طرح نظریۀ تعهدات ایقاعی در حقوق ایران با مطالعۀ تطبیقی در حقوق فرانسه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشکدة علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان

چکیده

در فقه و حقوق ایران و فرانسه ایقاع، پدیدۀ غریبی نیست و دو واژۀ عقد و ایقاع در کنار هم نشان از ریشه‌های عمیق این دو نهاد دارد. اما آنچه در فرانسه، نظر دکترین را از قرن نوزدهم به خود جلب کرده، نقش آن در ایجاد تعهدات است. به‌عبارتی هر ایقاع آثاری دارد، اما در اینکه آیا ایقاع می‌تواند تعهد ایجاد کند و منبع تعهد باشد، تردید وجود داشت. در سال 2016 با اصلاحات قانون مدنی فرانسه، اولاً عنوانی به نام منابع تعهدات مطرح شده و ثانیاً تدوین ایقاع در قسمت منابع تعهدات در کنار عقد و مسئولیت مدنی و به‌ عنوان یکی از اعمال حقوقی در کنار وقایع حقوقی، نویدبخش طرح ایقاع به‌عنوان یکی از منابع یکطرفه برای ایجاد تعهدات دوطرفه است که دستاورد نوینی در حقوق تعهدات به‌شمار می‌رود. در حقوق ایران ایقاع موجد تعهد به‌عنوان یک نظریۀ کلی مطرح نشده، اما مصادیقی در قانون مدنی هست که به‌نظر می‌رسد می‌توان وجود آنها را به‌عنوان مصادیقی برای پذیرش نظریۀ تعهدات ایقاعی هرچند به‌صورت استثنایی مطرح کرد. مطالعۀ حقوق فرانسه به‌عنوان یکی از نظام‌های حقوقی نوین در طرح نظریۀ کلی ایقاع به‌عنوان منبع تعهد، می‌تواند در این زمینه راهگشا برای طرح نظریۀ کلی در حقوق ایران باشد که در این مقاله به شیوۀ تطبیقی انجام خواهد گرفت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The scheme of the theory of the unilateral act as a source of obligations in Iran with a comparative study of French law

نویسنده [English]

  • Alireza Yazdanian
Esfahan university
چکیده [English]

In jurisprudence and law of Iran and France, unilateral act is not a strange phenomenon, and the two terms of the contract and unilateral act together represent the deep roots of these two institution. But what has been the subject of doctrine in French law since the 19th century is the role of unilateral act to create obligations. In other words, it has many effects, but there is doubt about whether it can create obligations. In 2016, with the amendments of French Civil Code unilateral act has been drafted in the area of sources of obligations, which could be a reflection of this fact that unilateral act is as a unilateral source for bilateral obligations and it is a new achievement. In law of Iran, unilateral act to create obligations is not raised as a general theory, but there are examples of civil law that can be considered as an example of acceptance of this theory. The study of French law as one of the legal systems in this field can be used as a platform for a general theory of law in Iran, which will be presented in this paper in a comparative way.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Unilateral act
  • Obligation
  • Source
  • Contract
  • Intention
 الف) فارسی
1. امامی، سید حسن (1370). حقوق مدنی، ج 1، چ هشتم، تهران: انتشارات اسلامیه.
2. ایزانلو، محسن (1394). «تعهد به فعل ثالث»، مندرج در کتاب بر منهج عدل، به سعی دکتر حسن جعفری تبار، چ دوم، انتشارات دانشگاه تهران.
3. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1387). تأثیر اراده در حقوق مدنی، چ دوم، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
4. --------------------- (1388). دائره‌المعارف حقوق مدنی و تجارت، چ اول، تهران: کتابخانۀ  گنج دانش.
5. شهیدی، مهدی (1377). تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران. ج1، چ اول، تهران: حقوقدان.
6. کاتوزیان، ناصر (1370). حقوق مدنی، ایقاع، چ اول، تهران: یلدا.
7. ----------- (1370). حقوق مدنی اعمال حقوقی قرارداد ایقاع، چ اول، شرکت انتشار با همکاری بهمن برنا.
8. وحدتی شبیری، سیّد حسن (1385). مبانی مسئولیت مدنی قراردادی، چ اول، تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
ب) عربی
9. اصفهانى. سید ابوالحسن (1393ق‌)‌. وسیلة النجاة‌، ج3، چ اول، قم: چاپخانۀ مهر‌.
10. سنهوری، عبدالرزاق احمد (1998). مصادر الحق، ج1، چ دوم، منشورات الحلبی الحقوقی.
11. حر عاملى، محمدبن حسن‌ (1412ق). هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة- منتخب المسائل‌، ج7، چ اول، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة‌.
12. حلّى(محقق) نجم‌الدین، جعفر بن حسن‌ (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام‌، ج3، چ دوم، قم: مؤسسه اسماعیلیان‌.
13. حلّى(علامه) حسن بن یوسف بن مطهر اسدى ‌(1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، ج4، چ اول، قم:مؤسسۀ امام صادق (ع).
14. ------------------------------------------- (1413ق‌). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام‌، ج3، چ اول، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم.‌
15. ------------------------------- (1412ق). منتهى المطلب فی تحقیق المذهب‌، ج13، چ اول، مجمع البحوث الإسلامیة‌.
16. حلّى، مقداد بن عبد اللّه سیورى‌ (1403ق). نضد القواعد الفقهیة على مذهب الإمامیة‌، چ اول، قم: انتشارات کتابخانۀ آیة الله مرعشى نجفى.
17. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن (1387).‌ المبسوط فی فقه الإمامیة‌، ج 6، چ سوم، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
18. طوسى، محمد بن على بن حمزه‌ (1408ق). الوسیلة إلى نیل الفضیلة‌، چ اول، انتشارات کتابخانۀ آیة‌الله مرعشى نجفى.
19. عبدالله، هدی (2008). العقد، ج2، چ اول، منشورات الحلبی الحقوقیه.
20. عوجی، مصطفی (2007). القانون المدنی، العقد، ج 1، چ چهارم، منشورات الحلبی الحقوقیه.
21. کاشف الغطاء، جعفر (بی‌تا). کشف الغطاء. ج 2، چ اول،قم: انتشارات مهدوی.
22. (کرکى (محقق ثانى) على بن حسین (‌1409ق).‌ رسائل المحقق الکرکی‌، ج1، چ اول، قم: کتابخانۀ آیة‌الله مرعشى نجفى و دفتر نشر اسلامى.
23. مفید، محمد بن محمد بن نعمان (بی‌تا). العویص، الناشر الموتمر العالمی الالفیه لشیخ المفید.
24. مکی العاملی، شمس‌الدین محمد (1400ق). القواعد و الفوائد‌، ج1، چ اول، قم: کتابفروشى مفید‌.
25------------------------ (1400ق). القواعد و الفوائد‌، ج2، چ اول، قم: کتابفروشى مفید‌.
26. ------------------------ (1417ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة‌،ج2، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
27. میرزاى قمى، ابوالقاسم بن محمد حسن (1427ق).‌ رسائل المیرزا القمی‌،ج1، چ1، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.‌
28. نجفى، کاشف الغطاء جعفر بن خضر مالکى (بی‌تا). کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، چ اول، اصفهان: مهدوى.
 
ج) فرانسه
29. Benabant, Alain (2007). Droit civil .Les obligations. 11.é.éd.Librairie général de droit et de jurisprudence, Montchrestien.
30. Carbillac, Remy (2008). Droit des obligations, 8é.éd, Dalloz.
31. Carbonnier, Jean (1998). Droit civil. Les obligations,T.4. 21.é.éd.Presses universitaires de France.
32. Cedric,Teixeira (2011). «La classification des sources des obligations du droit romain à nos jours», Thèse de doctorat en histoire du droit des institutions et des faits sociaux, 531 pages, Présentée et soutenue publiquement à Lyon le 21 novembre 2011.
33. Delebecque, Philippe; Jérome pansier, Frédéric (2016). Droit des obligations.Contrat et quasi-contrat,7é.éd.LexisNexis.
34. Fabre-Magnan, Muriel (2008). Droit des obligations, T. 1(Contrat et engagements unilateral) 1é.éd. presses universitaires de France.
35. Fages.Bertran (2017). Droit des obligations,7e éd. Librairie général de droit et de jurisprudence.
36. Fages, Bertrand (2006). « Autour de l'objet et de la cause », Revue des contrats, No. 1.
37. Flor, Jacques ; Aubert, Jeanـ Luc, Savaux, Eric. (2008). Les obligations, L’acte juridique. T. 1. 13é. éd. Dalloz.
38. Lévy, Jean-Philippe, Castaldo, André (2002). Histoire du droit civil, 1é. éd. Dalloz.
39. Malaurie, Philippe; Aynes, Laurent; Stoffel-Munck, Philippe (2007). Droit civil, Les obligations, 3é.éd. Editions juridiques associées, Défrenois.
40. Marty, Gabriel; Raynaud, Piérre; Jestaz, Philippe (1989). Droit civil, Les obligations, T2.2é.éd.Paris.sirey.
41. Mazeaud, Henri; Léon, Jean (1978). Leçons de droit civil, T2.vol. premier, Obligations, 6éd, éd. par François Chabas, Montchrestien.
42. Saleilles, Raymond (1889). Etude sur les sources de l’obligation, Extrait du bulltin de la societé législation comparée,1é.éd. Paris, Librairie cottion.
43. Simon, François-Luc (2006). «La spécificité du contrat unilatéral», RTD Civ.
44. Starck, Boris (1972). Droit civil Obligations, 1é.éd. Librairies technniques.
45. Terré, François; Simler, Philippe; Lequette, Yves (2005). Droit Civil، Les Obligations,9é éd ,Dalloz.
46. Viney, Geneviève (1995). Traité de Droit Civil. Introduction à la responsabilité. 2é. éd. Librairie générale de droit et de jurisprudence.
47. Weill, Alex;Terré, François (1975). Droit. Civil. Les obligations, 2é, éd Dalloz.
 48.Worms, René (1891). « De la volonté unilatérale considérée comme source d'obligations en droit romain et en droit français ». Thèse pour le doctorat. Paris. 208 pages. Identifiant: ark: 12148: bpt6k64837q.Source: Bibliothèque nationale de France, département Droit, économie, politique, 8-F-7832. Date de mise en ligne: 15: 10: 2007.