اصول تناسب هزینه- فایده و تحقق کارایی؛ اصول اقتصادی حاکم بر سیاست‌گذاری تقنینی و جایگاه آن در قانون‌گذاری حقوق مالکیت ادبی– هنری ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی (مؤسسۀ حقوق تطبیقی) دانشگاه تهران

چکیده

     در مقاله‌ای که پیش‌ترنویسندۀ همین مقاله نگاشته است، گفته شد که اصول اقتصادی حاکم بر سیاست‌گذاری حقوق مالکیت ادبی و هنری(کپی‌رایت)، دارای دو فایدۀ ایجابی و سلبی است؛ به این ترتیب که از یک‌سو قانون‌گذار را به سمت وضع مقررات کارا در زمینۀ حقوق مالکیت ادبی و هنری سوق می‌دهد و از سوی دیگر، با دادن خط مشی مشخص، مرجع قانون‌گذاری را از وضع مقررات متعارض و دارای سیاست اقتصادی متناقض بازمی‌دارد. ازآنجا که این اصول اقتصادی متعددند، در مقالۀ پیشین، سه اصل اقتصادی بررسی شد و اکنون در این مقاله، دو اصل دیگر یعنی اصل تناسب هزینه- فایده و تحقق کارایی تبیین می‌‌شود و نمونه‌هایی از چند قاعدۀ برگرفته از این دو اصل که در حوزۀ حقوق مالکیت ادبی و هنری قابلیت اعمال دارند، آورده شده، میزان توجه قانون‌گذار ایران به این اصول مشخص می‌‌‌گردد و در پایان، راهکارهای روشنی در این زمینه پیشنهاد می‌‌شود. ازآنجا که تاکنون در عرصۀ نظریه‌پردازی حقوقی، این اصول به‌نحو منقح و یک‌جا شناسایی، تدوین و بررسی نشده و میزان توجه قانون‌گذار ایران به آن‌ها محل نقد و واکاوی قرار نگرفته است، لذا نوشتار حاضر می‌تواند از این حیث دارای نوآوری باشد؛ به‌ویژه آنکه در صدد اثبات این فرضیه است که وضع مقرراتِ دارای سیاست‌های متعارض در حوزۀ حقوق مالکیت ادبی و هنری کشور، گویای آن است که این اصول اقتصادی یا برای مرجع قانون‌گذاری ما ناشناخته بوده یا دست‌کم به آن عنایت خاص نشده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Cost-benefit and efficiency; economic principles governing legislation policy and their situation on Iranian copyright legislation

نویسنده [English]

  • Mohsen Sadeghi
Assistant Professor, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

In the previous article written by the author of this paper we saw that Economic Principles Governing  Legislation Policy in the field of Copyright make legislator enact efficient Laws and Regulations on copyright and prevent him to enact contrary regulations in the same fields. The previous article considered three economic principles and now this article tries to examine two economic principles, i.e. Cost-Benefit Principle and Efficiency Principle, as well as  general rules resulted from them and their situation in Iranian Copyright legislation. Since there is no article considering economic principles and their relation with copyright legislation policy in Iranian legal literature, this essay aims to examine the mentioned issue and tries to prove this hypothesis that Iranian Legislator has not paid sufficient attention to economic principles in enacting copyright laws and regulations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Copyright
  • Cost-benefit
  • Efficiency
  • economic principles governing legislation policy
  • Iranian Law
الف) فارسی
1. باقری، محمود و عباسی، سیمین (1391)، مجوزهای اجباری ابزاری رقابتی در برابر انحصار حقوق مالکیت فکری: چالش میان کشورهای درحال توسعه و توسعه‌یافته، مجلۀ پژوهشهای حقوقی، ش 21، بهار و تابستان.
2. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1381)، فلسفۀ عمومی حقوق بر پایۀ اصالت عمل (تئوری موازنه)، تهران: انتشارات گنج دانش.
3.دادگر، یدالله (1386 الف)، درآمدی بر روش‌شناسی علم اقتصاد، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
4.دادگر، یدالله (1386 ب)، مروری بر تحولات مقولۀ کارآیی در ادبیات اقتصادی (نظریه‌ها و کاربردها)، مجلۀ حقوق و سیاست، دانشگاه علامۀ طباطبایی، ش 29، پاییز و زمستان.
5. زرکلام، ستار (1387)، حقوق مالکیت ادبی و هنری، تهران: انتشارات سمت.
6.شیخی، مریم (1393)، اصول حاکم بر حقوق مالکیت فکری، رسالۀ دکتری رشتۀ حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی.
7. صادقی، حسین (1387)، علل نقض قراردادها در اقتصاد ایران و تعیین هزینه‌های اجتماعی آن، تهران: نشر مؤسسۀ مطالعات و پژؤهشهای بازرگانی.
8. صادقی، محسن (1391)، سیاستگذاری حقوق مالکیت فکری در هند: با رویکرد نیازهای توسعه‌ای، مندرج در کتاب: جلوه‌هایی از توسعه در هند: نگاه ایرانی، تهران، نشر میزان.
9. صادقی، محسن (1388)، مبحثی از مباحث حقوق اقتصادی: استانداردسازی محصولات و چالشهای حقوق مالکیت فکری، مجلۀ پژوهشنامۀ بازرگانی، ش 5، زمستان.
10. صادقی، محسن (1394)، «اصول پیامد محوری، کاهش هزینه معاملاتی و تخصیص بهینه منابع؛ اصول اقتصادی سیاستگذاری تقنینی و جایگاه آن در قانونگذاری کپی‌رایت ایران»، همایش اقتصاد هنر، شیراز.
11. صادقی، محمود و خاکپور، منصور (1386)،"موجبات اعطای مجوز اجباری بهره‌برداری از حقوق مالکیت فکری"، فصلنامۀ مدرس علوم انسانی، ش 54.
 12. کلمبه، کلود (1385)، اصول بنیادین حقوق مؤلف و حقوق مجاور در جهان (مطالعۀ تطبیقی)،تهران: نشر میزان.
 
ب) خارجی
 13 . A. Primo Braga Carlos and Fink Carsten, (1998) "The Relationship between Intellectual Property Rights and Foreign Direct Investment", Duke Journal of Comparative & International Law, Vol. 9.
14. Colombet, Claude (1997), Propriété intellectuelle et artistique et droits voisins, 8eéd, Paris: Dalloz.
15.Copyright Collective Management Organization Act (1997), (2015) available at: https://www.tipo.gov.tw/ct.asp?xItem=364338&ctNode=6825&mp=2; last visited: 12/02/2015.
16.Copyright, Designs and Patents Act 1988, (2015) Available at: http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1988/48/contents; last visited: 13/02/2015.
17. Deutch Sinai, (1995), “Are Consumer Rights Human Rights?”, Osgood Hall Law Journal, Vol.32, No.3.
18.Digital Millennium Copyright Act, (2015) Available at: http://www.gpo.gov/fdsys/pkg/BILLS-105hr2281enr/pdf/BILLS-105hr2281enr.pdf, last visited: 12/02/2015.
 19. Draft Basic Proposal for the WIPO Treaty on the Protection of the Broadcasting Organizations and Appendix on the Protection in the Relation to Webcasting, (2006).
20.Office of Technology Assessment, US Congress, (1992) Finding a Balance: Computer Software, Intellectual Property, and the Challenge of Technological Change, OTA-TCT-527, Washington DC: US Government Printing Office.
21. Okediji, Ruth L. (2006), The International Copyright System, UNCTAD - ICTSD Project on IPRs and Sustainable Development, March.
22. Posner Richard, (2003) Economic Analysis of Law, New York: Aspen Publishers.
23. Weiss Martin B.H. and Spring Michael B.(1992), “Selected Intellectual Property Issues in Standardization”, Presented at the Twentieth Annual Telecommunications Policy Research Conference, Solomons, MD, September 12-14. 
24.WIPO Intellectual Property Laws and Treaties Database (WIPO Lex), Available at: http://www.wipo.int/wipolex/en/ last visited: 12/02/2015.
25.http://www.law.cornell.edu/uscode/text/18/2319; last visited: 12/02/2015.