واکاوی «اصل انعکاس حقوق و تعهدات برواتی در خود سند تجاری» در فرایند صدور و گردش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران (پردیس فارابی)

3 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

«سرعت» و «امنیت» دو نیاز اساسی در مراودات تجاری است که برای تأمین آن الزاماتی وجود دارد. در این زمینه، احترام به اعتماد مشروع از مهم‌ترین الزامات است. در حوزۀ اسناد تجاری، حمایت از دارنده با حسن‌نیت ایجاب می‌کند که ظاهر سند مورد توجه قرار گیرد و حقوق و تکالیف مربوط به سند تجاری براساس ظاهر سند ارزیابی شود. این اصل که می‌توان از آن به اصل «انعکاس حقوق و تعهدات برواتی در خود سند تجاری» یاد کرد، در متون قانونی ایران تصریح نشده است. این پژوهش درصدد است از سویی با مطالعۀ تطبیقی در اسناد بین‌المللی و حقوق فرانسه، از دستاوردهای نظام‌های حقوقی مزبور استفاده کند و از سوی دیگر با واکاوی مصادیق متعدد اصل پیش‌گفته در متون قانونی ایران و به روش استقرایی، به اصلی اصطیادی دست یابد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

REFLECTION OF THE CAMBIAL RIGHTS AND OBLIGATIONS IN THE NEGOTIABLE INSTRUMENTS ITSELF IN THE PROCESS OF ISSUANCE AND CIRCULATION

نویسندگان [English]

  • Saeed Mohseni 1
  • Mahsa Robati 2
  • Tahmineh Esfandiary 3
1 Associate Professor of Law, Ferdowsi University of Mashhad, Iran
2 PhD student in private law, University of Tehran, Iran
3 MA in private law, Ferdowsi University of Mashhad, Iran
چکیده [English]

"Speed" and "security" are two basic requirements in commercial relationships. In this regard, respecting the legitimate confidence is one of the most important of these necessities. In the scope of negotiable instruments, protection of the holder in good faith requires that the appearance of document should be taken into consideration. Accordingly, the rights and obligations related to the negotiable instruments should be assessed on the basis of the guise of the document. This principle known as “the principle of reflection the cambial rights and obligations in the negotiable instruments itself” is not expressly mentioned in the legal contexts of Iran. This study by a comparative study on international documents and French law in one hand and using the achievements of these legal systems on the other by analyzing different examples of this principle in the legal contexts of Iran, achieve an extractive principle with inductive method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • negotiable instruments
  • attached slip (allonge)
  • separate instrument
  • holder in due course
  • document appearance

