گفتاری در نقد و بررسی نظریۀ حقوقی «عمل به ظاهر»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع)

چکیده

اگرچه، استناد به واقعیت امور، همواره به‌عنوان یک اصل در نظام معاملات، منشأ اثر و مورد توجه بوده است، گاه این اصل به‌نحو ناعادلانه‌ای با حقوق افراد در تقابل قرار می‌گیرد؛ افرادی که با ناآگاهی از واقع امر و با اعتماد به وضعیت ظاهری امور، در معامله‌ای داخل شده‌اند و سپس با کشف واقعیت، حقوقِ ایشان به‌صورت غیرمنصفانه‌ای در معرض تضییع قرار گرفته است. نظریۀ «عمل به ظاهر» به‌عنوان راهکاری در راستای جبران این وضعیت و حمایت از حسن نیت افراد و استحکام معاملات در حقوق برخی کشورها، پا به عرصۀ وجود نهاد. با وجود نفوذ این نظریه در لایه‌هایی از حقوق ایران، به‌نظر می‌رسد که بهره‌گیری از ظرفیت‌های حقوق بومی چون اصالت الظهور، «غرور» و «لاضرر»، ما را از عاریه گرفتن این تأسیس حقوقی بی‌نیاز ساخته است و می‌تواند راه را برای ایجاد سازوکاری بومی در راستای تحقق هدف مذکور، هموار سازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

LEGAL THEORY OF APPEARANCE: REVIEW AND CRITIQUE

نویسنده [English]

  • Ehsan Lotfi
Assistant Professor of Law Department, International University of Imam Reza
چکیده [English]

Although resorting the reality is always significant and effective in the legal system but sometimes, this rule is in conflict with civil rights. The rights of people who enter into a transaction while they were unaware of reality and have confidence in appearance that is reliable for reasonable person but the discovery of reality violated their right, inequitably. Indeed, the theory of appearance was initiated to repair this situation and protect of good-faith and the stability of transactions. Although, the influence of this theory is visible in Iranian Law but it seems that the use of the of origins of Iranian Law, make us needless of borrowing this legal establishment. Some issues such as "the principle of appearance", the rule of "ghorur", "La-zarar" and make a way toward creating a local mechanism to fulfilling of mentioned purpose.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Theory
  • Appearance
  • Confidence
  • Good-faith
  1. الف) فارسی

    1. اسکینی، ربیعا (1374)، حقوق تجارت (برات، سفته، قبض انبار، اسناد در وجه حامل، چک)، تهران: سمت.

    2. ---------- (1373)، حقوق تجارت تطبیقی، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.

    3. اصغری، سید محمد (1386)، عدالت و عقلانیت در فقه و حقوق، تهران: اطلاعات.

    4. افخمی، علی (1381)، «نظریۀ معنایی اصاله الظهور در اصول فقه شیعه»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران، بهار و تابستان.

    5. پورارشد، نادر و دیگران (1389)، «نظریۀ ظاهر (مطالعه در حقوق خارجی و ایران)»، مدرس علوم انسانی، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، زمستان، دورۀ 14، ش4.

    6. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1374)، دورۀ مقدماتی حقوق تعهدات، قم: مدرسۀ عالی امور قضایی و اداری.

    7. ---------- (1376)، دانشنامۀ حقوقی، ج 1 و 4، تهران: امیرکبیر

    8. ---------- (1381)، دائره‌المعارف علوم اسلامی (قضایی)، ج 1 و 2، تهران: گنج دانش.

    1. 9.  دمیرچیلی، محمد و دیگران (1384)، قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی، تهران: میثاق عدالت.

    10. ژوردن، پاتریس (1386)، تحلیل رویۀ قضایی در  زمینۀ مسئولیت مدنی، ترجمۀ مجید ادیب، تهران: میزان.

    11. سلمانپور، محمدجواد (1381)، «سیر تاریخی ظواهر و معناشناسی و جایگاه آن در فهم متون دینی»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه باهنر کرمان، زمستان، ش 12.

    12. عامری، پرویز؛ طالب احمدی، حبیب (1383)، «مسئولیت ظهرنویس در چک وعده‌دار»، مدرس علوم انسانی، زمستان، دورۀ 7، ش 3

    13. غلامی، جهانبخش (1390)، نظریۀ اصیل بودن طرف قرارداد در حقوق تجارت، تهران: دانشور.

    14. قاسمی، محسن (1388)، شکل‌گرایی در حقوق مدنی، تهران: میزان

    15. کاتوزیان، ناصر (1376)، قواعد عمومی قراردادها، ج 1، تهران: شرکت سهامی انتشار.

