مسئولیت ناشی از زایمان تقویمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، ‏ بابلسر، ایران

2 استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدة الهیات، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.‏

چکیده

     تولد تقویمی، سزارین خارج از موعد مقرر و بدون ضرورت پزشکی است که صرفاً هدف آن تولد نوزاد در تاریخی خاص است. این نوع از تولد به‌دلیل تغییر فرایند طبیعی زایمان ممکن است خطرهای اجتناب‌ناپذیری را برای مادر و نوزاد به‌همراه داشته باشد؛ ازاین‌رو با تمسک به روش کتابخانه‌ای درصدد شناسایی مسئولان ورود خسارت بر خواهیم آمد. تولد تقویمی افزون‌بر آنکه مغایر با اخلاق است، از نظر قانونی نیز برای مداخلان در آن مسئولیت مدنی، کیفری و در مواردی انتظامی ایجاد می‌کند. احراز ارکان مسئولیت مدنی در تولد تقویمی اعم از ورود ضرر، فعل زیانبار و رابطة سببیت، موجبات مسئولیت مدنی پزشک، والدین و مراکز درمان را فراهم می‌آورد. پزشک در چنین تولدی به‌عنوان فرد آگاه و خبره، مباشر تولد نابهنگام است و والدین با اعلام رضایت به سزارین خارج از موعد، سبب تولد تقویمی محسوب می‌شوند. در کنار این دو عامل مراکز درمان با وجود رابطۀ استخدامی پزشک و قرارداد منعقده بین بیمارستان و بیمار، سبب دیگری بر وقوع خسارت احتمالی‌اند؛ ازاین‌رو مطابق مادة 526 قانون مجازات اسلامی، در فرض اجتماع سبب و مباشر، براساس تأثیر میزان رفتار عاملان و به‌واسطة احراز آن توسط معیار عرفی، مسئولیت جبران خسارت توزیع می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

liability for calendar childbirth

نویسندگان [English]

  • Mehdi Taleghan Ghafari 1
  • Aliakbar Ezadifard 2
  • Setareh Ayoubi 1
1 PhD student of private law of the University of Mazandaran, Iran, Babolsar.‎
2 Professor of Jurisprudence and Law, Mazandaran University, Iran, ‎Babolsar.‎
چکیده [English]

Abstract
 The family has always been considered as the most basic social institution, paying attention to which is vital for ensuring the health of society’s members. Therefore, governments engage in systematic planning to support this institution, which contributes to the strength and consolidation of the whole society. Childbearing plays a very important role in the development of this social institution, improving the mental health of the family and thus of the community. Recent years have witnessed a special type of childbirth sometimes called calendar birth, in which parents insist, without being medically necessary, on untimely cesarean section to give birth to their child on a special day. This can have serious risks, because according to scientific research, interfering in the natural process of birth will have many negative and irreparable consequences. It is even acknowledged that important phases of fetal brain development take place in the final weeks of pregnancy. Families do this solely for the aim of bragging, and unfortunately it is going to form a new unfortunate, immoral custom. It should be noted that calendar birth is an issue in developed countries as well. It causes enormous costs to the health system of any country, as it deprives the baby of its uterine development, while the optimal growth and development of the fetus is a natural right of hers. Calendar childbirth is thus an emerging issue for discussion that have not been exclusively researched in Iran yet except for one article in which some dimensions of the legal responsibility ensuing from untimely cesarean operations have been examined with the emphasis            
 
 
being on the physician’s liability. The importance of addressing this issue is doubled by the threatening consequences that change the fate of innocent children, especially because this action is carried out by parents for non-therapeutic and unnecessary purposes. Civil liability has specific goals and functions with regard to the individuals directly involved, the wrongdoer and the victim, and to the society as well; therefore, identifying civil, criminal and disciplinary liabilities for those involved in the calendar birth can curb, to a great extent, the continuation of this abnormality.
The present article has been written in a descriptive-analytical method using library studies and deductive reasoning, to address the concern thus described.
Calendar birth is a cesarean section performed out of time without medical necessity, the sole purpose of which is to give birth to a baby on a specific date. This type of birth has inevitable risks for both mother and baby due to the change in the natural delivery process. Apart from being immoral, and seen from a legal viewpoint, the calendar birth imposes civil, criminal, and in some cases disciplinary liability on involved persons. Demonstrating the elements of civil liability, including 1) the entry of loss, 2) the harmful act and 3) the causal relationship, in calendar birth establishes the civil liability of physicians, parents and health centers. In such a birth, the doctor, having the knowledge and expertise, is the one to whom the untimely birth is directly imputable (direct agent or Mubashir), and the parents provide indirect cause (indirect agent or musabbib) by expressing their consent to the premature cesarean delivery. Health centers are potentially a third agent in possible damages, due to their role in employing the doctor and the health service contract they enter into with the parents.
The present study seeks to answer the following questions: First, can civil liability be established in a calendar birth? Second, assuming the answer to the prior question is positive, who can be held liable for compensation? and third, what is the legal bases for such liability?
 There is definitely a case for civil liability, the article asserts,  in the calendar birth, and doctors, parents, as well as medical centers can be held responsible. According to Article 526 of the Islamic Penal Code, in the case where both a direct and an indirect agent exist, the responsibility for compensation is distributed based on the effect of the perpetrators’ behavior and based on an objective standard. Therefore, the following results can be inferred:

The calendar birth takes place with the aim of giving birth to a baby on a specific date or occasion, without considering the possible risks of untimely cesarean section. It is not only unethical, but also leads to legal liability.
The elements of civil liability, i.e. the occurrence of loss, the harmful act and the causal relationship, can be established in the case of calendar birth for doctors, parents and health centers by deduction from various laws.
The most recent policy the Iranian law adopted towards the case in which a direct agent and an indirect agent coexist is promulgated in

 

Article 526 of the Islamic Penal Code enacted in 2013. This article explicitly holds the wrongdoer to whom the crime is imputable to be liable for compensation, and if the crime is imputable to all wrongdoers, they will each have an equal share of the liability, unless the effects of their behaviors in the loss are unequal, in which case their respective shares of responsibility will be proportioned to those effects, being measured according to an objective standard.
The doctor, as a knowledgeable, expert professional involved in the calendar birth has the duty of providing adequate explanations to parents about the potential risks, and if cesarean section is performed, he will be held liable as the direct agent of the harmful act whose behavior have the greatest effect on the loss.
Parents' consent to premature birth, when they are aware of the possibility of irreparable damages, is a cause of untimely cesarean section. Holding them responsible for their decision, which does have a tangible impact on the situation at issue here, as clearly endorsed by the objective standard, is in accordance with the law and with the interest of society and will help prevent the occurrence of similar incidents.
The recognition of the principle of shared liability is Iranian law is attested in Articles 12 and 14 of the Civil Liability Act. The legislator has established a legal conception of causality in these articles, hence protecting the endangered rights in the best possible manner. Considering their employment relationship with physicians and their contract with parents, health centers also have to be held responsible to the extent of the impact of their behavior according to the objective standard.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Coexistence of Direct and Indirect Causes in Tort
  • Physician
  • Calendar Birth
  • ‎Civil Liability
  • Parents
  • Health Centers‏ ‏‎.‎
  1. منابع

    الف) فارسی و عربی

    1. اردبیلی، محمدعلی (1394). حقوق جزای عمومی، ج 3، چ هفتم، تهران: میزان،.
    2. اصغری آقمشهدی، فخرالدین (1382). «جبران خسارت معنوی در حقوق ایران»، پژوهشنامة علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه مازندران، سال سوم، ش 9 و 10، ص 48-31، /http://ensani.ir/fa/article/286133 (1آذر 1399).
    3. امین‌پور، رضا؛ محمودیان چالبان، علی؛ درویش پوریان، ام‌البنین (1398). «تحلیل اجتماع مسئولیت مباشر و سبب در قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 از دیدگاه حقوق خصوصی»، نشریة تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، ش 39، ص 140-123، http://clk.journals.pnu.ac.ir/article_4475.html (3 مهر 1399).
    4. الانصاری، الشیخ مرتضی (1416ق). کتاب المکاسب، رساله فی قاعده النفی الضرر، چ دوم، قم: مؤسسۀ النشر.
    5. بابایی، ایرج، اسماعیل کشاورز (1397). «بررسی تطبیقی ساختار مسئولیت مدنی در حقوق کامن‌لا و اسلام»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، ش 15، ص 24-1، 10.22091/CSIW.2018.2486.1260DOI: (12 آبان 1399).
    6. بادینی، حسن (1383). «هدف مسئولیت مدنی»، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، ش 66، ص 113-55، https://journals.ut.ac.ir/article_11227.html(12 آبان 1399).
    7. باریکلو، علیرضا (1389). مسئولیت مدنی، تهران: میزان.
    8. بجنوردی، حسن (1410ق). القواعد الفقهیه، ج 2، قم: اسماعیلیان.
    9. بیگی، ابوطالب؛ طاهری، نیما؛ نوروزی، حمیدرضا (1392). «بررسی شیوع زایمان‌های خیلی زودرس، عوامل خطر و عواقب نوزادی در بیمارستان آرش: گزارش کوتاه»، مجلة دانشکدة پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دورة 71، ش 3، ص 198-194، http://tumj.tums.ac.ir/article-1-5257-fa.html(8 آبان 1399).
    10. تقی‌زاده، ابراهیم؛ عباسی، محمود؛ علیپور، سحر (1394). «مسئولیت مدنی پزشک در قبال بیماران اورژانسی (با مطالعة تطبیقی حقوق ایران و انگلستان)»، حقوق پزشکی، سال نهم، ش 33، ص 54-11، http://ijmedicallaw.ir/article-1-308-fa.html(8 آبان 1399).
    11. ثقفی، مریم؛ یزدانیان، علیرضا؛ جلالی، محمود (1396). «ماهیت تعهد ایمنی و کاربرد آن در مسئولیت مدنی پزشک در حقوق ایران و فرانسه»، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دورة 21، ش 3، ص 36-1، 20.1001.1.22516751.1396.21.3.5.6 DOI: (8 آبان 1399).
    12. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (۱۳۹۲). ترمینولوژی حقوق، چ بیست‌وپنجم، تهران: کتابخانة گنج دانش.
    13. حاجی ده‌آبادی، احمد (1398). «تغییرات قاعدة اجتماع سبب و مباشر با لحاظ آخرین تحولات قانونگذاری در ایران (مادة 526 ق.م.ا 1392، نشریة حقوق خصوصی، ش 34، ص 132-113، 10.22059/JOLT.2019.277883.1006702doi: (12بهمن 1399).
    14. حسینی الاسحاقی الحلبی، حمزه بن علی بن زهره (ابن زهره) (1417ق). غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
    15. حسینی عاملی، سید محمدجواد (بی‌تا). مفتاح الکرامه فی شرح القواعد العلامه (ط - القدیمه)، ج 10، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
    16. الحسینی المراغی، السید میر عبدالفتاح (1417ق). العناوین، ج 1، قم: مؤسسۀ نشر الاسلامی.
    17. حکمت‌نیا، محمود؛ هوشمند فیروزآبادی، حسن (1394). «ادلۀ قرآنی مسئولیت مدنی»، مجلة قرآن، فقه و حقوق اسلامی، سال اول، ش 2، ص 116-91، http://ensani.ir/fa/article/366856/(12 بهمن 1399).
    18. حلبی، ابی جعفر محمد بن منصور بن ادریس حلی (ابن ادریس)(1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج 3، چ دوم، قم: مؤسسة انتشارات الاسلامی.
    19. خوانساری، سید محمد (1405ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، ج 6، چ دوم، قم: مؤسسة اسماعیلیان.
    20. خمینی، روح‌الله (1383). ترجمۀ تحریر الوسیله، ج 4، ترجمة علی اسلامی، قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم – دفتر انتشارات اسلامی.

        21. خویی، سید ابوالقاسم (1422ق). مبانی تکملة المنهاج، ج 2، قم: مؤسسۀ احیاء آثار الامام خویی (ره).

    1. --------------- (1365). مستند العروة الوثقی، الاجاره، تقریر شیخ مرتضی بروجردی، قم: انتشارات لطفی.
    2. دریاباری، سید محمد زمان (1381). «مبانی مسئولیت حرفه ای پزشک»، پژوهشنامة حقوق اسلامی، ش6 و 7، ص 139-126، https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/80786 (7 شهریور 1399).
    3. رستمی، هادی؛ شعبانی کندسری، هادی (1395). «احراز رابطۀ سببیت در فرض مداخلۀ عوامل گوناگون در جنایات و خسارات مالی (با تأکید بر قانون مجازات اسلامی 1392)»، نشریة پژوهش حقوق کیفری، ش 15، ص 171-144، https://jclr.atu.ac.ir/article_4439.html?lang=fa (12 بهمن 1399).
    4. صادقی، محمدهادی (1393). «اجتماع سبب و مباشر در قانون مجازات اسلامی 1392»، نشریة مطالعات حقوقی، دورة 6، ش 2، ص 123-97، DOI:10.22099/JLS.2014.2359، (5 شهریور 1399).
    5. صالحی، سعیده؛ صفایی، سید حسین؛ عباسلو، بختیار (1396). «تحولات مسئولیت مدنی ناشی از فعل زیانبار تعدد اسباب در قانون مجازات اسلامی جدید 1392»، نشریة دانش حقوق مدنی، ش 12، ص 38-25، http://clk.journals.pnu.ac.ir/article_4475.html (4 تیر 1399).
    6. صفایی، سید حسین؛ بادینی، حسن، عباسلو، بختیار؛ صالحی، سعیده (1397). «معیار تقسیم مسئولیت در فرض تعدد اسباب و تحول آن در حقوق ایران»، نشریة دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش 84، ص 164-147، https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=506995 (4 تیر 1399).
    7. صفایی، سید حسین؛ رحیمی، حبیب‌الله (۱۳۹۲). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، چ پنجم، تهران: سمت.
    8. طوسی، ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن (شیخ طوسی) (1400ق). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، چ دوم، بیروت: دار الکتاب العربی.
    9. طباطبایی، سید علی (بی‌تا). ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل (ط - القدیمه)، ج 2، قم: مؤسسة آل‌البیت.
    10. عالم‌زاده، محمد؛ فرهادی، دانیال؛ طالقان غفاری، مهدی (1399). «واکاوی تطبیقی ارتباط حق مالکیت فکری ناشی از اختراعات دارویی با حق بر سلامت از منظر قوانین موضوعه ایران و موافقت‌نامة تریپس»، پژوهشنامة حقوق تطبیقی، دورة 4، ش 2، ص 111-98، DOI: 10.22080/LPS.2021.20423.1212 (28 اسفند 1399).
    11. العاملی، زین الدین بن علی شهید ثانی (1420ق). روضة البهیة فی شرح اللمعه فی الدمشقیه، ج 2، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم.
    12. عبداللهی، عبدالکریم (1388). قواعدی از فقه، قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم).
    13. علامه حلی، حسن بن یوسف (1377). تبصرة المتعلمین فی احکام­الدین، ج 2، ترجمة ابوالحسن شعرانی، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
    14. علیشاهی قلعه جوقی، ابوالفضل؛ دانش‌نهاد، محمد (۱۳۹۷). «جایگاه قاعدة «تحذیر» در مسئولیت مدنی اشخاص و دولت»، آموزه‌های فقه مدنی، ش ۱۷، ص 212-189، http://ensani.ir/fa/article/399010 (5 اسفند 1399).
    15. علی محمدزاده، خلیل؛ محبی، سیده فاطمه؛ لباف، طاهره (1392). «مرور نظام‌مند سه دهه مقالات پژوهشی «علت سزارین» و راهبردهای مدیریت سلامت جمعیت»، مطالعات راهبردی زنان، سال شانزدهم، ش 61، ص 57-7، http://www.jwss.ir/article_12098.html (6 اسفند 1399).
    16. عوده، عبدالقادر (1419ق). التشریع الجنائی الاسلامی مقارناً بالقانون الوضعی، ج 1، چ چهاردهم، بیروت: مؤسسة الرساله.
    17. کاتوزیان، ناصر (۱۳۹۸). الزام‌های خارج از قرارداد، مسئولیت مدنی، ج 1، چ پانزدهم، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
    18. ----------- (1398). مقدمة علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چاپ 119، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
    19. کرمانشاهی، آقا محمدعلی (1421ق). مقامع الفضل، ج 1، قم: مؤسسۀ العلامة المجدد الوحید البهبهانی.

        41- عباسی، محمود؛ کلهرنیاگلکار، میثم (1398). «ابعاد مسئولیت حقوقی در سزارین نابهنگام در پرتو حقوق بنیادین جنین»، فصلنامة حقوق کودک، سال اول، ش 2، ص 169-155، http://www.childrightsjournal.ir/Article/21184. (6 اسفند 1399).

    1. مامقانی، شیخ عبدالله (بی‌تا). مناهج المتقین، قم: مؤسسۀ آل‌البیت قم.
    2. محقق داماد، مصطفی (1384). قواعد فقه (بخش مدنی- مالکیت و مسئولیت)، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
    3. محقق رشتی، میرزا حبیب (1311). کتاب الاجاره، بی‌نا، بی‌جا.
    4. محمدی، سام؛ جعفری بهزادکلائی، محسن (1398). «نقش تعدد اسباب در تحقق مسئولیت ضمیمه‌ای»، پژوهشنامة حقوق اسلامی، ش 49، ص 168-147، 10.30497/LAW.2019.2543 DOI:(5 خرداد 1399).
    5. محمودی، ژیلا (1397). بررسی مسئولیت مدنی و جزایی پزشکی در حقوق ایران با نگاهی به قانون انگلیس، تهران: قانون‌یار.
    6. مکارم شیرازی، ناصر (1422ق). بحوث فقهیة هامة، قم: مدرسة الامام علی بن ابی‌طالب (ع).
    7. --------------- (۱۴۱۱ق). القواعد الفقهیة، ج 1، قم: انتشارات مدرسة امیرالمؤمنین (ع).
    8. موسوی بجنوردی، محمد (1379). قواعد فقهیه، ج 2، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره). مؤسسة چاپ و نشر عروج.
    9. نقیبی، سید ابوالقاسم (1386). «نظریة جبران مالی خسارت معنوی در حقوق اسلامی»، فصلنامة مطالعات اسلامی، ش 76، ص 215-181، https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1199000 (5 اردیبهشت 1399).

    ب) خارجی

    1. Huang, C., Zhang, S., Zhao, Q., & Lin, Y. (2021). “Dragon year superstition, birth timing, and neonatal health outcomes”, China Economic Review66, 101594, pp. 1-13, DOI:org/10.1016/j.chieco.2021.101594.
    2. Jacobson, M., Kogelnik, M., & Royer, H. (2020). “Holiday, just one day out of life: Birth timing and post-natal outcomes(No. w27326). National Bureau of Economic Research,p1-41,https://www.journals.uchicago.edu/doi/abs/10.1086/712493.