تحلیل تطبیقی عقد باطل و فاسد در قانون مدنی ایران و افغانستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشکدۀ علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دورۀ دکتری حقوق خصوصی دانشگاه اصفهان

چکیده

 نظام حقوقی ایران مبتنی بر فقه امامیه، ضمانت اجرای اصلی تخلف از شرایطی را کهبرای انعقاد عقود معین شده است در کنار غیرنافذ بودن، بطلان می‌داند. اما به صورت موردی نهادهای دیگری مانند بطلان نسبی یا باطل قابل اصلاح را وارد قوانین ساخته است، اما نه به‌عنوان یک قاعدۀ عام حقوقی. ولی نظام حقوقی افغانستان افزون‌بر ضمانت اجراهای باطل و غیرنافذ، قاعدۀ عام دیگری را مبتنی بر فقه حنفی با عنوان «فاسد» شناسایی و تأیید کرده است که سبب می‌شود بطلان در نظام حقوقی این کشور دارای مراتب باشد و در مواردی که عقد قابل اصلاح است، از بطلان آن جلوگیری شود و روابط حقوقی طرفین تداوم داشته باشد. چنین نهادی و البته نه با تمام آثار آن می‌تواند در نظام حقوقی ایران نیز وارد، و جایگزین نهادهای خاص و موردی شود تا تداوم‌بخش روابط حقوقی طرفین باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A comparative analysis of the null and fasid (vitiated) contract in Iranian and Afghanistan civil codes

نویسندگان [English]

  • Mahdi Shahabi 1
  • Abdul wahed Afzali 2
1 Assistant Professor, Department of Law Faculty of Administrative Science and Economocs, University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 PhD. Student, Private Law, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Iranian legal system has been established based on Imami Jurisprudence and its main sanction against violating the established rules on validity of contract is nullity. Moreover, there are other concepts such as relative nullity or null amendable in law, but not as a general rule of law. While Afghanistan's legal system, in addition to rules of null and ineffective sanctions, recognized and confirmed another general rule based on the Hanafi jurisprudence as "Fasîd" (Vitiation) that causes the Nullity in this legal system to have grades, and in  cases whereby the contract is amenable, its nullification is prevented and the contractual relationship of parties continues. Such concept could also enter the Iranian legal system, not with all its consequences, however, as a rule and replacement to concepts of the specific.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Fasîd
  • Hanafi Jurisprudence
  • Imami Jurisprudence
  • ineffective
  • null
  • relative nullity

مراجع

الف) فارسی
1. جُرّ، خلیل (1380)، فرهنگ لاروس، ترجمۀ حمید طبیبیان، ج 2، تهران، انتشارات امیرکبیر، چ یازدهم.
2. حائری شاهباغ، علی (1376)، شرح قانون مدنی، ج 1، تهران، کتابخانه گنج دانش.
3. حائری، حسن و علی اکبری بابوکانی، احسان (1389)، «عقد باطل (فاسد) در فقه امامیه و عامه، حقوق ایران و مصر»، پژوهشنامۀ حقوق اسلامی، سال یازدهم، ش 2، ص24-5.
4 .ساکت، محمدحسین (1371)، حقوق شناسی، مشهد، ترجمه و نشر نخست.
5. شهیدی، مهدی (1385)، اصول قراردادها و تعهدات، تهران، مجد، چ چهارم.
6. طالب احمدی، حبیب‌الله (1384)، «معاملات قابل ابطال در حقوق ایران»، فصلنامۀ مدرس علوم انسانی، دورۀ 9، ش 3، ص162-145.
7. عبدالله، نظام‌الدین (1390)، شرح قانون مدنی افغانستان، کابل، انتشارات سعید.
8. قنواتی، جلیل و وحدتی شبیری، حسن و عبدی‌پور، ابراهیم (1379)، حقوق قراردادها در فقه امامیه، ج 1، تهران، سمت.
9. کاتوزیان، ناصر (1388)، قواعد عمومی قراردادها، ج 2، تهران، سهامی انتشار، چ اول.
10. محسنی، سعید و قبولی درافشان، محمد مهدی (1389)، «مفهوم و آثار بطلان نسبی»، مجلۀ دانش و توسعه، سال هفدهم، ش 33، ص270-246.
11. معین، محمد (1378)، فرهنگ فارسی، تهران، انتشارات فرهنگ‌نما.
12. شعاریان، ابراهیم، قربان‌زاده، محمد (1391)، مطالعۀ تطبیقی عقد باطل و عقد فاسد، کانون وکلای دادگستری، پاییز و زمستان 1391، سال هشتم، ش 27 و 28، ص58-37.
 