    16. ـــــــــــــــ (1388)، قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار، ج 2.

    17. ـــــــــــــــ (1387)، الزامات خارج از قرارداد، دورۀ جدید، ج1 و 2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

    18. ـــــــــــــــ (1382)، وصیت در حقوق مدنی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

    19. گایار، امانوئل(1365)، «قاعدۀ «استاپل» یا منع تناقض‌گویی به ضرر دیگری»، ترجمۀ ناصر صبح‌خیز، ، مجلۀحقوقی، نشریۀ دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران، ش 6.

    20. موسوی بجنوردی، سید محمد (1380)، «خوئینی، غفور، فهم عرفی در اصول لفظیه»، زبان و ادبیات فارسی (مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم)، پاییز، ش 34.

     

    ب) عربی

    21. انصاری، شیخ مرتضی (1419ق)، فرائد الاصول، ج 1، قم: مجمع الفکر الإسلامی.

    22. ---------- (1411 ق)، کتاب المکاسب، ج2، قم: منشورات دار الذخائر.

    23. طباطبایى یزدى، سید محمدکاظم (1421ق)، حاشیه بر مکاسب، ج 1، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.

    24. قمی، میرزا ابوالقاسم (1413ق)، جامع الشتات فی أجوبة السؤالات، ج 4، تهران: مؤسسۀ کیهان،

    25. محقق داماد، سید مصطفی (1390)، اصول فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.

    26---------- (1388)، قواعد فقه، بخش مدنی2، تهران: سمت.

    27. مراغى، سید میر عبدالفتاح (1417ق)، العناوین الفقهیة، ج 2، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزه.

    28. مشکینى، میرزا علی‌(1416ق)، اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها‌، قم: نشر الهادی.

    29. مظفر، محمدرضا (1370)، اصول الفقه، ج2، قم: دفتر تبلیغات.

    30. مکارم شیرازی، ناصر (1411ق)، القواعد الفقهیه، ج 2، قم: مدرسۀ امام امیر المؤمنین(ع).

     

    ج) خارجی

    31.Balosso, Caroline (2008), L’adaptation de la doctrine du promissory estoppel en droit contractuel français : la possibilité d’adoption d’un principe général de confiance légitime ?, Retrieved from :http ://m2bde.u-paris10.fr/content/royaume-uni-l%E2%80%99adaptation-de-la-doctrine-du-promissoy-estoppel-en-droit-contractuel-fran%C3%A7ais-

    32. Ciacli, Petru, Mihnea, Ioana (2012), The “Error Communis Facit Jus” Principle in the French Law, International Conference on Humanity, History and Society, IPEDR, Singapore: IACSIT Press, vol.34

    33.Fauvarque-Cosson, Bénédicte (2007), "La confiance légitime et l’estoppel", Electronic Journalof Comparative Law, vol. 11.3, December, Retrieved from:

    http://www.ejcl.org/113/article113-8.pdf

    34.Le Tourneau, Philippe (1995), Encyclopédie juridique Dalloz, Répertoire de Droit civil ; Bonne foi, Paris : Dalloz

    35.Noslacan, Mircea (no date), The Good Faith and the Theory of the Appearance in the Law, Retrieved from:

    http://www.uab.ro/reviste_recunoscute/reviste_drept/annales_10_2007/noslacan_en.pdf

    36.Sourioux, Jean-Louis (2002), La Croyance Legitime : Histoire d’un Concept, Beyrouth, Retrieved from:http ://www.cedroma.usj.edu.lb/pdf/conf1/Pdf/Sourioux.pdf

    37.Terré, Francois, Lequette, Yves, Simler, Philippe (2005), Droit civil: Les obligations, Paris: Dalloz, 9e éd.

    38.Vasan, R. S. (1980), Latin Words & Phrases for Lawyers, Canada: Law and Business Publications Inc.

    39.Vasseur, Michel (1960), BIBLIOGRAPHIE (J. Calais-Auloy, Essai sur la notion d’apparence en droit commercial), Revue Internationale de droit comparé, vol. 12, Octobre-décembre. Retrieved from:http ://www.persee.fr/articleAsPDF/ridc_0035-3337_1960_num_12_4_12487/article_ridc_0035-3337_1960_num_12_4_12487.pdf

    40.Groupe ISP (Droit Civil) (1997), L'apparence en droit civil, Retrieved from: http://www.prepa-isp.fr/contenu/annales/1-enm/civil/1997.pdf