مراجع

الف) فارسی
1. اسکینی، ربیعا (1390). حقوق تجارت (برات، سفته، قبض انبار، اسناد در وجه حامل و چک)، چ پانزدهم، تهران: سمت.
2. افتخار جهرمی، گودرز؛ شهبازی‌نیا، مرتضی (1383). «بررسی قاعدۀ استاپل در حقوق انگلیس و آمریکا»، مجلۀ حقوقی، نشریۀ دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی ج. ا. ا.، ش30 ، ص 73-5.
3. الله‌آبادی، کمال (1377). اصل استقلال امضاءها و عدم توجه ایرادات در اسناد تجاری، دیدگاه‌های حقوق قضایی، تابستان و پاییز، ش 10 و 11، ص 26 -7.
4. امیرمعزّی، احمد (1392). نیابت در روابط تجاری و مدنی، چ دوم، تهران: دادگستر.
5. باقری اصل، حیدر (۱۳۹۳). توثیق اسناد تجاری در حقوق ایران، تهران: مجد ‌‫.
6. بانک داده آراء، پژوهشگاه قوۀ قضاییه، قابل دسترسی در: http://judgements.ijri.ir
7. بیگی حبیب‌آبادی، احمد؛ یعقوبی مهاری، داود (1391). «شرط عدم مسئولیت در اسناد تجاری (برات، سفته،چک)»، پژوهشنامۀ حقوق خصوصی، سال اول، ش1، ص 27-39.
8. پورارشد، نادر؛ اسکینی، ربیعا؛ الماسی، نجادعلی؛ شهبازی‌نیا، مرتضی (1389). «نظریۀ ظاهر (مطالعه در حقوق خارجی و ایران)»، دورۀ 14،  ش4 (پیاپی 70)، زمستان، ص 23-1.
9. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1372). دانشنامۀ حقوقی، ج4، چ چهارم، تهران: امیرکبیر.
10. حسن‌زاده، حیدر (1393). حقوق تجارت: اسناد تجارتی (برات، سفته، چک و اسناد در وجه حامل)، چ اول، تهران: مجد.
11. حسنی، حسن (1393). حقوق تجارت، چ دوم، تهران: میزان.
12. حسینی تهرانی، سید مرتضی (1364). ظهرنویسی، مقررات و انواع آن، فصلنامۀ مطالعات حقوقی و قضائی، ش4، زمستان، ص 150-104.
13. خزاعی، حسین (1385). حقوق تجارت، ج 3، چ اول، تهران: نشر قانون.
14. درویشی هویدا، یوسف (1394). عدالتی متفاوت برمبنای قانونی نارسا، تفسیرها و آراء متناقض قضایی در خصوص اسناد تجاری، دوفصلنامۀ دانش حقوق مدنی، سال چهارم، ش 2، ص 56-43.
15. دمرچیلی، محمد، حاتمی، علی؛ قرائی، محسن (1389). قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی، چ یازدهم، تهران: انتشارات میثاق عدالت.
16. رباطی، مهسا (1395). نظریۀ عمومی عدم قابلیت استناد در حقوق تجارت، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، به راهنمایی دکتر سعید محسنی، دانشگاه فردوسی مشهد.
17. ستوده تهرانی، حسن (1394). حقوق تجارت، ج3، چ بیست‌وسوم، تهران: دادگستر.
18. سکوتی نسیمی، رضا (1393). مباحثی تحلیلی از حقوق اسناد تجاری، تهران: مجد.
19. صقری، محمد (1390). «اعتبار صحت ظاهری در حقوق تجارت (بحثی در حقوق ایران و فرانسه)»، دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش 53، ص 114-89.
20. صقری، محمد (1384). «ظهرنویسی وثیقه‌ای در اسناد تجارتی»، فصلنامۀ دیدگاه‌های حقوقی، ش 36 و37، صص5-31.
21. ----------- (1387). حقوق بازرگانی«اسناد»، چ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
22. عالیۀ، سمیر (1996). أصول القانون التجاری، الطبعۀ الثانیۀ، بیروت: المؤسسه الجامعیۀ للدراسات و النشر و التوزیع.
23. عبدالملکی، مهدی (1389). اوصاف اسناد براتی در نظریه‌های حقوقی، مجلۀ حقوقی دادگستری، سال74، ش 69، ص 117-155.
24. عبدی‌پور، ابراهیم (1394). حقوق تجارت، ج3 (اسناد تجاری)، تهران: مجد.
25. فخاری، امیرحسین (1387). اندیشه‌های حقوقی3-حقوق تجارت، چ اول، تهران: مجد.
26. کامیار، محمدرضا (۱۳۷۶). گزیده آرای دادگاه‌های حقوقی، ج 1، تهران: نشر حقوقدان.
27. کاویانی، کورش (1395). حقوق اسناد تجاری، چ هشتم، تهران: میزان.
28. لطفی، احسان (1396). گفتاری در نقد و بررسی نظریۀ حقوقی «عمل به ظاهر»، فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 47، ش2، ص 323-309.
29. مافی، همایون؛ کدیور، محسن (1393). «بررسی اختیار ظاهری نماینده در حقوق ایران و اسناد بین المللی»، حقوق خصوصی، دورۀ 11، ش 1، تابستان، ص 50-23.
30. محسنی، سعید؛ قبولی درافشان، سید محمدمهدی (1394). «مسؤولیت ناشی از صدور سند تجاری به نمایندگی؛ با رویکردی به شرکت‌های تجاری»، دورۀ  45، ش1، بهار، ص 146-127.
31. مرتضوی، عبدالحمید (1392). قواعد عمومی اسناد تجاری (با نگاه به لایحۀ تجارت سال 1391)، چ اول، تهران: جاودانه-جنگل.
32. مسعودی تفرشی، بابک (1387). «انتقال ظاهری حق مبنای حمایت از حقوق طرف‌های ثالث در رژیم تجاری ایران»، کانون وکلا، ش 202 و 203، ص 48-25.
33. نوری، حسن (1383). «اصل عدم قابلیت استناد به ایرادات در اسناد تجاری»، مجلۀ تخصصی الهیات و حقوق، ش13، پاییز، ص 176-157.
34. نیک‌فرجام، کمال (1381). «ضمانت در اسناد تجاری»، فصلنامۀ دیدگاه‌های حقوقی، مجلۀ دانشکدۀ علوم قضایی و خدمات اداری، ش 25، ص 115-93.
35. --------------- (1392). «مطالعۀ تطبیقی نمایندگی در امضای اسناد تجاری»، فصلنامۀ دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش 62، ص 202-179.
 
ب) خارجی
26. A. Martin, Elizabeth & Law, Jonathan (edited by), (2006). A dictionary of law, New York: Oxford university press.
27. Bills of Exchange Act, 1882.
28. Bills of Exchange Act. R.S.C., 1985, c. B-4.
29. Bimbato, José Mário, (2013). Lei cambial comentada : Letra de Câmbio e Nota Promissória, Brasil : Editora Manole.
30. Cabrillac, Remy (sous la direction), (2004). Dictionnaire du vocabulaire juridique, 2e éd., Paris: Litec.
31. Code de commerce français.
32. Convention Providing a Uniform Law for Bills of Exchange and Promissory Notes (Geneva, 1930).
33. Coquelet, Marie-Laure, (2006). Entreprises en difficulté, Instruments de paiement et de crédit, Paris : Dalloz.
34. Cornu, Gérard, (1992). Vocabulaire juridique, 3e éd., Paris: Presses univecitaires de France.
35. Court Case, France, Cour de cassation civile, Chambre commerciale, 26 mai 2010, 09-66.303. Available at:
https://www.legifrance.gouv.fr/affichJuriJudi.do?idTexte=JURITEXT000022281475 (last visited: 2016/05/11).
36. Court Case, France, Cour de cassation civile, Chambre commerciale, 3 mai 2011, 10-14.786. Available at: https://www.legifrance.gouv.fr/affichJuriJudi.do?idTexte=
JURITEXT000023963892 (last visited: 2016/05/11).
37. Cristea, Silvia, (2013). Comparison between the Juridical Regime of the Debt Instruments: Bill of Exchange, Promissory Note and Cheque, AUDŒ, Vol 9, no 4, pp. 117-131.
38. Dohm, Jürgen, (1973), Draft Uniform Law on International Bills of Exchange And International Promissory Notes, The American Journal of Comparative Law, vol. 21, no 3, pp. 474-530.
39. Emessiene, Roger, (2010). Le contentieux des instruments de paiement bancaire dans les relations commerciales, Organisation pour l’Harmonisation en Afrique du Droit des Affaires (O.H.A.D.A.), Ecole Régionale Supérieure de la Magistrature (E.R.SU.MA.).
40. Fan, Jianhong & Tao, Yang, (2007). Negotiable Instruments, in Particular Bills of Exchange in Macau, China, Journal of International Commercial Law and Technology, Vol.2, Issue 2.
41. Fan, Jianhong, Dias Pereira, Alexandre (2011). Commercial and Economic Law in Macau, Netherlands: Kluwer Law International.
42. Fauvarque-Cosson, Bénédicte (2007). La confiance légitime et l’estoppel, Electronic Journal of Comparative Law, vol. 11.3, December.
43. Ghillien, Raymond et Vincent, Jean, sous la direction de Guinchard, Serge et Montagnier, Gabriel, (2007). Lexique des termes juridiques, 16e éd., Paris : Dalloz.
44. Guazzelli, Tatiana Melo (2013). Cédula de crédito bancário: aspectos jurídicos de sua negociação e proteção dos investidores (Bank credit note: legal aspects of its negotiation and investors protection), Dissertação de Mestrado (Master's thesis), Faculdade de Direito (Faculty of Law), São Paulo.
45. Guest, A.G., (1998). Chalmers and Guest on bills of exchange, cheques and promissory notes, London: Sweet & Maxwell.
46.http://www.hvm.ir/print.asp?id=25669 (last visited: 2016/05/11).
47. Lenhoff, Arthur (2013). Einführung in das einheitliche Wechselrecht, Berlin: Springer-Verlag.
48. Leplat, Frédéric, (2001). La transmission conventionnelle des créances, thése pour le doctorat, université Paris X Nanterre.
49. Malan, F.R., (1974). beginsels van die wisselverbintenis, Randse Afrikaanse Universiteit.
50. Nammour, Fady, (2008). Instruments de paiement et de crédit, Liban : DELTA.
51. Negotiable instruments, available at:
cyberadvocate.in/mod/resource/view.php?id=144 (last visited: 2016/05/11).
52. Ould Eba, Moussa, (2013). Le rôle de l’information en droit des entreprises en difficulté, thèse de doctorat de l’université de Toulouse.
53. Quemner, Thomas Adolphe, (1976). Dictionnaire juridique francais-anglais, Paris : Editions de Navarre.
54. Rabel, Ernst, (1958). The Conflict of Laws: A Comparative Study, Vol. 4. Ann Arbor: The University of Michigan Press.
55. Roblot, Réné, (1967). Applications et fonctions de la notion d’inopposabilité en droit commercial, Melanges offerts à Monsieur le professeur Pierre Voirin, Paris : Librairie Général de droit et de jurisprudence, pp.710-736.
56.Strobele, NA, (2013). Die Genfer Scheckrechtsabkommen: Deutscher Text mit Erläuterungen aus den Materialien, Wien: Springer-Verlag.
57. UNCITRAL Convention on International Bills of Exchange and International Promissory Notes (1988).
58. Voica, Ileana, (2011). Bills of exchange and promissory notes–comparative perspective, Juridical Tribune, V.1, Issue 2, pp. 107-117.
59. Whaley, Douglas J. & McJohn, Stephen M., (2015). Problems and Materials on Payment Law, Lippincott Williams & Wilkins.
60. Wild, Susan Ellis, (2006). Webster's new world law dictionary, Hoboken: NJ:Wiley.
مطالعات حقوق خصوصی
دوره 49، شماره 1
فروردین 1398
صفحه 87-105

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار