مطالعۀ تطبیقی ماهیت قبض در عقد رهن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشکدۀ حقوق دانشگاه تربیت مدرس،تهران

2 دانشیار گروه حقوق دانشگاه پیام نور، تهران

3 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه پیام نور، تهران

چکیده

    از دیرباز نقش قبض در عقود عینی مورد اختلاف فقها و حقوقدانان بوده است. نظر مشهور، قبض را جزیی از ارکان عقد می‌داند. بر این مبنا تا زمانی‌که قبض محقق نشود، عقد منعقد نشده و فاقد اثر است. ولی در قانون مدنی در خصوص نقش قبض در عقد رهن سکوت اختیار شده است. بدین توضیح که برخلاف موادی چون ۴۷، ۳۶۴ و ۷۹۸ قانون مدنی در خصوص نقش قبض در حبس، بیع صرف و هبه که صراحتاً قبض را از ارکان عقد دانسته و بدون تحقق آن وقوع عقد را منتفی می‌داند، چنین قیدی در خصوص عقد رهن دیده نمی‌شود. این سکوت را باید ناشی از ابهامی‌ دانست که از نظر تحلیلی در مورد نقش قبض وجود دارد. در این نوشتار ضمن بررسی اقوال مختلف با نگاهی نو به موضوع پرداخته شده است و با تحلیل ارکان عقد و قصد مشترک طرفین به این نتیجه رسیدیم که قبض در عقد رهن در واقع نوعی تعلیق در استقرار آثار عقد است و نه یکی از ارکان عقد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

COMPARATIVE STUDY OF THE NATURE OF RECEPTION IN THE MORTGAGE CONTRACT

نویسندگان [English]

  • Morteza Shahbazinia 1
  • Ebrahim Taghizadeh 2
  • Mehdi Rezai Amin 3
1 Associate Professor of Private Law, Department of Law, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2 Associate Professor of Private law, Department of Law Payame Noor University, Tehran, Iran
3 PhD, Student, Faculty of Law, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Traditionally, the bill on contracts has been disputed among lawyers and jurists. Popular opinion knows the reception as part of the elements of contract. Consequently, until the reception is not fulfilled, the contract is concluded and has no effect. But civil law is silent on the role of reception in mortgage contract. It must be noted that despite the articles 47, 364, 798 of civil law regarding the role of reception in devotion , sale of gold, and donation expressly considering the reception as an element of contract, without which the contract is not cancelled, such constraint is not seen about mortgage in the civil law. This silence arises from the ambiguity which analytically exists over the role of reception. In this paper, while reviewing various opinions, a new point of view has been taken to the subject. With analysis of the elements of the contract and the common intention of the parties we concluded that the reception in mortgage contract is, in fact, the suspension on the establishment of the effects of contract not one of the elements of the contract.

کلیدواژه‌ها [English]

  • mortgage
  • suspension
  • effects of contract
  • pending contract
  • reception
الف)فارسی
1. امامی، سید حسن (1382). حقوق مدنی، چ شانزدهم، تهران: نشر اسلامیه.
2. ابوعطا، محمد (1387). شرطیت قبض در رهن در حقوق ایران و فرانسه، مجلۀ دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه سمنان، سمنان، ش 23.
3. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1395). مجموعۀ محشی قانون مدنی، چ پنجم، تهران: گنج دانش.
4. ------------------- (1388). الفارق، چ دوم، تهران: گنج دانش.
5. ------------------ (1388). رهن و صلح، چ سوم، تهران: گنج دانش.
6. شهیدی، مهدی (1383). اصول قراردادها و تعهدات، چ دوم، تهران: مجد،
7. ---------- (1386). سقوط تعهدات،چ چهارم، تهران: مجد.
8. صفایی،سید حسین (1351). حقوق مدنی تعهدات و قراردادها، تهران: مؤسسۀ عالی حسابداری.
9. کاتوزیان، ناصر (1394). عقود معین، وثیقه‌ها‌ی دین، چ هشتم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
10. --------- (1383). قواعد عمومی قراردادها، چ ششم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
11. محقق داماد، سیدمصطفی (1406ق). قواعد فقه، چ دوازدهم، تهران: مرکز نشر علوم اسلام.
12. موسوی بجنوردی، سید محمد (1374). «نقش قبض در عقد رهن»، فقه اهل بیت (ع)، قم، ش 3.
 
