پایان حضانت با بلوغ است یا بلوغ و رشد؟

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی ‌دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

مطابق مادۀ 1169 قانون مدنی، برای حضانت فرزند، اعم از دختر و پسر، از زمان تولد تا هفت‌سالگی، مادر اولویت دارد و از هفت‌سالگی به بعد حضانت با پدر است. اما در مورد زمان پایان حضانت، در قانون مدنی تعیین تکلیف نشده است و مشخص نیست که حضانت فرزند با سن بلوغ به پایان می‌رسد یا با بلوغ و رشد. سکوت قانون مدنی سبب شده است که حقوقدانان و دادگاه‌ها دربارۀ زمان پایان حضانت اختلاف‌نظر داشته باشند، به این صورت که بعضی سن بلوغ را پایان حضانت و عده‌ای دیگر رسیدن به سن رشد یا احراز آن را پایان حضانت می‌دانند، درحالی‌که این مسئله از مسائل بسیار مهم در حقوق خانواده است و مصلحت فرزند ایجاب می‌کند که در خصوص این امر تعیین تکلیف شود. این مقاله با بررسی موضوع از نگاه حقوقدانان و رویۀ قضایی و ادلۀ آنها نتیجه می‌گیرد که حضانت با بلوغ و رشد پایان می‌پذیرد. پایان یافتن حضانت با بلوغ و رشد، علاوه‌بر مصلحت کودک، هم با فقه و فلسفۀ حضانت منطبق است و هم با قوانین متعددی، مانند قانون مجازات اسلامی و قانون اجازۀ الحاق ایران به کنوانسیون حقوق کودک، که رشد را برای خروج از دوران کودکی معیار قرار داده‌اند، هماهنگی دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Is Custody terminated by Puberty or by Prudence?

نویسنده [English]

  • Mohammad Ali Ansaripour
چکیده [English]

Abstract
According to Article 1169 of the Civil Code, mother has priority for the custody of her children, including girl and boy, from the date of their birth until the age of seven, and from the age of seven onwards the custody is with the father. But with respect to the termination of custody the Civil Code is silent and it is not clear whether the custody of children is ended by puberty or by prudence. The silence of the Civil Code has resulted in the difference of opinion among legal writers and the courts in respect of the time for the termination of custody. Some of them believe that custody is ended by puberty while some others maintain that by reaching the age of prudence or where prudence is proved in the court, custody is terminated, while this issue is one of most important issues of family law and the interest of the child requires this issue to be settled. This paper by examining this issue from the viewpoint of legal writers and judicial decisions and their reasons concludes that custody is terminated by prudence. Termination of custody at the age of prudence, in addition to the interest of the child, is compatible with Islamic law and the philosophy of custody and is also in harmony with the Islamic Penal Code and the Convention on the Rights of the Child in which prudence has been recognized as the end of childhood.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: custody
  • puberty
  • prudence
  • child
  • infant

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. امامی، حسن (1376). حقوق مدنی ج 5، چ دوازدهم، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
    2. انصاری‌پور، محمدعلی (1396). «بیان موجزی از ضرورت تعیین سن رشد»، فصلنامة مطالعات حقوق خصوصی، دورة 47، ش 2، تابستان 1396، ص 230-213.
    3. دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه دهخدا، ج 10، چ دوم، تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
    4.  صفایی، سید حسین؛ امامی، اسدالله (1392). مختصر حقوق خانواده، چ سی‌وچهارم، تهران: میزان.
    5. کاتوزیان، ناصر (1393). دورۀ حقوق مدنی: خانواده، ج 2، چ دوم، تهران، شرکت سهامی ‌انتشار.
    6. گرجی، ابوالقاسم با همکاری جمعی از نویسندگان (1387). بررسی تطبیقی حقوق خانواده، چ دوم، تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
    7. مجموعه آرای قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران (حقوقی) (1391). تهران: پژوهشگاه قوه قضائیه.
    8. مجموعه آرای قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران (حقوقی) (خرداد 1392)، تهران، پژوهشگاه قوه قضائیه.
    9. مجموعه آرای قضایی شعب دیوان عالی کشور (حقوقی) (مهر، آبان، آذر 1392). تهران: پژوهشگاه قوۀ قضاییه.
    10. مجموعه آرای قضایی شعب دیوان عالی کشور (حقوقی) (بهار 1393). تهران: پژوهشگاه قوۀ قضاییه.
    11. مجموعه آرای قضایی شعب دیوان عالی کشور (حقوقی) (تابستان 1393)، تهران: پژوهشگاه قوۀ قضاییه.
    12. مجموعه آرای قضایی شعب دیوان عالی کشور (حقوقی) (مهر، آبان، آذر 1393). تهران: پژوهشگاه قوۀ قضاییه.
    13. مجموعه قوانین و مقررات خانواده (1390). چ دوم، تهران: معاونت حقوقی ریاست جمهوری (معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات).
    14. معین، محمد (1360). فرهنگ معین، ج 2، چ چهارم، تهران: امیرکبیر.

     

    ب) عربی

    1. ابن فارس، ابوالحسین احمد (بی‌تا). معجم مقائیس اللغه، ج 3، قم: دارالکتب العلمیه (اسماعیلیان نجفی).
    2. ابن الاثیر، محمد الجزری (1364). النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، ج 1، چ چهارم، قم: مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان.
    3. بحرانی، یوسف (1409ق). الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، ج 25، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
    4. بحرالعلوم، عزالدین (1980). الحجر و احکامه، بیروت.
    5. جوهری، اسماعیل حماد (1399ق). صحاح اللغه، ج 2و 5، چ دوم، بیروت، دارالعلم للملایین.
    6. خمینی، روح‌الله الموسوی (1394). تحریر الوسیله، ج 2، چ سوم، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر تراث الامام الخمینی.
    7. خوری الشرتونی اللبنانی، سعید (1403ق). اقرب الموارد، ج 1، قم: منشورات مکتبه آیه‌العظمی‌ مرعشی نجفی.
    8. خویی، سید ابوالقاسم الموسوی (1427ق.-2006م). منهاج الصالحین: المعاملات، بیروت: دار المرتضی.
    9. سیوری الحلی، جمال الدین مقداد بن عبدالله (1404ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، ج 3، قم: مکتبه آیه‌الله المرعشی النجفی.
    10. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1420ق)، العروه الوثقی، ج 5، قم: موسسۀ النشر الاسلامی.
    11. طباطبائی، محمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، ج 15، بیروت: موسسۀ الاعلمی‌للمطبوعات.
    12. طبرسی، ابوعلی الفضل بن الحسن (1379ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 3، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    13. طریحی، فخرالدین (1395ق). مجمع البحرین، ج 6، چ دوم، تهران: منشورات المکتبه المرتضویه.
    14. طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن (1387ق). المبسوط فی فقه الامامیه، ج 6، تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
    15. عاملی، زین‌الدین مشهور به شهید ثانی (بی‌تا). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج 5، بیروت: مؤسسۀ الاعلمی ‌للمطبوعات.
    16. عاملی، زین الدین مشهور به شهید ثانی (1416ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج 8، قم: مؤسسۀ المعارف الاسلامیه.
    17. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (بی‌تا). القاموس المحیط، ج 4، قاهره: المکتبه التوفیقیه.
    18. محقق الحلی، ابوالقاسم نجم الدین جعفربن الحسن (1384). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام، ج 1-2، چ هفتم، تهران: استقلال.
    19. مشکینی، علی (1386). مصطلحات الفقه، چ پنجم، قم: دفتر نشر الهادی.
    20. مغربی الفیومی، احمدبن محمدبن علی (1430ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للامام الرافعی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    21. مغنیه، محمدجواد (1402 ق). الفقه علی المذاهب الخمسه، الطبعه السابعه، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
    22. مؤسسۀ دائرة‌معارف الفقه الاسلامی (1439ق). موسوعه الفقه الاسلامی‌ طبقا لمذهب اهل البیت، ج 39، قم: مؤسسۀ دائرة‌معارف الفقه الاسلامی.
    23. نجفی، محمدحسن (1981م). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج 26 و 31، چ هفتم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    24. نرافی، احمن بن محمد مهدی (1417ق). عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

     

    ج) خارجی

    1. Bakan, D., (1971)."Adolescence in America: From Idea to Social Fact", Journal of the American Academy of Arts and Sciences, Vol. 100, pp. 979-1012.
    2. Besche, D.L., (2006). "Cognitive Dissonance Revisited: Roper v. Simmons and the Issue of Adolescent Decision-Making Competence", The Wayne Law Review, Vol. 52, pp. 1-42.
    3. Blos, P., (1971). "The Child Analyst Looks at the Young Adolescent", Journal of the American Academy of Arts and Sciences, Vol. 100, pp. 961-995.
    4. Gordon, C., (1971). "Social Characteristics of Early Adolescence", Journal of the American Academy of Arts and Sciences, Vol. 100,  pp. 931-959.
    5. Hamilton, V.E., (2012). "Democratic Inclusion, Cognitive Development, and the Age of Electoral Majority", Brooklyn Law Review, Vol.77, pp., 1447-1513.
    6. Katchadourian, H.A., (1976). "Medical Perspectives on Adulthood", Journal of the American Academy of Arts and Sciences, Vol.105,  pp. 29-56.
    7. Scott-Hayward, C.S., (2007). "Explaining Juvenile False Confessions: Adolescent Development and Police Interrogation" Law and Psychology Review,  Vol.31, pp. 53ff.
    8. Spear, L., (2006). "Adolescent Brain Development", (Volume Special), Thomas M. Cooley Journal of Practical and Clinical law, pp. 11-45.
    9. Tanner, J.M., (1971). "Sequence, Tempo, and Individual Variation in the Growth and Development of Boys and Girls aged Twelve to Sixteen", Journal of the American Academy of Arts and Sciences, Vol.100, pp. 907-930.
مطالعات حقوق خصوصی
دوره 50، شماره 4
دی 1399
صفحه 647-663

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار