‌نیا، مرتضی (1389)، «نظریۀ ظاهر (مطالعه در حقوق خارجی و ایران)»، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دورۀ 14، شمارۀ 4 (پیاپی 70)، ص23-1.
    12. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1382)، مجموعه محشّای قانون مدنی، تهران، گنج دانش، چ2.
    13. خزاعی، حسین (1385)، حقوق تجارت، اسناد تجاری، ج3، تهران، مؤسسه نشر قانون، چ1.
    14. دمرچیلی، محمد، حاتمی، علی و قرائی، محسن (1384)، قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی، تهران، انتشارات میثاق عدالت، چ4.
    15. شهید ثانی (1414ق)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرایع الإسلام، ج5، قم، مؤسسۀ المعارف الإسلامیه، چ1.
    16. شهیدی، مهدی (1381)، حقوق مدنی، ج2، اصول قراردادها و تعهدات، تهران، انتشارات مجد، چ1.
    17. صفایی، سیدحسین (1385)، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی، ج2، قواعد عمومی قراردادها، تهران، نشر میزان، چ4.
    18. صقری، محمد (1387)، حقوق بازرگانی، اسناد، ج1، شرکت سهامی انتشار، چ2.
    19. صقری، محمد (1390)، «اعتبار صحت ظاهری در حقوق تجارت (بحثی در حقوق ایران و فرانسه)»، فصلنامۀ دیدگاه‌های حقوق قضایی، شمارۀ 53، ص114-89.
    20. طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم(1423ق)، العروة الوثقی، ج6، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی، چ1.
    21. عرفانی، محمود (1386)، مجموعۀ کامل محشّای قانون تجارت ایران، تهران، انتشارات جنگل، چ1.
    22. کاتوزیان، ناصر (1376)، قواعد عمومی قراردادها، ج2، تهران، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، چ4.
    23. کاتوزیان، ناصر (1385)، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی، اعمال حقوقی، تهران، شرکت سهامی انتشار، چ11.
    24. مافی، همایون و کدیور، حسام (1393)، «بررسی اختیار ظاهری نماینده در حقوق ایران و اسناد بین‌المللی»، حقوق خصوصی، دورۀ 11، شمارۀ 1، ص50-23.
    25. محقق حلی (1409ق)، شرایع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، تهران، انتشارات استقلال، چ2.
    26. نجفی، محمدحسن (1394ق)، جواهرالکلام، ج27، تهران، دارالکتب الإسلامیه، چ6.
    27. نوبخت، یوسف (1385)، اندیشه‌های قضایی، تهران، انتشارات تولید کتاب، چ1.

    ب) خارجی

    1. Code de commerce français.
    2. Colin, Ambroise, Capitant, Henri et Julliot De la Morandière, Léon(1966), précis de Droit civil, T.2, Paris, Dalloz, 3e éd.
    3. Convention portant loi uniforme sur les chèques conclue à Genève le 19 mars 1931.
    4. Convention portant loi uniforme sur les lettres de change et billets à ordre conclue à Genève le 7 juin 1930.
    5. Cornu, Gérard(1992),Vocabulaire juridique, Paris, Presses univecitaires de France, 3e edition.
    6. Dominique Legeais(2009), Droit commercial et des affaires, Paris, Dalloz-Sirey, 18e éd.
    7. Flour, Jacques, Aubert, Jean-Luc et Savaux, Éric(2002), Les obligations, L'acte juridique, Paris, Armand Colin et Delta, 2e éd.
    8. Ghillien, Raymond et Vincent, Jean sous la direction de Guinchard, Serge et Montagnier, Gabriel(2007), Lexique des termes juridiques, Paris, Dalloz, 16e éd.
    9. International Institute for the Unification of Private Law. (2010). Principles for International Commercial Contracts, Rome, published by the International Institute for the Unification of Private Law (UNIDROIT)
    10. Malaurie, Philippe, Aynès, Laurent et Gautier, Pierre –Yves(2009), Droit civil, les contrats spéciaux, Paris, Defrénois, 4e éd.