شرایط و آثار اقدامات پیشدستانه در حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار حقوق خصوصی دانشگاه تهران (پردیس فارابی)

چکیده

 پیشرفت علم و نوآوری، در کنار نتایج مفیدی که به ارمغان می‏آورد، گاه نتایج زیانبار هنگفتی به‌همراه دارد که  آثار جبران‌ناشدنی آن هم ناشناخته است. بشر، با توجه به تجارب گذشته و با استعانت از احکام حقوقی، در برخی موارد، سعی در کاهش آثار عمل زیانبار و بروز برخی از این خسارات پیش‏بینی‏ناپذیر و غیرقطعی دارد. از جمله ابزارهای حقوقی برای حصول این هدف، بار کردن تکلیف اقدامات پیشدستانه بر عامل است. این تکالیف که اخیراً در حقوق وارد شده، مبتنی بر منطق اقتصادی آن است. دغدغۀ اصلی این نوشته، آشنایی با این تکلیف، از طریق بررسی مفهوم و مبنا و نحوة اِعمال و آثار آن است. از طرف دیگر، مشروعیت تکلیف به اقدامات پیشدستانه در نظام حقوقی ایران، به‌ویژه تطبیق آن با احکام مسئولیت مدنی، خود دل‌مشغولی دیگری است که امید است در این نوشته محقق شود، چراکه هدف اصلی حقوق مسئولیت مدنی جبران زیان وارده است؛ اما در اینجا، با احکامی روبه‌رو می‌شویم که بدون ورود زیان، تکالیفی را پیش از آن و حتی پیش از عمل زیانبار، بر عامل بار می‌کند. به‌نظر می‌رسد که اعمال تکالیف قانونی در فرض ریسکی بودن فعالیت، در حقوق ایران، مشروع باشد، اما تعیین حدود این تکلیف نیازمند ایجاد رویه یا حکم قانون است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Requirements of Anticipatory Actions in Tort Law

نویسنده [English]

  • Abdollah Rajabi
چکیده [English]

The main object of tort law is compensation of damages arising from unlawful acts. But we are facing some kind of acts that will obliges us to take proper actions without arising any damages. Technological development in spite of useful consequences, sometimes leading us to unknown risks and unbearable damages. Given old experiences of the humankind and with the help of the legal rules, lawyers trying to reduce the inadvertent effects of the damages and prevent the occurrence of these unforseeable and uncertain harms. One of the legal instruments constitute of bearing anticipative obligation to the operators. This obligation is based on the economic analysis of law. The main concern of this essay is considering the concept and its application in the Iranian legal system and comparative studying of the subject in the light of tort law. Consequently, the author believes that obligation is lawful in the risky situations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anticipative Actions
  • Tort Law
  • Economic Analysis of Law
  • Islamic Jurisprudence
  • Risk

مراجع

  1. الف) فارسی و عربی

    1. انصاری، شیخ مرتضی، (1377). فرائدالاصول، ج 2، واقع در نرم‏افزار رایانه‏ای مواقع مؤسسه المیلانی لاحیاء الفکر الشیعی.
    2. بادینی، حسن (1384). فلسفة مسئولیت مدنی، چ نخست، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    3. باریکلو، علیرضا (1393). مسئولیت مدنی، چ پنجم، تهران: میزان.
    4. حیاتی، علی‌عباس (1393). «مفهوم اصل احتیاط و جایگاه آن در مسئولیت مدنی»، پژوهشنامة حقوق اسلامی، سال پانزدهم، ش 2، ص 206-185.
    5. رجبی، عبداله (1388). «بررسی معیارهای ویژه در طراحی نظام مسئولیت مدنی زیست‌محیطی»، حقوق محیط زیست (نظریه‏ها و رویه‏ها)، دفتر حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست، تهران: خرسندی، ص 188-157.
    6. رمضانی قوام‏آبادی، محمدحسین (1392). «بررسی تطبیقی اجرای اصل احتیاط زیست‌محیطی در پرتو آرا و تصمیمات مراجع بین‏المللی»، فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، سال پانزدهم، ش40، ص 164-141.
    7. شمس، عبدالله (1380). آیین دادرسی مدنی، ج 1، تهران: میزان.
    8. شهیدی، مهدی (1382). اصول قراردادها و تعهدات، چ اول، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
    9. صدر، السید محمدباقر (1382). اقتصادنا، مکتب الإعلام الإسلامی (فرع خراسان).
    10. عراقی، آقا ضیاء (1420ق). مقالات‫الأصول، تحقیق: الشیخ مجتبی موجدی و السید منذر الحکیم، چاپ الأولی.
    11. کاتوزیان، ناصر؛ انصاری، مهدی (1387). «مسؤولیت ناشی از خسارت‌های زیست‌محیطی»، فصلنامة حقوق، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دورة 38، ش 2صص. 285-313..
    12. کاتوزیان، ناصر (١٣٨٢). الزام‌های خارجاز قرارداد: ضمان قهری، چ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    13. مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، (1389). فرهنگ‏نامۀ اصول فقه، چاپ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، کتابخانۀ اینترنتی مدرسۀ فقاهت.
    14. محمدزاده وادقانی، علیرضا (1394). «اصل احتیاط در حقوق علوم کشاورزی و محیط زیست»، فصلنامة مطالعات حقوق خصوصی، دورة 45، ش 3، ص486-471.
    15. محمدی، ابوالحسن (1380). مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، چ سیزدهم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    16. موسوی بجنوردی، سید محمد (1385). قواعد فقهیه، ج 1، تهران: مجد.

    ب) لاتین

    1. Alder, John & David Wilkinson (1999). Environmental Law & Ethics, Macmillan, London.
    2. Cousy, Herman A., (2008). “Risks and Uncertainties in the Law of Tort”, Tort and Insurance Yearbook (European Tort Law 2006), European Centre of Tort and Insurance Law (Ed.), Springer-Verlag, Wien.
    3. Fischer, Elizabeth (2001). “Is the Precautionary principle Justifiable?”, Journal of Environmental Law, Vol. 13, No. 3, pp. 315-334.
    4. Hayward, Tim (2005). Constitutional Environmental Right, Oxford, New York.
    5. Krämer, Ludwig (2003). EC Environmental Law, Forth Ed., Sweet & Maxwell, London.
    6. Posner, Richard A., (2004). Catastrophe: Risk and Response, New York: Oxford University Press.
    7. Prieure, Michel (2011). Droit de L’environnement, Dalloz, 6ème éd. Paris.
    8. Reynolds, Graham J., (2013). “The Precautionary Principle and it’s Application in the Intellectual Property Context: Towards a Public Domain Impact Assessment”, Intellectual Property for 21st Century (Interdisciplinary Approches), Irwin Law Inc., Toronto.
    9. Stallworthy, Mark (2003). “Environmental Liability and the Impact of Statutory Authority”, Journal of Environmental Law, Vol. 15, No. 1.
    10. Steele, Jenny (2004). Risk and Legal Theories, (Gen. Ed. John Gardner), Hart Publishing, Oxford.
    11. Steele, Katie (2006). "The Precautionary Principle: a New Approach to Public Decision-making", Law, Probability and Risk, 5.
    12. Stookes, Paul (2009). a Practical Approach to Environmental Law, Oxford University Press, 2nd ed., New York.
    13. Thierer, Adam, Andrea Castillo O’Sullivan & Raymond Russel (2017).‎ Artificial Intelligence and Public Policy, Mercus Center, George Mason University.
    14. Veljanovski, Cento g., (2007). Economic Principles of Law, Cambridge University Press.
    15. Wilde, Mark L., (2001). “The EC Commission’s White Paper on Environment Liability: Issues and Implication”, Journal of Environmental Law, Vol. 13, No. 1 , pp. 21-37.
    16. Wolf, Susan & Neil Stanley (2013). Wolf and Stanley on Environmental Law, Cavendish Publishing limited, 6th ed.

     

مطالعات حقوق خصوصی
دوره 50، شماره 4
دی 1399
صفحه 687-706

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار