حیله و تقلب نسبت به قانون از طریق عقد صلح

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق خصوصی دانشکدۀ حقوق دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه قم

چکیده

عقد صلح در فقه امامیه و حقوق ایران، قلمرو و جایگاه منحصربه‌فردی دارد که برای تحقق حاکمیت اراده فراهم آمده و جولانگاه آزادی اراده است؛ به‌گونه‌ای که از این نظر، نظام حقوقی ایران را از سایر کشورها متمایز می‌سازد. به‌ظاهر، قانونگذار اجازه داده است، اشخاص در قالب عقد صلح، در عین حال که از احکام آمرۀ قانون که در مورد سایر عقود پیش‌بینی شده است، طفره روند، به مقاصد مطلوب خود نیز دست یابند. از همین نقطه، بحث «حیله و تقلب نسبت به قانون از طریق عقد صلح»، مطرح می‌شود. ممکن است در نگاه نخست، پذیرش این مطلب، به‌سادگی ممکن نباشد، چراکه قانون را با شبهۀ لغویت مواجه می‌سازد، اما فقه امامیه و حقوق ایران، اصل این موضوع را پذیرفته است. پژوهش حاضر در مقام بررسی و تحلیل قابلیت عقد صلح، به‌عنوان وسیله‌ای برای حیله و تقلب نسبت به قانون و قلمرو آن، است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

EVADE THE NET OF LAW USING TRANSACTION

نویسندگان [English]

  • Seyed Mahdi Dadmarzei 1
  • Mohammad Bafahm 2
1 Assistant Professor of Private Law, Law Faculty of Qom University, Qom, Iran
2 PhD Student of Private Law, Qom University, Qom, Iran
چکیده [English]

Transaction in Imamieh jurisprudence and Iran law has the unique status that is provided for the realization of the supremacy of will and liberty of contract. So, it distinguishes Iran law from other countries. The legislator seem to have allowed persons by using their transactions to evade mandatory law, which has been anticipated about other transactions, while at the same time reaching out to their intended purposes. From this point of view, the discussion of "evade the net of law using transaction" is introduced. At first glance, the acceptance of this article is simply not possible, since it confronts the law with annulations doubt, but the Imamieh jurisprudence and the Iran law have accepted the principle. The present study examines and analyzes the applicability of the transaction as a means of evading the net of law and the scope of this feature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Breach of law
  • Supremacy of will
  • Legitimate
  • Iran law
الف) فارسی
1. ابلق‌دار، صدیقه (1386). بررسی نظریۀ تقلب و حیل شرعی در فقه و حقوق، تهران: امید مجد.
2. امامی، سید حسن (1375). حقوق مدنی، ج 2، چ 12، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
3. ----------- (1388). حقوق مدنی، ج 2، چ 21، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
4. باریکلو، علیرضا (1394). حقوق قراردادها عقود معین 1، تهران: میزان.
5. بروجردی عبده، محمد (1335). کلیات حقوق اسلامی، تهران: موسسه وعظ و تبلیغ اسلامی.
6. جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر (1343). «نیرنگ به قانون»، مجلۀ حقوقی وزارت دادگستری، تیرماه.
7. -------------------- (1370). حقوق مدنی، رهن و صلح، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
8. --------------------- (1378). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج3، تهران: کتابخانۀگنج دانش.
9. دهخدا، علی‌اکبر (1373). لغت‌نامه، ج 4 و 9، تهران: دانشگاه تهران.
10. دیلمی، احمد (1389). حسن نیت در مسئولیت مدنی، تهران: میزان.
11. ره‌پیک، حسن (1387). حقوق مدنی6: عقود معین (1). تهران: خرسندی.
12. شهیدی، مهدی (1392). حقوق مدنی 6، تهران: مجد.
13. طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم (1376). سؤال و جواب، به اهتمام سید مصطفی محقق‌داماد، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
14. طباطبایی، سید محمدصادق؛ قاسمی، رسول (1390). «قاعدۀ جلوگیری از تقلب نسبت به قانون در حقوق داخلی»، حقوق اسلامی، ش 31.
15. عدل، مصطفی (1389). حقوق مدنی، تهران: خرسندی.
16. کاتوزیان، ناصر (1374). حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها، ج1، تهران: سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
17. ----------- (1376). حقوق مدنی- عقود معین: مشارکت‌ها صلح، ج 2، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
18. ----------- (1385). فلسفۀ حقوق، ج1، تهران: شرکت سهامی انتشار.
19. ----------- (1388). قانون مدنی در نظم حقوق کنونی، تهران: میزان.
20. کاشانی، سید محمود (1352). نظریۀ تقلب نسبت به قانون «حیل»، تهران: بی‌نا.
21. گیلانی، ابوالقاسم بن محمدحسن (میرزای قمّی) (1413 ق). جامع الشتات فی أجوبة السؤالات، ج 3، تهران: مؤسسه کیهان.
22. نعمت‌اللهی، اسماعیل (1393). موضوع عقد و مورد معامله با تأکید بر عقد صلح، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
23. نوین، پرویز؛ خواجه پیری، عباس (1382). حقوق مدنی 6 عقود معین (یک)، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
24. یوسف‌زاده، مرتضی (1390). حقوق مدنی 6 عقود معین، تهران: شرکت سهامی انتشار.
ب) عربی
25. ابن‌حزم اندلسی، علی‌بن‌محمد (بی‌تا). المحلی بالآثار، ج 8 و 9، بیروت: دارالافاق الجدیده.
26. ابن‌قدامه، موفق‌الدین (1416ق). المغنی و الشرح الکبیر، ج5، قاهره: دارالحدیث.
27. ابن‌منظور، ابو الفضل محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب، ج 6 و 12، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع – دار صادر.
28. اصفهانی، محمدحسین (کمپانی) (1418ق). حاشیة کتاب المکاسب(ط - الحدیثة)، ج1، قم: أنوار الهدی.
29. انصاری، مرتضی (1415ق). مکاسب المحرمه و البیع و الخیارات، ج 3، قم: کنگره.
30. ----------- (1421ق). صیغ العقود و الایقاعات، قم: مجمع اندیشۀ اسلامی.
31. بارفروش، محمدباقر (1312). شعائرالاسلام فی مسایل الحلال و الحرام، چاپ سنگی، رحلی.
32. بجنوردی، حسن (1419ق). القواعد الفقهیه، ج3، قم: نشرالهادی.
33. بهبهانی، آقاباقر (وحید) (بی‌تا). رساله فی القرض بشرط المعامله المحاباتیه، تهران: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
34. الجبعی‌العاملی، زین‌الدین (شهید ثانی) (بی‌تا[الف]). الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه، ج2، بیروت: دارالعالم الاسلامی.
35. ---------------- (شهید ثانی) (بی‌تا[ب]). مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، ج 4، قم: دارالهدی للطباعه و النشر، چاپ سنگی.
36. خمینی موسوی سید روح‌اللّه (بی‌تا). تحریر الوسیلة، ج1، قم: مؤسسۀ مطبوعات دارالعلم.
37. خوانساری، سید احمد (1364). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، ج3، قم: موسسه اسماعیلیان.
38. خویی موسوی، سید ابوالقاسم  (بی‌تا). مصباح الفقاهة، ج2، قم: مکتب سیدالشهداء.
39. زحیلی، وهبه (1407ق). الفقه الاسلامی و ادلته، ج5، دمشق: دارالفکر.
40. سیستانی، سید علی (1413 ق). المسائل المنتخبه- العبادات و المعاملات، قم: چاپخانۀ مهر.
41. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمان (1415). الاشباه و انظائر، بیروت: دارالفکر.
42. شیخ صدوق، محمّدبن‌علی‌بن‌بابویه (1413ق). من لایحضره الفقیه، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
43. صفی‌پور، عبدالرحیم ابن عبدالکریم (بی‌تا). منتهی الارب فی لغه العرب، ج 1، بی‌جا: نشر کتابخانۀ سنایی.
44. الطریحی، فخرالدین (1362). مجمع‌البحرین، ج2، تهران: مکتب‌المرتضویه.
45. العاملی، سید جواد بن محمد حسینی، (بی‌تا). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة (ط القدیمة)، ج 6، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
46. العاملی، محمد بن مکی (شهید اول)‌ (1417ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
47. علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (1414ق). تذکرة الفقهاء(ط- الحدیثة)، ج 16، قم: مؤسسۀ آل‌البیت علیهم السلام.
48. علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (بی‌تا). تذکره الفقها، ج2، تهران: مکتب المرتضویه.
49. علامه مجلسی، محمدتقی (بی‌تا). یک دوره فقه کامل فارسی، تهران: مؤسسۀ انتشارات فراهانی.
50. غروی‌اصفهانی، محمدحسین (1418ق). حاشیه المکاسب، قم: دارالمصطفی لاحیاء التراث.
51. غلامی، مهدی؛ شهبازی‌نیا، مرتضی (1395). «جایگاه تأثیر تقلب نسبت به اصول و قواعد حقوقی»، فصلنامۀ تحقیقات حقوقی آزاد، ش 34، زمستان، ص 142 -101.
52. فاضل مقداد، مقدادبن‌عبدالله (1373). کنزالعرفان فی فقه القران، تهران: مرتضوی.
53. قزوینی‌زنجانی، ملاعلی (بی‌تا). صیغ العقود، چاپ سنگی، بی‌تا،
54. مامقانی، عبدالله (بی‌تا). مناهج المتقین، بی‌جا: مؤسسۀ آل‌البیت علیهم السلام.
55. محقق حلی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفربن‌الحسن (1403ق). شرایع الاسلام فی مسایل الحلال و الحرام، ج 3، تهران: انتشارات استقلال.  
56. محمدبن ابی‌بکر جوزی (ابن قیم). (1416). اعلام الموقعین، ج3، بیروت: دارالکتاب العربی.
57. مظفر، محمدرضا (بی‌تا). حاشیه المظفر علی المکاسب، بخش بیع، قم: پاسدار اسلام.
58. معلوف، لویس (1362). المنجد، قم: انتشارات اسماعیلیان.
59. موسوی‌اصفهانی، سید ابوالحسن (1394ق). وسیله النجاه، ج2، قم: مهر استوار.
60. نائینی، محمدحسین (1413ق). مکاسب و البیع، ج 1، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
61. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج 7 و 26، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.