ب) عربی
13. ابن نجیم، زین‌الدین (بی‌تا)، البحرالرائق شرح کنزالدقائق، قاهره، دارالکتاب الاسلامی، الطبعة الثانی.
14. أتاسی، محمد خالد (بی‌تا)، شرح المجله، المجلد 2، کویته، المکتبةالرشیدیه.
15. انصاری، مرتضی (1420ق)، کتاب المکاسب، المجلد 3، قم، المؤتمر العالمی بمناسبه الذکری المئویه الثانیه المیلاد الشیخ الأنصاری، الطبعه الثانیه.
16. بن علی بن محمدالنمله، عبدالکریم (1999)، المهذب فی علم أصول الفقه المقارن، الریاض، مکتبةالرشد.
17. توحیدی تبریزی، محمدعلی (1377ش)، مصباح الفقاهه، المجلد 1، قم، مکتبه الداوری.
18. الجزیری، عبدالرحمن (2005)، الفقه علی مذاهب الاربعه، ج 2، بیروت، دارالکتاب العربی، الطبعةالاولی.
19. حکیم، عبدالمجید و بکری، عبدالباقی، (1980)، الوجیز فی نظریه الالتزام فی القانون المدنی العراقی، الوزارت التعلیم العالیه.
20. حیدر، علی (بی‌تا)، دررالحکام فی شرح مجلة الأحکام، بیروت،  دارالکتب العلمیه.
21. الزحیلی، وهبه (1985)، الفقه الاسلامی و أدلته، المجلد 4 و 7، دمشق، دارالفکر، الطبعةالثانی.
22. السابق، السید (1971)، فقه السنه، المجلد 3، بیروت، دارالکتاب العربی، الطبعه الأولی.
23. السبکی، تاج الدین (1991)، الاشباه و النظائر، دارالکتب العلمیه، بیروت، الطبعه الأولی.
24. السرخسی، أبوبکر محمد بن أبی سهل، (بی‌تا)، المبسوط، بیروت، دارالمعرفه.
25. السنهوری، عبدالرزاق (1997)، مصادر الحق فی ­الفقه الاسلامی، المجلد 4، بیروت، دار احیاء التراث العربی و مؤسسه التاریخ العربی.
26. السنهوری، عبدالرزاق (2004)، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، المجلد 1، بیروت، دار احیاء التراث العربی. الطبعه الأولی
27. الشاهرودی، سید علی الحسینی (1408ق)، محاضرات فی الفقه الجعفری، قم، دارالکتاب الاسلامی.
28. عاملی، سید جواد (1419 ق)، مفتاح الکرامه، المجلد 12، قم، نشر اسلامی.
29. الغریانی، الصادق عبدالرحمن (2002)، مدونة الفقه المالکی و أدلته، المجلد 3، بیروت، مؤسسة الریان.
30. القدوری الحنفی البغدادی، الشیخ أبی­الحسن (1997)، مختصر القدوری فی الفقه الحنفی، بیروت، دارالکتب العلمیه.
31. القراله، محمد یاسین (2003)، «موانع فسخ العقد الفاسد فی الشریعه الاسلامیه دراسه مقارنه بقانون الأحوال الشخصیه الاردنی و القانون المدنی»، مجله مؤته للبحوث و الدراسات، المجلد 18، رقم العدد 7.
32. الکاسانی، علاءالدین (بی‌تا)، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، (نسخه الکترونیکی) المجلد 6-12.
33. کاشف الغطا، محمدحسین (1422ق)، تحریر المجله، المجلد 5، تهران، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة.
34. محمد صالح الظفیری، مریم (2002)، مصطلحات المذاهب الفقهیه، بیروت، دار بن حزم.
35. المصری، ابن­نجیم (1997)، البحر الرائق، المجلد 1، بیروت، دارالکتب العلمیه، الطبعه الأولی.
36. معروف الحسنی، هاشم (1996)، نظریةالعقد فی الفقه الجعفری، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات.
37. مغنیه، محمد جواد (بی‌تا)، فقه الامام جعفر الصادق علیه­السلام، اصفهان، تحقیقات و نشر معارف اهل بیت(ع).
38. الموصلی الحنفی، عبدالله بن محمود (2005)،الاختیار لتعلیل المختار، بیروت، دارالکتب العلمیه، الطبعه الثالثه.
39. مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامی (2002)، موسوعه الفقهیه، قم، مؤسسۀ دائره‌المعارف الفقه الاسلامی.
 
ج) خارجی
40. Fabre-Magnan, Muriel (2004), Les obligations, Paris, Puf, 1e édition.
41. Malaurie (Ph), Aynès (L), Stoffel-Munck (Ph), Les obligations, Paris, Défrénois, 2e édition, 2005

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار