تن آدمی شریف است به جان آدمیت؟! پرتوهایی از کرامت انسانی در حقوق خصوصی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

      در اسناد بین‌المللی حقوق بشر و نیز در قوانین اساسی کشورها به موضوعی بنیادین با نام «کرامت انسانی» اشاره شده و اغلب آن را به‌عنوان عامل موجِهی برای «اعطای سایر حق‌ها»  یا در کنار برخی حقوق اساسی به‌عنوان یک «حق اساسی» شناسایی کرده‌اند. در قانون اساسی ایران نیز این موضوع از جایگاه ویژه‌ای بر‌خوردار است. همگام با اسناد بین‌المللی و ملی، رویۀ قضایی در نظام‌های حقوقی مختلف، کوشش نموده تا از موضوع «کرامت انسانی» در آرای حقوقی و کیفری خود بهره‌های فراوان ببرد. نگارنده در این مقاله ضمن بررسی تجارب چند نظام حقوقی مختلف، به پرتوهایی از این موضوع در برخی موضوعات حقوق خصوصی داخلی پرداخته و معتقد است در کنار دولت‌ها، اشخاص خصوصی نیز باید به «کرامت انسانی» یکدیگر حرمت نهاده، محاکم نیز می‌توانند با استناد به این موضوع آرایی در راستای پاسداشت حقوق بشر در حقوق خصوصی صادر نمایند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

THE ROLE OF HUMAN DIGNITY IN PRIVATE LAW

نویسنده [English]

  • Moslem Mohammadzadeh
PhD Candidate, Private Law, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

“Human dignity” is mentioned in both the instruments of international human rights and the national constitutions of countries, and is often recognized either as a justification of “rights” or as one of the constitutional rights. This issue has a special place in the Constitution of Iran as well. Consistent with the international and national human rights instruments, in different legal systems, case law enjoys the notion of human dignity. In this paper, we explain the role of human dignity in Iranian legal system and some other countries. We believe that, alongside with the states, private parties should also respect human dignity and courts could use it to protect human rights.

کلیدواژه‌ها [English]

  • constitutional right
  • human dignity
  • exemptions from the enforcement of judgments
  • human rights
  • non-pecuniary damage
  • Private law

مراجع

الف) فارسی:
1. بادینی، حسن (1384)، فلسفۀ مسؤولیت مدنی، انتشارات شرکت سهامی انتشار.
2.بادینی، حسن (1391)، مسؤولیت مدنی ناشی از نقض حقوق معنوی مربوط به شخصیت و حقوق بشر، فصلنامۀ حقوق دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دورۀ 42، ش 1، بهار.
3. بسته‌نگار، محمد (1385)، حقوق بشر از منظر اندیشمندان، مجموعه مقالات، چاپ دوم، شرکت سهامی انتشار.
4. بهرامی احمدی، حمید (1377)، سوء استفاده از حق، مطالعۀ تطبیقی در حقوق اسلام و دیگر نظامهای حقوقی، انتشارات اطلاعات، تهران.
5.جانسون، گلن (1377)، اعلامیۀ جهانی حقوق بشر و تاریخچۀ آن، ترجمۀ محمدجعفر پوینده، نشر نی، چاپ دوم.
6.جعفری‌تبار، حسن (1385)، شرح حق پایان ندارد همچو حق (گفتاری در سیر تاریخی تقلیل مفهوم حق از عدالت به مالکیت)، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، ش 72، تابستان.
7.جعفری‌تبار، حسن (1388)، «شهروندی آری، شهربندی نه(گفتاری در فلسفۀ حقوق شهروندی)»، مجموعه مقالات حقوق شهروندی، انتشارات دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، چاپ اول.
8.جوادی آملی، (آیت‌الله) عبدالله (1383)، سلسله بحثهای فلسفۀ دین، فلسفۀ حقوق بشر، قم، مرکز نشر أسراء، چاپ چهارم.
9. حسینی‌نژاد، حسینقلی (1389) مسؤولیت مدنی، ویرایش جدید، انتشارات مجد، چاپ اول.
10. خدابخشی، عبدالله (1390)، مبانی فقهی آیین دادرسی مدنی و تأثیر آن در رویۀ قضایی، ج 2، انتشارات شرکت سهامی انتشار، چاپ اول.
11. راسخ، محمد (1392)، حق و مصلحت: مقالاتی در فلسفۀ حقوق، فلسفۀ حق و فلسفه ارزش(2)، تهران، نشر نی، چاپ اول.
12.صانعی، (آیت‌الله) یوسف (1390)، اندیشۀ 1، «اجتهاد پویا»، مؤسسۀ فرهنگی فقه الثقلین، قم، چاپ اول، زمستان.
13.صانعی، (آیت‌الله) یوسف (1384)، فقه و زندگی(1)، برابری دیه(زن و مرد؛ مسلمان و غیرمسلمان)، مؤسسۀ فرهنگی فقه‌الثقلین، قم.
14. صفایی، سید حسین (1382)، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی، جلد دوم: قواعد عمومی قراردادها، تهران، نشر میزان، چاپ اوّل.
15. عبادی، شیرین (1386)، تاریخچه و اسناد حقوق بشر در ایران، چاپ دوم، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
16. عباسی(لاهیجی)، بیژن (1389)، مبانی حقوق اساسی، انتشارات جنگل جاودانه، چاپ دوم.
17. عباسی، بیژن (1390)، حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین (سه نسل حقوق بشر در اسلام، ایران، اسناد بین المللی و منطقه‌ای)، نشر دادگستر، چاپ اول.
18. فاورو، لویی (1388)، دادگاههای قانون اساسی، ترجمۀ علی‌اکبر گرجی ازندریانی، نشر میزان، چاپ اول.
19. قاری سید فاطمی، سید محمد (1390)، حقوق بشر در جهان معاصر،  دفتر یکم، تهران، مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، چاپ سوم.
20. قاضی(شریعت پناهی)، سید ابوالفضل (1383)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران، نشر میزان، چاپ دوازدهم.
21. کاتوزیان، ناصر (1373)، قواعد عمومی قراردادها، جلد دوم(انعقاد و اعتبار قرارداد)، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، چاپ پنجم.
22. کاتوزیان، ناصر (1378)، الزامهای خارج از قرارداد(ضمان قهری)، ج1، مسؤولیت مدنی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.
23. کاتوزیان، ناصر (1380)، فلسفۀ حقوق ، ج.1، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ دوم.
24. کاتوزیان، ناصر (1385)، حقوق بشر و عدالت، مجلۀ حقوق تطبیقی، دورۀ جدید، ش 2، پاییز و زمستان.
25. گرجی ازَندَریانی، علی‌اکبر (1388)، در تکاپوی حقوق اساسی، تهران، انتشارات جنگل، چاپ دوم.
26. موحد، محمدعلی (1384)، در هوای حق و عدالت (از حقوق طبیعی تا حقوق بشر)، نشر کارنامه، چاپ سوم، بهار.
27. موحدیان، غلامرضا (1391)، آیین دادرسی و اجرای احکام مدنی، انتشارات فکرسازان، چاپ اول.
 
ب) خارجی:
1. Alexy, Robert (2006), “Discourse Theory and fundamental rights”, in Arguing fundamental rights, edited by: Agustín José Menéndez and Erik Oddvar Eriksen, Springer.
2.Beckmann, Philipp, Aurelia Colombi Ciacchi , Nuno Ferreira, Claire Moulin-Doos, Patrick o’Callaghan, Teresa Russ and Jame Turney (2010) in Gert Brüggemeier, Aurelia Colombi Ciacchi, Giovanni Comandé., Fundamental rights and private law in the European Union Cambridge University press, V.1
3. Bognetti, Giovanni (2005), The concept of human dignity in European and US constitutionalism; in. European and US Constitutionalism Edited by: Georg Nolte; Cambridge university press.
4.Brownsword, Roger (2001), Freedom of Contract, Human Rights and Human Dignity, in Human rights in Private law, Daniel Friedmann,; Barak-Erez, Daphne, Hart Publishing, Oxford- Portland, Oregon.
5.Cherednychenko, Olha(2007), Fundamental rights, contract law and the protection of the weaker party. Available at: the weaker party, 2007, p.211.full text is available at: (http://igitur-archive.library.uu.nl/ dissertations/2007-0418-200241/full.pdf).
6. Favoreu, Louis, Patrick Gaïa, Richard  Ghevontian  et Ferdinand Mélin-Soucramanien  (2009), Droit des libertés fondamentales, 5e édition.
7.Favoreu, Louis, Patrick Gaïa, Richard  Ghevontian (2009), Droit constitutionnel, 12e édition, Dalloz.
8. Fricero, Natalie(2010), L'essentiel du Droit des voies d'exécution, Les Carrés, Nouvelle Edition, Gualino Editeur.
9.Giesen, Ivo( 2009); “Of wrongful birth, wrongful life,comparative law and the politics of tortlaw systems” , Tydskrif vir Heedendaagse Romeins-Hollandse Reg (THRHR), Vol. 72, p. 257, Available at SSRN: (http://ssrn.com/abstract=1424901).
10. Hensel, Wendy F. (2005), “The Disabling Impact of Wrongful Birth and Wrongful Life Actions”, Harvard Civil Rights-Civil Liberties Law Review, vol.40.
11.Hunter-Henin, Myriam;(2007) Horizontal Application and the Triumph of the European Convention on Human Rights, in Human Rights and the Private Sphere edited by: Dawn Oliver and Jörg Fedtke, Rutledge-Cavendish.
12. Neomi, Roa (2008), On the use and abuse of dignity in constitutional law, Colombia journal of European law, spring, v.14, n o2.
13. Perfumi, Chaira and Chantal Mak (2010), The impact of fundamental rights on the content of contarcts: determining limits of the freedom of contract in family and employmemts relations in Gert Brüggemeier, Aurelia Colombi Ciacchi, Giovanni Comandé., Fundamental rights and private law in the European Union Cambridge University press, V.2.
14. Smits, Jan (2006),” Private Law and Fundamental Rights: a Sceptical View” in. “constitutionalisation of private law”, Linden, Boston, Martinus Nijhoff Publishers.
15. Vincent, Jean et Jacques Prevault(1999), Voies d'exécution et procédures de distribution, 19e édition, Dalloz et Delta.
16. Wright, Jane (2001);”Tort Law and Human Rights”, Hart Publishing.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار