‏ ‏ تابعیت و جنسیت با تأکید بر تأثیر ازدواج بر تابعیت زوجین در حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق و فقه اجتماعی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

چکیده

      تأثیر ناهمانند ازدواج بر تابعیت زن و شوهر، به‌گونه‌ای است که گویا قانونگذار تابعیت زن را، تابعی از تابعیت شوهر به‌شمار می‌آورد و تبعیض جنسیتی میان زن و شوهر را به رسمیت می‌شناسد. این مقاله به سه پرسش اساسی در این باره پاسخ می‌دهد: آیا ناهمانندی تأثیر ازدواج بر تابعیت زن و شوهر، از نوع تبعیض جنسیتی منفی است؟ یا آنکه از منطق قابل دفاعی برخوردار است؟ در هر صورت، چه پیشنهاد اصلاحی قابل دفاعی را می‌توان جایگزین قانون موجود کرد؟ نویسنده با روش تحلیلی به بررسی دیدگاه‌های نظری مطرح و متن و محتوای مواد قانونی مربوط می‌پردازد و پس از نشان دادن لزوماً جنسیتی نبودن ناهمانندی‌های قانونی، روشن می‌سازد که این ناهمانندی‌ها، از پشتوانۀ قابل دفاعی بهره‌مند نیستند و در نتیجه پیشنهاد اصلاحی فاقد تبعیض جنسیتی را، به قانونگذار ارائه می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

CITIZENSHIP AND GENDER:‎THE EFFECT OF MARRIAGE ON CITIZENSHIP

نویسنده [English]

  • mostafa daneshpajooh
Associate Professor, Research Institute of Hawzah and University, ‎Department of Social Law and Jurisprudence. ‎
چکیده [English]

The dissimilarity of the effect of marriage on citizenship between the wife’s and the husband’s side suggests that the Iranian legislator considers a wife’s citizenship as a derivative of her husband’s and that it sanctions gender discrimination among spouses. This article responds three main questions in this regard: Does the dissimilarity of the effect of marriage on the citizenship of men and women amount to a negative gender discrimination? Does it have a tenable rationale? In either case, what plausible reforms in the existing law can be proposed? Adopting an analytical approach, this article will scrutinize the theoretical views which have been raised on this matter as well as the content of the relevant legal materials, will demonstrate that the legal dissimilarities are not necessarily gender-based, and will argue that they are not premised on a defensible rationale. It will finally provide the legislature with two non- reformative proposals for legislation to remove gender discrimination.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Positive Impact of Marriage on Citizenship
  • Negative Impact of ‎Marriage on Citizenship
  • Gender Discrimination in the Impact of Marriage ‎on Citizenship
  • The Principle of Unity of the Spouses' Citizenship
  • The ‎Principle of Independence of the Spouses’ Citizenship. ‎

مراجع

  1. 1. آل‌کجباف، سید حسین (1393). تابعیت در ایران و سایر کشورها، چ دوم، تهران: جنگل.

    1. ابراهیمی، سید نصرالله (1386). حقوق بین‌الملل خصوصی، چ دوم، تهران: سمت.
    2. ارفع‌نیا، بهشید (1369). حقوق بین‌الملل خصوصی، ج1، تهران: آگاه.
    3. ------------- (1378). «ازدواج مختلط اتباع ایران»، مجلۀ تحقیقات حقوقی آزاد، پیش‌شمارۀ 3. http://alr.iauctb.ac.ir/article_502080html تاریخ مشاهده: 07/06/1399
    4. استون ای. رودز (1392). تفاوت‌های جنسیتی را جدی بگیریم، ترجمۀ معصومه محمدی، ویراستار علمی: مسعود جان بزرگی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    5. الماسی، نجادعلی؛ مسعود همت (1390). «مبانی مکاتب کلاسیک و فمینیسم در مقولۀ تغییر تابعیت ناشی از نکاح»، دانشنامۀ حقوق و سیاست، ش 16، پاییز و زمستان، ص 107-87. https://jlap.srbiau.ac.ir/article_7989.html تاریخ مشاهده: 06/08/1399
    6. انصاری، محمدباقر(1396). اسناد بین‌المللی حقوق بشر، ج 4 (حقوق پناهندگان، بی‌تابعیت‌ها، کارگران مهاجر، مردمان بومی، اقلیت‌ها و تنوع فرهنگی)، تهران: خرسندی.

    8.. بداغی، فاطمه (1383). «ازدواج و تابعیت زن ایرانی»، مطالعات راهبردی زنان، ش 24، صص 123-144. https://www.magiran.com/volume/50008     تاریخ مشاهده 11/07/1399

    1. بستان (نجفی)، حسین (1390). نابرابری جنسی از دیدگاه اسلام و فمینیسم، چ پنجم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    2. تقوائی، ابراهیم (1347). «تابعیت زن شوهردار»، کانون وکلا، ش 110و 111، پاییز و زمستان، ص 170-164. http://ensani.ir/fa/article/journal-number تاریخ مشاهده: 16/07/1399
    3. توسلی نائینی، منوچهر؛ رویا پورمراد (1396)، «اصل وحدت تابعیت زوجین در حقوق ایران، بریتانیا و کنوانسیون‌های بین‌المللی»، پژوهش حقوق خصوصی، ش 20، ص 33-9. Doi: 10.22054/jplr.2017.7837 تاریخ مشاهده: 26/08/1399
    4. توسلی نائینی، منوچهر؛ عبدالواحد فضلی (1394). «تحولات حقوقی ناشی از ازدواج‌های چندملیتی در پرتو تحولات تابعیت مضاعف، با رویکردی به قوانین تابعیت ایران»، فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 45، ش 3، پاییز، ص 429-413. Doi: 10.22059/jlq.2015.55027 تاریخ مشاهده: 26/05/1399
    5. حسینی‌زاده، سید علی (1393). جنسیت و تربیت، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    6. دانش‌پژوه، مصطفی (1397). فلسفۀ حقوق، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    7. ------------- (1381). اسلام و حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    8. ------------- (1397). احوال شخصیه و قانون حاکم بر آن در حقوق ایران، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    9. -------------- (1397). «تابعیت و جنسیت»، مجلۀ مطالعات فقهی-حقوق زن و خانواده، سال اول، ش 1، بهار و تابستان، ص 115-98. http://zan-khanevade.urd.ac.ir/ تاریخ مشاهده: 02/05/1399
    10. زمانی، فریبا (1388). «تفاوت تبعیض جنسی و جنسیتی و تأثیر آن در تحولات اجتماعی»، فرهنگ، ش 70 ، صص 217-264. http://ensani.ir/fa/article/journal-number تاریخ مشاهده: 26/08/1399
    11. سلجوقی، محمود (1386). حقوق بین‌الملل خصوصی، ج1، چ پنجم، تهران: میزان.
    12. سهرابی، محمد، (1385)، حقوق بین‌الملل خصوصی تابعیت، اقامتگاه، وضع اتباع بیگانه و تعارض قوانین، تهران: کتابخانه گنج دانش.
    13. شریعت باقری، محمدجواد (1395). حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: میزان.
    14. شیخ‌الاسلامی، سید محسن (1384). حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
    15. عامری، جواد (1362). حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: آگاه.
    16. عبدی‌پور فرد، ابراهیم؛ سعید چاچ(1398). «نابرابری بین پدر و مادر ایرانی در انتقال تابعیت به فرزندان»، مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 10، ش 1، بهار و تابستان، ص 278 - 261 Doi: 10.22059/jcl.2018.253960.633645 تاریخ مشاهده: 15/07/1399
    17. عزیزی، ستار؛ بیژن حاجی عزیزی (1390). تابعیت در حقوق ایران و بین‌الملل، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
    18. محسنی، الهه (1395). اشخاص و خانواده در قانون مدنی فرانسه (ترجمه)، تهران: خرسندی.
    19. مدنی، سید جلال‌الدین (1378). حقوق بین‌الملل خصوصی، چ چهارم، تهران: پایدار.
    20. مرعشی، علاءالدین (1316). تابعیت در ایران، تهران: چاپخانۀ مجلس.
    21. نصیری، محمد (1372). حقوق بین‌الملل خصوصی، ج 1 و2، چ اول (ویرایش دوم)، تهران: آگاه.
    22. نظیف، مجتبی (1388). حقوق بین‌الملل خصوصی، ج1، تهران: دادگستر.
    23. ویژه، محمدرضا؛ مرتضی نجابت‌خواه ( 1393). «تحلیل مفهوم تبعیض ناروا با تأکید بر رویۀ قضایی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری»، فصلنامۀ تحقیقات حقوقی، ش 67، ص 188-165. https://lawresearchmagazine.sbu.ac.ir/article_56204.html تاریخ مشاهده: 27/11/1399
    1. قانون اساسی
    2. قانون مدنی
    3. "مجموعه نظرهای مشورتی اداره حقوقی دادگستری جمهوری اسلامی ایران در مسائل مدنی از سال 1385 به بعد".
مطالعات حقوق خصوصی
دوره 51، شماره 3
مهر 1400
صفحه 429-446

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار