بررسی تطبیقی شیوه‌های جبران خسارت در مسئولیت مدنی غیر قراردادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه حقوق خصوصی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه قم

چکیده

    روش‌های جبران خسارت در مسئولیت مدنی، که همانا شیوه‌های اجرای تعهد فاعل زیان می‌باشند، بر مبنای اهداف مسئولیت مدنی تعیین می‌گردند. اهداف موردنظر عبارت‌اند از: جبران کامل خسارت، جلب رضایت زیان‌دیده و بازگرداندن وضع پیشین وی. با توجه به اینکه اصالت این اهداف در نظام‌های حقوقی متفاوت است، شیوه‌های تأمین آن‌ها یکسان نیست. این راه‌ها به‌طور کلی عبارت‌اند از: جبران عینی یا اعادۀ وضع سابق که در اشکال مختلف نمود می‌یابد؛ و جبران معادلی که خود بر دو نوع، جبران غیرنقدی خسارت (دادن بدل و مثل) و جبران نقدی (پرداخت پول)، است. اصول کلی روش‌های یادشده در نظام‌های مختلف کم‌و‌بیش یکسان است، اما کیفیت استفاده از آن‌ها و ترجیحاتی که به هریک داده می‌شود، در نظام‌های حقوقی متفاوت است. دو شیوۀ اصلی جبران خسارت در عرض هم نیستند تا هرکدام از عامل زیان یا زیان‌دیده بتواند به میل خود یکی را اختیار کند. اما ترتیب تقدم و تأخر میان آن‌ها به نظم عمومی ارتباط ندارد؛ لذا طرفین می‌توانند برخلاف آن تراضی کنند یا دادگاه طریق متناسب را برگزیند (مادۀ 3 قانون مسئولیت مدنی).

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A COMPARATIVE STUDY ON THE WAYS OF COMPENSATION IN NON-CONTRACTUAL CIVIL LIABILITY

نویسندگان [English]

  • Seyyed Hossein Safaei 1
  • Hanieh Zakerinia 2
1 Professor, Azad University, Science and Research Branch of Tehran, Iran
2 PhD Candidate, Private Law, Qom University, Iran
چکیده [English]

Ways of compensation in civil liability, which are the ways taken by the aggressor to execute his obligations, are determined based on civil liability purposes. These purposes include: perfect compensation, consent of the aggrieved party, and restoration of his previous status (restitution in integrum). Given that the originality of these purposes is different in legal systems, the ways to provide them are not the same. These ways are generally as follows: restitution in kind or restoration of the previous status, which is represented in different forms, and equivalent compensation, which has two forms: non-pecuniary compensation (giving the substitute) and pecuniary compensation (paying money).Although the general principles of these ways are more or less the same in different systems, the quality of their utilizations and preferences is different in legal systems. The two main ways of compensation are not along with each other, so that each party can freely choose one. But the transposition between them is not related to the public orders, so both parties can compromise the contrary, or the courts will take appropriate way.

کلیدواژه‌ها [English]

  • equivalent compensation
  • replacement
  • restitution in kind
  • restoration of previous status (restitution in integrum)
  • substitute
  • Value

مراجع

الف) فارسی:
1. آخوندی، محمود، (1368)، آیین دادرسی کیفری، ج1، چاپ سوم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
2. امامی، سیدحسن، (1363)، حقوق مدنی، ج1، چاپ چهارم، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه.
3. بروجردی عبده، محمد، (مرداد 1329)، حقوق مدنی، تهران، کتابفروشی محمدعلی علمی.
4. حاجی عزیزی، بیژن، (1380 الف)، «روش‌های جبران خسارت در مسؤولیت مدنی»، دوماهنامه دانشور، سال نهم، ش36، ص63تا72.
5. حاجی عزیزی، بیژن، (1380 ب)، «شیوه‌های جبران خسارت در مسؤولیت مدنی و کارآیی آن‌ها»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، استاد راهنما: حسین‌قلی حسینی‌نژاد، دانشگاه تربیت مدرس.
6. حسینی‌نژاد، حسین‌قلی، (1370)، مسؤولیت مدنی، چاپ دوم، تهران، جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی.
7. ژوردن، پاتریس، (1382)، اصول مسؤولیت مدنی، ترجمۀ مجید ادیب، چاپ اول، تهران، نشر میزان.
8. صفایی، سیدحسین، (تابستان 1390)، رحیمی، حبیب­الله، مسؤولیت مدنی، چاپ دوم، تهران، سمت.
9. عدل، مصطفی، (1373)، حقوق مدنی، چاپ اول، قزوین، انتشارات بحرالعلوم.
10. کاتوزیان، ناصر، (1383)، وقایع حقوقی، چاپ هفتم، تهران، شرکت سهامی انتشار.
11. لورراسا، میشل، (1375)، مسؤولیت مدنی، ترجمۀ محمد اشتری، چاپ اول، تهران، نشر حقوق‌دان.
12. مستقیمی، بهرام، طارم­سری، مسعود، (1377)، مسؤولیت بین‌المللی دولت، چاپ اول، تهران، دانشکده حقوق دانشگاه تهران.
 
ب) عربی:
1. ابن قدامه، عبدالله، (بی تا)، المغنی، تصحیح محمد بن خلیل هراس، ج 5.
2. الانصاری، مرتضی، (ربیع‌الاول 1420)، المکاسب، تحقیق: لجنه تحقیق تراث الشیخ الانصاری، ج3، الطبعه الثانیه، قم، المؤتمر العالمی بمناسبه الذکری المئویه الثانیه لمیلاد الشیخ الانصاری.
3. الحر العاملی، (1414ق)، وسائل الشیعه (آل­البیت)، ج19و25، الطبعه الثانیه، قم، مؤسسه آل­البیت لإحیاء التراث.
4. الخمینی، سیدروح­الله، (بی تا)، تحریر الوسیله، ج2، قم، مؤسسه نشر اسلامی.
5. الخمینی، سیدروح­الله، (1421ق)، کتاب البیع، ج1، الطبعه الاولی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی.
6. الخویی، سیدابوالقاسم، (1992م)، مصباح الفقاهه فی المعاملات، ج3، چاپ اول، بیروت، لبنان، دارالهادی.
7. الخویی، سیدابوالقاسم، (بی تا)، مصباح الفقاهه، ج2، الطبعه الاولی، قم، مکتبه الداوری.
8. روحانی، سید محمدصادق، (1418ق./ 1376ش)، منهاج الفقاهه، ج3، الطبعه الرابعه، بی نا.
9. الزحیلی، وهبه، (1997م)، الفقه الاسلامی و ادلته، ج6، الطبعه الرابعه، دمشق، دارالفکر.
10. الزحیلی، وهبه، (1418ق)، نظریه الضمان او احکام المسؤولیه المدنیه و الجنائیه فی الفقه الاسلامی، الطبعه الثانیه، دمشق، دارالفکر.
11. سعد، نبیل ابراهیم، (1998م) النظریه العامه للالتزام، ج2، بیروت، دار النهضه العربیه.
12. السنهوری، عبدالرزاق احمد، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، ج1: مصادر الالتزام، بیروت، داراحیاء­التراث العربی.
13. الطوسی، محمد بن الحسن، (بی تا)، المبسوط فی فقه الامامیه، ج3، بیروت- لبنان، دارالکتب الاسلامیه.
14. الطوسی، محمد بن الحسن، (1365ش)، تهذیب الاحکام، تحقیق: الموسوی، ج4،6و7، االطبعه الرابعه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
15. الکلینی، محمّد بن یعقوب، (1363ش)، الکافی، تصحیح: علی­اکبر الغفاری، ج1، الطبعه الخامسه، تهران، دارالکتب­الاسلامیه.
16. المیرزا القمی، (1371ش)، جامع الشتات (فارسی)، ج2، تحقیق و تصحیح: مرتضی رضوی، چاپ اول، کیهان.
17. نجفی، محمدحسن، (بی تا)، جواهرالکلام، ج37، چاپ هفتم، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
18. نقیب، عاطف، (1984)، النظریه العامه للمسؤولیه الناشئه عن الفعل الشخصی (الخطاء و الضرر)، الطبعه الثالثه، بیروت، عویدات.
 
ج) انگلیسی:
1.Bell, John, & Boyron, Sophie, & Whitaker, Simon, 1998, Principles of French Law, 1st ed., Oxford University Press.
2.Brazier, Margaret, 1998, Street on Torts, 8th ed., London, Butterworths.
3.Goodhart, Jone W., 1986, Specific Performance, 1st ed., London, Butterworths.
4.Graefrath, B., 1984, "Responsibility and damages caused: Relationship between responsibility and damages", RCADI (Recueil des Cour de L'académie de droit international).
5.Heuston, R.F.V. and Shambers, R.S., 1981, Salmond & Heuston on the Law of Tort, 8th ed., London, Sweet & Maxwell.
6.Lawson. F.H., 1980, Remedies of English Law, 2nd ed., Butterworths.
7.O'Connell, John F., 1985, Remedies in a Nutshell, 2nd ed., West Publishing co.
8.Rogers, W.V.H., 1994, Winfield & Jolowics on Tort, 14th ed., London, Sweet & Maxwell.
9.Stoll, Hans, International Encyclopedia of Comparative Law, Vol.11; (Torts), chap.8.
10.Williams, Glanville, 1976, Foundations of the Law of Tort, London, Butterworths.
 
د) فرانسوی:
1.Mary et Reynaud, 1988, Droit Civil, Les Obligations.
2.Starck, B., 1972, Droit Civil, Obligations, Librairies Techniques.
3.Mazeaud, H., L., J., et Chabas, 1978, Traite Théorique et Partique de la Responsabilité Civile, T.III, V.1, Edition Montchrestien.
4.Colin et Capitan, 1959, Traite de Droit Civil, T.II, Paris.
5.Savatier, R., 1951, Traite de la Responsabilité Civile en Droit Français, T.II, 2eéd., Paris.
6.Viney, G., Responsabilité: Effets.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار