ماهیت حقوقی فدیه در طلاق خلع و مبارات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران

2 دکتری حقوق خصوصی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران

3 استادیار گروه حقوق خصوصی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران

چکیده

در طلاق‌های خلع و مبارات زن با پیشنهاد فدیه به مرد او را ترغیب به مطلقه نمودن خود و مرد پس از قبول فدیه اقدام به جاری کردن صیغۀ طلاق می‌کند. در طلاق‌های مذکور علاوه‌بر آنکه ارادۀ مرد وجود دارد، نقشی نیز برای زن دیده می‌شود. فقها و حقوقدانان در بررسی ماهیتی این طلاق‌ها تنها به بیان ماهیت طلاق پرداخته‌ و به ماهیت عمل فدیه دادن زن به مرد چندان توجهی نکرده‌اند. این پژوهش از دیدگاه اخیر به موضوع نگریسته و به بیان ماهیت حقوقی فدیه در این دو طلاق می‌پردازد و در پی پاسخگویی به این پرسش است که ماهیت فدیه مانند طلاق، ایقاعی مستقل است یا قراردادی خاص میان زن و شوهر محسوب  می‌شود و چنانچه قراردادی خاص در نظر گرفته شود، چه چیزی به‌عنوان معوض در این قرارداد در برابر فدیه قرار می‌گیرد؟ با بررسی‌های انجام‌گرفته مشخص شد که فدیه، ماهیتاً قراردادی خاص میان زن و مرد محسوب میشود که در آن از یک سو زن مالی را به شوهر تملیک میکند و در مقابل این تملیک مرد نیز تعهد به مطلقه نمودن زن می‌نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

THE LEGAL NATURE OF FEDYE IN DIVORCE KHULA AND MOBARAT

نویسندگان [English]

  • Sam Mohamadi 1
  • Somayeh Zohuri 2
  • Mohammad Farzanegan 3
1 Associate Professor of Private Law, Faculity of Law and Political Sciences, University of Mazandaran, Iran
2 PhD in private law, Faculty of Law and Political Sciences, University of Mazandaran, Iran
3 Assistant Professor of private law, Faculty of Law and Political Sciences, University of Mazandaran, Iran
چکیده [English]

In Khula divorce, wife offers his husband Fedye (ransom) and persuades him to get divorced. After accepting Fedye, the husband pronounces Talaq (divorce contract). In this type of divorce, both man and woman are consent to get divorced. Investigating the nature of this divorce, Faqihs (Islamic jurisprudents) and lawyers have only focused on the nature of this divorce and little attention has been paid to the legal nature of Fedye paid back to the husband from the wife. The current study aims to investigate the legal nature of Fedye paid back to husband from wife and try to answer whether the nature of Fedye, like divorce, is an independent Iqa (unilateral obligation) or a specific contract between husband and wife, and what can be set as an exchange for the Fedye. Previous studies specified that fedye in terms of nature is a special contract between husband and wife. By that, wife financial is transferred to husband and make him required to to divorced his wife.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • legal nature
  • Khula
  • Mobarat
  • divorce
  • Fedye
. آخوند خراسانی، محمدکاظم (1406ق). حاشیه المکاسب، چ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
2. اسدی حلی (علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر، (1410ق). ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، ج 2، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
3. اسدی حلی(علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر، (1413ق). قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، ج 2، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
4. اسدی حلی، احمد بن محمد، (1407ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، ج 2، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
5. امامی، سید حسن (1375). حقوق مدنی، ج 2 و 5، چ یازدهم، تهران: انتشارات کتابفروشی اسلامی.
7. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1376). حقوق خانواده، چ دوم، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
8. -------------------- (1378). رهن و صلح، چ سوم، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
9. -------------------- (1381). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج 4، چ دوم، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
10. -------------------- (1386). دائره‌المعارف عمومی حقوق الفارق، ج 2، چ اول، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
11. جمعی از پژوهشگران زیر نظر محمود ‌هاشمی شاهرودی (1426ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج3، چ اول، قم: دائره‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم‌السلام.
12. حسینی شیرازی، سید صادق (1425ق). التعلیقات علی شرائع الاسلام، ج2، چ ششم، قم: انتشارات استقلال.
13. حسینی شیرازی، سید محمد (بی‌تا). ایصال الطالب الی المکاسب، چ اول، ج12، تهران: منشورات اعلمی.
14. حسینی، سید محمدرضا (1387). قانون مدنی در رویۀ قضایی، چ چهارم، تهران: انتشارات مجد.
15. حلی (محقق)، جعفر بن حسن (1408ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج 2، چ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
16. ----------------------- (1408ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج 3، چ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
17. ------------------------ (1387). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، چ اول، ج3، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
40. خمینی موسوی، روح‌الله (1390). تحریر الوسیله، ج 2، چ دوم، نجف: نشر دار المکتب العلمیه.
41. ---------------- (1404ق). زبده‌الاحکام، چ اول، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
18. سلطانی‌نژاد، هدایت‌الله (1376). «ماهیت حقوقی طلاق خلع»، نامۀ مفید، ش 10.
19. شهری، غلامرضا و دیگران (1388). مجموعه نظرهای مشورتی ادارۀ کل حقوقی قوۀ قضائیه در مسائل مدنی، چ اول، تهران: روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران.
20. شهیدی، مهدی (1383). آثار قراردادها و تعهدات، ج3، چ دوم، تهران: مجمع علمی فرهنگی مجد.
21. شیخ انصاری، مرتضی (1411ق). کتاب المکاسب المحرمه و البیع و الخیارات (ط- القدیمیه)، چ اول، قم: منشورات دار الذخائر.
22. صفایی، سید حسین، امامی، اسدالله (1387). حقوق خانواده، ج 1، چ یازدهم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
23. صیمری، مصلح بن حسن (1420ق). غایه المرام فی شرح شرایع الاسلام، ج 2، چ اول، بیروت: دارالهادی.
24. طالب احمدی، حبیب (1391). «ماهیت حقوقی طلاق خلع»، مجلۀ مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دورۀ چهارم، ش 2.
25. طاهری، حبیب‌الله (1418ق). حقوق مدنی، ج3، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم.
26. عاملی (شهید اول)، محمد بن مکی (1410ق). اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه، چ اول، بیروت: دارالتراث – دارالاسلامیه.
27. عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی (1430ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج 3، چ اول، قم: مؤسسۀ انتشارات دارالعلم.
28. -------------------------- (1410ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج 6، چ اول، قم: کتابفروشی داوری.
29. عاملی(شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج 9، چ اول، قم: مؤسسۀ المعارف الاسلامیه.
30. عاملی، محمد بن مکی (1414ق). غایه المراد فی شرح نکت الارشاد، ج3، چ اول، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
31. کاتوزیان، ناصر (1384). حقوق مدنی ایقاع، چ سوم، تهران: نشر میزان.
32. ----------- (1385). حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها، ج 1، چ هفتم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
33. ------------ (1389). حقوق خانواده، چ هفتم، تهران: میزان.
34. گیلانی (میرزای قمی)، ابوالقاسم بن محمد بن حسن (1427ق). رسائل المیرزای قمی، ج 1، چ اول، قم: دفتر تبلیغات اسلامی – شعبه خراسان.
35. مامقانی، ملا عبدالله (1350). نهایه المقال فی تکمله غایه الآمال، چ اول، قم: مجمع الذخائر الاسلامیه.
36. محقق داماد، سید مصطفی (1387). بررسی فقهی حقوق خانواده نکاح و انحلال آن، چ پانزدهم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
37. محقق داماد، سید مصطفی (1406ق). قواعد فقه، ج3، چ دوازدهم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
38. معاونت قضایی، آموزش و تحقیقات علمی دادگستری کل استان تهران (1380). مجموعه دیدگاه‌های قضایی قضات دادگستری استان تهران، چ دوم، تهران: نشر دادیار.
39. معین، محمد (1385). فرهنگ فارسی، چ سوم، تهران: انتشارات راه رشد.
42. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج 33، چ هفتم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
43. یزدانیان، علیرضا؛ طباطبایی، سید محمدصادق؛ نعمتی، اکبر؛ پرنیان جوی، عادل (1391). «بررسی وضعیت حقوقی نظریۀ تملیک از طریق تعهد یکجانبه در فقه و حقوق ایران»، نشریۀ علمی - پژوهشی فقه و حقوق اسلامی، سال سوم، ش 5.