طرح مسئولیت مدنی مؤسسات عمومی ناشی از عمل اشخاص بالقوه خطرآفرین در حقوق ایران و فرانسه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشکدۀ علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان

چکیده

     ویرانی اقتصادی و فرهنگی در برخی خانواده‌ها موجب ازدیاد افراد ولگرد و رها در جامعه می‌شود که نمونه‌ای از آن کارتن‌خواب‌ها هستند. این اشخاص معمولاً صغیر، مجرم یا بیماران روانی‌اند. ولگردی و سرگردانی این اشخاص در جامعه زمینه‌ساز بروز جرائم و خطرهایی است که قوانین دنیا را به سمت جرم‌انگاری این پدیده سوق داده، اما در مورد جبران خسارات ناشی از فعل این اشخاص معمولاً سیاستی اتخاذ نشده است. یکی از نگرانی‌های حقوق امروزی مسئلۀ جبران خساراتی است که در جامعه از سوی اشخاص بالقوه خطرآفرین مانند افراد بیمار و محجور یا جوانان خلاف‌کار یا اشخاص ولگرد رخ می‌دهد که به‌صورت افراد خطرناک در جامعه بدون سرپرست رها شده‌اند. در مواردی اشخاص حقیقی یا حقوقی عهده‌دار نگهداری از این اشخاص هستند که در حقوق فرانسه مشمول مادۀ 1242 و در ایران مشمول مادۀ 7 قانون مسئولیت مدنی بوده و اشخاص مزبور با شرایطی مسئول جبران چنین خساراتی خواهند بود. اما بخشی از این خسارات در شرایطی رخ می‌دهد که هیچ شخص حقیقی یا حقوقی عهده‌دار نگهداری از این اشخاص نبوده و سؤال اساسی این است که آیا زیان‌دیگان این بخش از خسارات به حال خود رها خواهند شد یا می‌توان شخص حقوقی مانند دولت را مسئول جبران چنین خساراتی دانست. در حقوق فرانسه براساس یک نظر می‌توان در شرایط کنونی از دولت‌ها انتظار داشت جبران چنین خساراتی را تقبل کنند. این ایده در حقوق ایران طرح نشده است، اما می‌توان با کمک حقوق فرانسه مسئلۀ مزبور را بررسی کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

CIVIL LIABILITY OF PUBLIC INSTITUTES ARISING FROM THE OPERATION OF POTENTIALLY DANGEROUS PERSONS IN IRAN AND FRENCH LAW

نویسنده [English]

  • Alireza Yazdanian
Associate Professor, Department of Law, University of Isfahan, Iran
چکیده [English]

Economic and cultural devastation in some families increase stray and homeless persons in the society. The people are usually either a minor criminal or mentally ill persons. The loitering and wandering in the society may result in the crimes that this situation is led to the criminalization of this phenomenon in the world. However, no policy has been adopted by the world about the damages caused by the actions of these individuals. One of the concerns of today's law is the problem of compensate for the losses arising from the operation of potentially dangerous persons in the society. This can be similar to  sick and incapacitated persons or youth offending  in the society. In some cases, natural or legal persons are responsible for the maintenance of these people that in French law by Article 1242 of the Civil law and in Iranian law by Article 7 of the Civil Liability these persons with the condition will be liable for such damages. But some of the damage occurs in the conditions that any natural or legal persons are not responsible for the maintenance of these people. The big question is whether this part of the losses of these victims will not be compensated or a legal person like the state can be considered liable for such damages. According to an opinion in French law, it can be expected that in the current situation the governments should pay compensation for such damages. This opinion is absent in Iranian law but the issue can be examined with the help of French law. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • responsibility
  • patients
  • Children
  • Disabled

مراجع

  1. الف) فارسی و عربی

     

    1.  آل بحرالعلوم، سید محمد (1403ق). بلغهالفقیه، ج 1، چ چهارم، تهران: مکتبه الصادق.
    2.  ابن زهره حلبی (1417ق). غنیهالنزوعالی علمی الاصولوالفروع، چ اول، مؤسسۀ امام الصادق (ع).
    3.  ابوالصلاح الحلبی (1403). الکافیفیالفقه، چ اول، مکتبه امیر المؤمنین (ع).
    4. ایزانلو. محسن(1386). شروطمحدودکنندهو ساقط‌کنندهمسئولیتدر قراردادها، چ دوم، شرکت سهامی انتشار.

    5. بادینی، حسن(1384). فلسفۀمسئولیتمدنی، چ اول، شرکت سهامی انتشار.

    6.--------- (1393). «نظام جبران خسارت بدنی در حقوق ایران: بررسی کاستی‌ها و ارائۀ گزینه‌هایی برای تحول» مندرج در کتاب بر منهج عدل، به سعی دکتر حسن جعفری تبار، چ دوم، انتشارات دانشگاه تهران.

    7. تمیمی مغربی، نعمان بن محمد بن منصور (1383). دعایمالاسلام، چ اول، ج 2، دارالمعارف.

    8. جعفری تبار، حسن (1394). الف: «کاتوزیان و حقوق زیان»، تحلیل نظریۀ مسئولیت مدنی و نگاه کاتوزیان به آن، مندرج در کتاب بر منهج عدل، به سعی دکتر حسن جعفری تبار، چ دوم، انتشارات دانشگاه تهران.

    9. جصاص، ابی بکر احمد بن علی الرازی (1415ق). احکام القرآن، چ اول، ج 2، دارالکتب العلمیه.

    10. جعفری تبار، حسن (1394). ب: «شهروندی و شهربندی، گفتاری در تحلیل مادۀ 960 و 961 قانون مدنی و تبیین حریت همچون بنیاد حقوق شهروندی»، تحلیل نظریۀ مسئولیت مدنی و نگاه کاتوزیان به آن، مندرج در کتاب بر منهج عدل، به سعی دکتر حسن جعفری تبار، چ.2، انتشارات دانشگاه تهران.

    11. حر عاملی، محمد بن حسن (1414ق). تفصیلوسائلالشیعه، چ دوم، ج 29، مؤسسۀ آل البیت لاحیاء التراث.

    12. حلّی (محقّق) ابوالقاسم نجم‌الدین جعفربن الحسن (1409ق). شرایعالاسلام،چ دوم، ج 4،انتشارات استقلال.

    13. حلّی، یحیی بن سعید (1405ق). الجامعللشرایع، چ اول، مؤسسۀ سید الشهداء.

    14. دارمستتر، جیمس (1388). مجموعهقوانینزردشت یاوندیداداوستا، ترجمۀ دکتر موسی جوان، چ پنجم، نشر دنیای کتاب.

    15. دورانت، ویل(1370). تاریخ تمدن، ترجمۀ احمد آرام، ع. پاشایی، امیرحسین آریانپور، چ سوم، ج 1، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

    16. زرگوش، مشتاق (1389). مسئولیتمدنیدولت، چ اول، ج 1 و 2، تهران: میزان.

    18. --------- (1385). مبانی نظری مسئولیت مدنی دولت در حوادث غیرمترقبه؛«تئوری دولت مدیون»، دوفصلنامۀحقوقعمومیوحقوقبشر، ش 2و3 .

    19. سنهوری، عبدالرزاق احمد (1998). الوسیطفیشرحالقانونالمدنیالجدید، چ سوم، ج 1، مجلد 2، منشورات الحلبیه الحقوقیه.

    20. صفایی، سید حسین؛ رحیمی، حبیب‌الله (1389).مسئولیتمدنی (الزاماتخارجازقرارداد)، چ اول، تهران: سمت.

    21. طوسی، ابی جعفر محمد بن الحسن (1387). المبسوط، چ سوم، ج7، المکتبه المرتضویه.

    22. ------------------------(بی‌تا). النهایهفی مجرد الفقهوالفتاوی، دارالاندلس.

    23. غمامی، مجید (1376). مسئولیتمدنیدولتنسبتبهاعمالکارکنانخود، چ اول، تهران: دادگستر.

    24. عوده، عبدالقادر (بی‌تا). التشریعالجنایی الاسلامی مقارنابالقانونالوضعی، ج 1، بیروت.

    25. عوجی، مصطفی (2009). القانونالمدنی، المسئولیةالمدنیه، چ چهارم، ج 2، منشورات الحلبی الحقوقیه.

    26. فرج، توفیق حسن؛ جمال، مصطفی (2009).مصادرواحکامالالتزام، چ اول، منشورات الحلبی الحقوقیه.

    27. قاسم‌زاده، سید مرتضی (1378). مبانیمسئولیتمدنی، چ اول، دادگستر.

    28. -------------- (1388). الزام‌ها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد، چ هفتم، تهران: میزان.

    29. کاتوزیان، ناصر (1386). حقوقمدنی، الزام‌هایخارجازقرارداد، چ هشتم، ج1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

    30. کاشانی، ابوبکربن مسعود (1409ق). بدایعالصنایع، چ اول، ج 7، مکتبه الحبیبیه.

    31. کلینی، محمدبن یعقوب بن اسحاق (1367). الفروعمنالکافی، چ سوم، ج 7، دارالکتب الاسلامیه.

    32. کینگ، لئونارد ویلیام (1383). قانونحمورابی، باتفسیریازچارلزهورن، ترجمۀ آذروکیل گیلانی، چ اول، مؤسسۀ انتشاراتی پویندگان طب.

    33. مصطفوی، سید محمدکاظم (1421ق). مائةقاعدهفقهیه، چ چهارم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.

    34. مفید (1410ق).المقنعه، چ اول، قم: جامعۀ المدرسین قم.

    35. موسوی خمینی، روح‌الله (1373). تحریرالوسیله، چ دوازدهم، ج 4، دفتر انتشارات اسلامی.

    36. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهرالکلام، چ ششم، ج 43، مکتبه الاسلامیه.

     

     

     

    .

     

    ب) خارجی[V1] 

    37. Bacache-Gibeili .Mireille (2007). Droit civil.Les obligations.La responsabilité civile extracontractuelle. T.5 . 1é.éd. Economica.

    38. Batbie.A(1869). Précis de cours de Droit public et dministratif.3é.éd.Cotillon,Librairie du conseil d'état.

    39. Benabant .Alain. Droit civil (2005). Les obligations. 10é.éd.Librairie général de droit et de jurisprudence. Montchrestien.

    40. Bllot –Léna . Aurélie. (2008). La responsabilité civile en droit des affaires.Des régimes speciaux vers un droit commun.1é.éd.L.G.D.J. Lextenso éditions .

    41. Brun.Philippe (2005). Responsabilité civile extracontractuelle. 1é.éd.LexisNexis.Litec.

    42. Demante.A.M. Colmet de santerre.E (1865). Cours Analytique de code Napoléon.T.5 1é.éd.Henri Plon Imprimeur- Éditeur.

    43. Dorsner-Dolivet. Annick (1997). " Du nouveau dans la responsabilité des parents du fait de leurs enfants". Revue de droit sanitaire et social.

    44. Fabre-Magnan.Muriel (2007)Droit des obligations. Responsabilité civile et auasi-contrats.1é.éd. Presses universitaires de France.

    45. Flour.Jaques.Aubert.Jean-Luc.Savaux.Eric (2008). Droit Civil. Les Obligations.T.2. Le fait juridique.13 é.éd.sirey.

    46. Fialaire. Jacques (2000). "Responsabilité en matière d'enseignement et sorties éducative"s. AJDA..

    47. Gaudemet.Yves(2002). Traité de Droit Administratif.16é.éd. Librairie générale de Droit et de jurisprudence.

    48. Garé. Thierry (2002). " Les grands-parents dans le droit de la famille : réflexions autour d'un thème d'actualité". AJ Famille.

    49.Hocquet-Berg .S (2005). "Indemnisation des orphelins dont les parents ont été victimes d'actes de barbarie pendant la Deuxième Guerre mondiale". Responsabilité civile et assurances. N° 5.

    50. Jourdain. Patrice. (2007). Les  principen  de  la  responsabilité civile. 7é.ed. Dalloz.

    51. Jourdain. Patrice (2003). "La responsabilité des père et mère : une responsabilité principale et directe, indépendante de celle du mineur". Recueil Dalloz.

     

     52. Lapoyade .Dechamps. Christien (1998). Droit des obligations.1é.éd.Ellipes edition marketing S.Q

    53. Laurent .F (1876). Principes de droit civil français. T.20 1é.éd.A.Durand et Pedone Lauriel .

    54. Lambert-Faivre. Yvonne (1998). "L'éthique de la responsabilité" RTD Civ .

    55. Lassalle .Jean-Yves (1993)."La responsabilité civile du fait pénal d'autrui ".Revue de science criminelle.

    56. Lecourt.Arnaud (2008). Fiches de droit des obligations . 19é.éd. Paris.ellipes edition marketing s.a.

    57. Lévy.Jean- Philippe. Castaldo.André (2002). Histoire du droit civil. 1é.éd. Dalloz.

    58. Malaurie. Philippe. Aynes. Laurent. Stoffel-Munck. Philippe (2004)Droit civil. Les obligations. 1 é.éd. Editions juridiques associées.Défrenois.

    59. Malinvaud.Philippe. (2oo5). Droit  des obligations.9é.éd.LexisNexis.Litec.

    60. Martini .philippe.Losfeld .karine.(2000). Droit des obligations.1é.éd.librairie vuibert.

    61. Mazeaud. Henri. Léon. Jean (1978). Leçons de droit civil. T.2. volume primier. Obligations. 6éd.éd. par françois chabas. Paris.  Montchrestien.

    62. Maistre du Chambon. Patrick (1998). "RÉGIME DE LA RÉPARATION . Action en réparation . Parties à l'instance". Responsabilité civile et Assurances.

    63. Paillet. Michel (2014). "RESPONSABILITÉ DE LA PUISSANCE PUBLIQUE. Faute de service. Notion". JurisClasseur Responsabilité civile et Assurances.

    64. Paillet. Michel (2015). "RESPONSABILITÉ DE LA PUISSANCE PUBLIQUE. Faute de service. Preuve et qualification ". JurisClasseur Responsabilité civile et Assurances.

    65. Radé. Christophe (2005). "DROIT À RÉPARATION . Responsabilité du fait d'autrui. Principe général". Responsabilité civile et Assurances.

    66. Radé. Christophe (1997)." Le renouveau de la responsabilité du fait d'autrui". Recueil Dalloz.

    67. Radé. Christophe (2007). "DROIT À RÉPARATION. Responsabilité du fait d'autrui. Domaine : responsabilité des commettants". Responsabilité civile et Assurances.

    68. Renoux. Roux (1993). "Responsabilité de l'Etat et droits des victimes d'actes de terrorisme". AJDA.

    69. Starck. Boris (1972). Droit civil. Obligations. 1é.éd. Librairies technniques.

    70.Starck.Boris. Roland.Henri.Boyer. Laurent (1996). Obligations.T.1 .Responsabilité civile.5é.éd. Librairie de la cour de cassation.

    71. Steinlé-Feuerbach.Marie.France (2008). Droit des obligations.1é.éd. Ellipses édition Marketing.S.A.

    72. Vincent. François (2015). "RESPONSABILITÉ DE LA PUISSANCE PUBLIQUE .Responsabilité sans faute". JurisClasseur Responsabilité civile et Assurances.

    73. Viney. Geneviève (1995). Traité de droit civil. Introduction à la responsabilité. 2é.éd. librairie générale de droit et de jurisprudence.

    74. Viney .Geneviève. Jourdain .Patrice (1998). Traité de Droit civil. Les conditions de la responsabilité civile. 2é. éd. Librairie générale de Droit et de Jurisprudence.

     [V1]منابع فرانسوی تنظیم شود. اسامی کتابها ایتالیک شود. اسامی مقالات در گیومه قرار گیرد. نام مجلات ایتالیک شود.

مطالعات حقوق خصوصی
دوره 48، شماره 2
تیر 1397
صفحه 363-381

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار