دعاوی احتمالی در حقوق ایران و فرانسه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

بند 9 مادۀ 84 ق.آ.د.م از احتمالی بودن دعوی، به‌عنوان یکی از ایراداتی نام برده است که خوانده می‌تواند در مقابل دعوای خواهان مطرح کند. دعوای احتمالی، دعوایی است که خواهان نفع منجزی در اقامۀ آن ندارد. با اینکه عدم استماع دعاوی احتمالی و لزوم منجز بودن نفع در زمان اقامۀ دعوی، به‌عنوان یک اصل در قانون آیین دادرسی مدنی ایران و فرانسه پذیرفته شده، اما این اصل نیز همچون اصول دیگر بدون استثنا باقی نمانده است. در برخی موارد، اشخاص می‌توانند برای پیشگیری از ورود ضرر به‌ خود، اقدام به اقامۀ دعوی کنند. از سوی دیگر،به‌رغم این واقعیت که دعاوی اعلامی، مسبوق به‌ نقض حق توسط خوانده نیست، طرح برخی از مصادیق دعاوی اعلامی در حقوق ایران و فرانسه پذیرفته شده است. علاوه‌بر این، در مواردی قانون یا رویۀ قضایی طرح دعاوی استعلامی را تجویز کرده است؛ دعاوی‌ای که برای الزام شخص برخوردار از یک حق انتخاب، به اعمال حق خود طرح می‌شود. در کنار دعاوی احتمالی ماهوی، قانونگذار در مواردی طرح دعاوی احتمالی تأمینی را تجویز کرده است. بر این اساس، در این مقاله، نخست مصادیق دعاوی احتمالی ماهوی مورد بحث قرار خواهد گرفت و پس از آن مصادیق دعاوی احتمالی تأمینی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

CONTINGENT ACTIONS IN IRANIAN AND FRENCH LAW

نویسنده [English]

  • Reza Shokoohizadeh
Assistance Professor of the Department of Private and Islamic Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran
چکیده [English]

Paragraph 9 of Article 84 of Civil Procedure Act refers to contingency of action as one of the exceptions to which defendant can resort against the appellant. The interest of appellant on contingent actions is not an unconditional one. The necessity of unconditional interest in bringing actions in courts is one of the principles of civil procedure in Iranian and French law, but this principle can also affect some exceptions. In some cases, the law allows the bringing of action to prevent future damages. On the other hand, despite this fact that the declaratory actions are not preceded by prejudice, but in some cases the declaratory actions are permitted in Iranian and French law. In addition, in Iranian and French law some cases of interrogatory actions are permitted, actions which aimed to force someone who has an option to decide. In addition to principal contingent actions, Iranian and French law permitted in some cases the executive contingent actions. Consequently, in this article preliminarily the cases and conditions of principal actions are discussed and secondly the cases and conditions are argued about executive contingent actions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contingent actions
  • Preventive actions
  • Declaratory actions
  • Interrogatory actions
الف) فارسی
1. پژوهشکدۀ استخراج و مطالعات رویۀ قضایی کشور (1396الف). مجموعه آرای قضایی دیوان عالی کشور (حقوقی) بهار 93، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضاییه.
2. پژوهشکدۀ استخراج و مطالعات رویۀ قضایی کشور (1396ب). مجموعه آرای قضایی دادگاه تجدیدنظر استان تهران (حقوقی) فروردین- اردیبهشت- خرداد 93، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضائیه.
3. پژوهشکدۀ استخراج و مطالعات رویۀ قضایی کشور (1395). مجموعه آرای قضایی دیوان عالی کشور (حقوقی) سال 92، تهران، مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضاییه.
4. پژوهشکدۀ استخراج و مطالعات رویۀ قضایی کشور (1393الف). مجموعه آرای قضایی دادگاه تجدیدنظر استان تهران (حقوقی) دی‌ماه 91، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضاییه.
5. پژوهشکدۀ استخراج و مطالعات رویۀ قضایی کشور (1393ب). مجموعه آرای قضایی دادگاه تجدیدنظر استان تهران (حقوقی) بهمن‌ماه 91، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضاییه.
6. پژوهشکدۀ استخراج و مطالعات رویۀ قضایی کشور (1394الف). مجموعه آرای قضایی دادگاه تجدیدنظر استان تهران (حقوقی) تیر- مرداد- شهریور 92، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضاییه.
7. پژوهشکدۀ استخراج و مطالعات رویۀ قضایی کشور (1394ب). مجموعه آرای قضایی دادگاه تجدیدنظر استان تهران (حقوقی) مهر- آبان- آذر 92، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضاییه.
8.. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386). مبسوط در ترمینولوژی حقوقی، ج 3، تهران: گنج دانش.
9. ریشهری، ابوالقاسم؛ پیرهادی، محمدرضا (1396). «دعاوی جعل طاری در دادرسی مدنی»، مجلۀ حقوق خصوصی، دورۀ 14، ش 2، پاییز و زمستان، ص 324-309.
10. زندی، محمدرضا (1390). رویۀ قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران در امور مدنی، ش 9 بیع، تهران: جنگل جاودانه.
11. شمس، عبدالله (1381).آیین دادرسی مدنی، ج 2، تهران: میزان.
12. عمید زنجانی، عباسعلی؛ احمدزاده، ابوالفضل (1390). «بررسی کلیات احکام خیارات»، مجلة فقه و مبانی حقوق اسلامی، ش 1، سال چهل‌وچهارم، بهار و تابستان، ص 138-117.
13. کاتوزیان، ناصر (1376). اعتبار امر قضاوت‌شده در امور مدنی، تهران: دادگستر.
14. ---------- (1384). اثبات و دلیل اثبات، ج 1، تهران: میزان.
15. ---------- (1390). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی: اموال و مالکیت، تهران: میزان.
16. ---------- (1383)، حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها، ج 2: انعقاد و اعتبار قرارداد، تهران: شرکت سهامی انتشار.
17. ---------- (1389). وصیت در حقوق مدنی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
18. لطفی، اسدالله (1391). «قواعد وجوب دفع ضرر محتمل و کاربرد آن در آیین دادرسی مدنی»، فصلنامۀ دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش 59، پاییز، ص 234-205.
19. عابدیان، میرحسین؛ اسدزاده، مجتبی؛ فیروزمند، علی (1388). در تکاپوی عدالت: آرای دیوان عالی کشور در امور مدنی، تهران: میزان.
20. عموزاد مهدیرجی، رضا (1395). ایرادات قضایی بر نحوۀ طرح دعاوی حقوقی، مبتنی بر مقررات مادۀ 2 قانون آیین دادرسی مدنی، تهران: دادگستر.
21. متین دفتری، احمد (1381).آیین دادرسی مدنی، ج 2، تهران: مجد.
22. محسنی، حسن (1393). ادارۀ جریان دادرسی بر پایۀ همکاری و در چارچوب اصول دادرسی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
23. ---------- (1398). «نفع در دادخواهی‌ها: بررسی دکترین حقوقی و رویۀ قضایی ایران و فرانسه»، فصلنامۀ مطالعات حقوقی، دورۀ 11، ش 1، شمارۀ پیاپی 31، بهار، ص 266-237.
24. معاونت آموزش و تحقیقات قوۀ قضاییه (1392). مجموعه نشست‌های قضایی مسائل آیین دادرسی مدنی، دوجلدی، تهران: جاودانه.
ب) خارجی
25. Branlard, Jean-Paul (2014). L’essentiel des règles de procédure civile, Paris, Gaulino et Lextenso éditions.
26. Cadiet, L., Normand, J., Armani-Mekki, S. (2010). Théorie générale du procès, Paris, PUF, coll. Thémis.
27. Callé, P., et Dargent, L. (2017). Code de procédure Civile, Paris, Dalloz.
28. Cornu, Gérard et Foyer, Jean (1996). Procédure civile, Paris, PUF.
29. Cornu, Gérard (1996). Vocabulaire juridique, Paris, PUF.
30.Croze, Hervé et Morel, Christian (1988). Procédure civile, Paris, PUF.
31.Cuniberti, Gilles (2004). "Actions déclaratoires et droit judiciaire européen", JDI, 2004, 77, spéc. II.
32. De Leval, George (2005). Eléments de procédure civile, Bruxelles, Larcier.
33. Ferland, Denis et Emery, Benoît (2015). Précis de procédure civile du Québec, Vol. 1, 5e édition, Montréal, Edition Yvon Blais.
34. Gignoux, Ch. (1935). Les actions préventives (Etude de droit positif français), Paris, Librairie générale du droit.
35. Guinchard, S. et Chainais, C. et Ferrand, F. (2014). Procédure civile : Droit interne et droit de l’Union européen, 32e éd. Dalloz, Paris.
36. Guinchard, Serge, Chainais, Cécil et al. (2015). Droit processuel, Droits fondamentaux du procès, 8e éd., Paris, Dalloz.
37. Lefort, Christophe (2007). Procédure civile, Paris, Dalloz.
38. Maynard, Michel (1922). Le jugement déclaratoire, Paris, Marcel Giard, Libraire-éditeur.
39. Ségure, Louis (1965). «L’action déclaratoire», Paris, Semaine juridique, I. no 1902.
40. Théry, Philippe (2006). «A quel moment apprécier la recevabilité d’une demande ? Ou l’intérêt ne se prend pas en route»,Paris, Revue trimestrielle de droit civile.
41. Tisserand, Sébastien (2002). De la légitimité du recours à l’action déclaratoire dans les litiges du commerce international, thèse Université de Montréal, Facuté des études supérieurs.
42. Vincent, J. et Guinchard, S. (2001). procédure civil, Dalloz, Paris.