ب)عربی
13. ابوالولیدمحمد بن احمد، معروف به ابن رشد حفید (1415ق). بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، چ دوم، قم: دارالفکر.
14. ابومحمد، موفق الدین، عبدالله بن احمد، معروف به ابن قدامه (1388 ه.ق، 1968 م). المغنی، قاهره: مکتبه القاهره.
15. اسدی حلی، حسن بن یوسف مطهر، معروف به علامه حلی (1414ق). تذکره‌ ، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
16. انصاری، شیخ مرتضی (1411ق). کتاب المکاسب مصحح: محمدجواد رحمتی- سید احمد حسینی، قم: منشورات دارالذخائر.
17. بغدادی، محمدبن محمد بن نعمان (1413ق). معروف به شیخ مفید، المقنعه، قم: انتشارات کنگرۀ جهانی شیخ مفید.
18. حسنی عاملی، سید جواد (1419ق). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، قم: دفتر انتشارات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم، تصحیح محمدباقر خالصی.
19. حلبی، حمزه بن علی حسینی، معروف به ابن زهره (1417ق). غنیه النزوع إلی علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
20. حلی، حسن بن یوسف مطهر، اسدی، معروف به علامه حلی (1414ق). تذکره الفقهاء، قم: مؤسسۀ آل البیت (ع).
21. ------------------------------------------ (1413ق). قواعدالاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
22. حلی، حسن بن یوسف مطهر، معروف به فخرالمحققین (1387). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، تصحیح سید حسن، کرمانی و عبدالرحیم، بروجردی، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
23. حلی، حسن بن یوسف، علامه حلی (1413ق). مختلف الشیعه، قم: مؤسسۀ نشر اسلامیه.
24. حلی، محمدبن منصوربن احمد، معروف به ابن ادریس حلی،(1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
43. خمینی موسوی (ره)، روح‌الله (1409ق). تحریرالوسیله، قم: دارالکتب العلمیه.
45. -------------------- البیع،  (تعزیرات محمدحسن قدیری)، تهران: انتشارات مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
44. موسوی بجنوردی، حسن (1419ق). القواعد الفقیه، تصحیح مهدی مهریزی، قم: نشرالهادی.
 
25. خوانساری، سید احمد بن یوسف (1405ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، چ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
26. سلار دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز (1404ق). المراسم العلویه، قم: منشورات.
27. السنهوری، عبدالرزاق احمد، الوسیط فی  شرح قانون مدنی، فی التامینات الشخصیه و العینیه، ج 10، بیروت: دارالاحیاء التراث.
28. سید، سابق (1397ق، 1977 م). فقه السنه، چ سوم، بیروت: دارالکتاب العربی.
29. سیوری، مقدادبن عبدالله، معروف به فاضل مقداد (1425ق). کنزالعرفان فی فقه القرآن، قم: انتشارات مرتضوی.
30. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1378). حاشیه المکاسب، تهران: دارالمعارف الاسلامیه.
31. طباطبایی، سید علی (1418ق). ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، تصحیح: محمد بهره‌مند، قم: مؤسسۀ آل البیت (ع).
32. الطبرسی، فضل ابن حسن (1988م- 1408ق). مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، چ دوم، بیروت: دارالمعرفه للطباعه و النشر.
33. طرابلسی،عبدالعزیز، قاضی ابن براج (1411ق). جواهرالفقه، قم: دفتر انتشارات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم تصحیح: ابراهیم بهادری.
34. طرابلسی، عبدالعزیز (1406ق). المهذب، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀُ مدرسین.
35. طوسی، ابوجعفربن محمدبن حسن (1400ق). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتاب العربی.
36. طوسی، محمدبن حسن (1413ق). التبیان فی تفسیرالقرآن، ج 2، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
37. عاملی کرکی، علی بن حسین، معروف به محقق ثانی (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، چ دوم، قم: مؤسسۀ آل بیت(ع).
38. عاملی، زین‌الدین بن علی، شهید ثانی (1410ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، شرح:محمد کلانتر، قم: کتابفروشی داوری.
39. ---------------------------- (1413ق). مسالک الافهام إلی تنقیح شرایع الاسلام، قم: مؤسسۀ المعارف الإسلامیه.
40. عاملی، محمدبن حسن، حر عاملی (1409ق). تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، قم.
41.عاملی، محمدبن حلی، شهید اول (1410ق). اللمعه الدمشقیه، بیروت: دارالتراث- دارالاسلامیه.
42. علامه حلی (1413ق). قواعدالاحکام، قم: دفتر انتشارات حوزۀ علمیۀ قم.
46. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن (1413ق). جامع الشتات فی اجوبه السئوالات، تهران: مؤسسۀ کیهان، تصحیح: مرتضی رضوی.
47. نجفی، شیخ محمدحسن (1404ق). جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، تصحیح: عباس، قوچانی و علی آخوندی، چ هفتم، بیروت: دارالحیاء التراث العربی.
48. نجفی، محمدبن حسین بن علی، کاشف الغطلاء (1359). تحریر المجله، نجف: مکتبه المرتضویه.
49. یوسفی، معروف به فاضل آبی، حسن بن ابی طالب (1417ق). کشف الرموزفی شرح مختصرالنافع، قم: دفتر انتشارات حوزۀ علمیۀ قم.
 
ج) خارجی
50.Rey, Henson,)1979(. Handbook on Secured Transactions, Minnesota: West Publishing Company.
51.Boris kozolchyk, “Implementaion of the OAS model Law in Latin America: Current Status”, Arizona Journal of international comparative Law , 2011, 2811.
52.Leon, Levi, (1863). International Commercial Law, London: Stevens 8 Haynes.
53.A.G, Guest,( 1977). “Chity on Contracts”, London: Sweet 8 Maxwell, vol 3, N.3399.
54.Vocabulaire, Juridique,( 1996). Publie Sius La direction de Gerard Gornu, Paris:Press wniversitaire de france.
55.Similer, Philippe et Philippe Delebecque, Droit civil, les surétés - la publicité foncière,
Paris, Dalloz, 3éme éd., 2000.
56.Mozeaud,(Henri, Leon et Jean) et francois Chabas (1988). Lecons de droit civil, Tш, Paris: Publicite foncire, 7th ed, vol3.
57.Gabriel Marty , Pierre Raynaud et Jestaz, (1987). Les Suretes- La Publicite fonciere, Paris: sirey, 2th ed.