تحلیلی بر نظریۀ عدم پیش‌بینی در حقوق نوین فرانسه ‏ و جایگاه آن در حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه ‏تهران

2 دانش‌آموختۀ دکتری حقوق خصوصی از دانشگاه مونپلیه فرانسه‏

چکیده

     نظریۀ عدم پیشبینی با خاستگاهی در حقوق فرانسه سیری تحولی را از نگاه تاریخی سپری کرده است. این نظریه تغییر شرایط و اوضاع و احوال قراردادی را مدنظر قرار میدهد. طرفین قرارداد با در نظر گرفتن کلیۀ امور مرتبط با موضوع عقد اعلام اراده مینمایند و این نکته مدنظر آنان است که نهتنها شرایط احاطهکنندۀ حال حاضر قرارداد را مورد توجه قرار دهند، بلکه نوعی آیندهنگری را نیز مدنظر داشته باشند و تغییر و تحولات احتمالی را نیز رصد می‌کنند. با وجود این، ممکن است روند اجرای تعهدات بهواسطۀ وقوع رویدادهای غیرقابل پیشبینی با مشکل روبرو شود. در این وضعیت، دو حالت قابل تصور است: اجرای تعهدات عملاً غیرممکن باشد یا اجرا با هزینههای مالی گزافی همراه باشد. قسم اول را بهعنوان فورس ماژور و قسم دوم را تحت نظریۀ عدم پیشبینی می‌شناسند که در حالت اخیر مذاکره برای تعدیل قرارداد بهعنوان راهکار ارائه میشود. پس از اصلاحات اخیر حقوق فرانسه سرانجام قانونگذار با اعطای قدرت بینهایت به قاضی امکان تعدیل یا انحلال را می‌پذیرد. در حقوق ایران ضرورت در نظر گرفتن سازوکار تعدیل پس از اعمال تحریمهای یکجانبه در عقود بینالمللی یا نوسانات شدید اقتصادی متأثر از عوامل مختلف مانند بیماری کرونا بیشتر احساس میشود. در این پژوهش سعی شده است تا ابتدا ماهیت این نظریه در حقوق فرانسه و سپس امکان اعمال آن در نظام حقوقی ایران  بررسی و تحلیل شود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Detailed Article Abstract: An Analysis of the theory of ‎Unpredictability in Modern French Law and its Place in ‎Iranian Law ‎ ‎

نویسندگان [English]

  • Abass Mirshekari 1
  • Mostafa Harati 2
1 Assistant Professor, Department of private Law, Faculty of Law ‎and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran ‎
2 PhD in Private Law from the University of Montpellier, France, ‎Visiting Professor
چکیده [English]

Abstract
The theory of unpredictability originated in French law and has undergone a historical transformation. This theory considers changes in the terms and conditions surrounding contracts. In principle, the parties to a contract declare their wills after considering all matters related to the subject-matter of the contract, and it is their intention not only to take account of the current circumstances, but also to foresee future changes and possible developments. However, the process of fulfilling obligations may be hampered by the occurrence of unpredictable events. In this situation, two scenarios are conceivable: the implementation of obligations may be practically impossible, or it may entail excessive financial costs. The first type is known as force majeure while the second is the subject of the theory of unpredictability, where negotiation to modify the contract is suggested as a solution.
In its recent amendments to the Civil Code, the French legislature, while accepting the theory of unpredictability, gives the judge an unfettered discretion for the modification or dissolution of contracts. Article 1195 of the French Civil Code is intended to recognize, as a rule, the modification of contracts in the event of unpredictable conditions that makes performance difficult. This legislative measure has realized one of the aspirations of lawyers because the judicial procedure, and the judge in particular, have not been able to change the contracts, and on the other hand, if such an action is permitted, the security of legal and economic relations in a society will be in danger. French judges, however, now have the necessary authority to modify contracts as a matter of enforcing the rule of law. The law speaks of the difficulty of fulfilling obligations, but does not provide specific criteria for it. It might have been found impossible to suggest criteria because the difficulty of fulfilling obligations varies from one contract to another, and it is the judge that, by examining the surrounding elements and by obtaining expert opinions, can conclude whether there has been difficulties in implementing the contract.
In Iranian law, the need to provide for  a modification mechanism is more pressing now after the imposition of unilateral sanctions on international contracts as well as severe economic instabilities due to a variety of factors including the COVID pandemic. Due to the lack of specific legal provisions on contract modification, the courts decide about the modification according to the spirit of the law, general legal principles and the implicit agreement of the parties. Judges of Tehran courts have recently discussed the implementation of continuous contracts affected by the COVID in their meetings, and it has been suggested that if the conditions of force majeure are met, the party in failure should be exempted from the obligations and the compensations provided for the breach in the law or in the contract. The fact that the National COVID Committee has decided to allow the extension of lease agreements with a limited authority being conferred on the lessor to adjust the rent also indicates that the theory of unpredictability is not alien to the Iranian legal system.
This article, using descriptive-analytical method, and taking into account the differences in the sources of law between the legal systems of Iran and France, will examine the legal nature of this institution and distinguish it from others. It will address the question whether the proposed solutions contribute to the economic dynamism of the contract law and will conclude that the contract has several economic and legal effects for the parties and these effects are long-term, so the need to modify the contract is paramount. On the other hand, considering that Iranian law is in many ways inspired by French law, this legal system is amenable to this theory on the basis of its general legal principles, although no specific legal text expressly upholds it.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Modification
  • Unpredictability
  • Force majeure
  • Renegotiation
  • Cancellation.‎
  1. منابع

    الف) فارسی

    1. آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین (1406ق). حاشیة کتاب المکاسب، تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
    2. امینی، منصور؛ یحیی ابراهیمی (1390). «حسن نیت در قراردادها: از نظریه تا عمل؛ نگاهی به موضوع در نظام حقوقی کامن لا»، مجلة حقوق تطبیقی، دورة 2، ش 2، ص 43-23. در: https ://jcl.ut.ac.ir/article_30171.html، (12 شهریور 1399).
    3. اصغری، فخرالدین؛ سام محمدی؛، زهرا مصطفوی (1393). «شرایط تحقق خیار غبن»، فصلنامة پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال دهم، ش س37، ص 93-11. در: http ://ijrj.baboliau.ac.ir/article_529902.html، (12 شهریور 1399).
    4. شهابی، مهدی (1393). «قرارداد به‌مثابة قانون هابزی یا کانتی تأملی در مبنای اعتبار مفاد قرارداد در حقوق مدنی ایران و فرانسه»، مجلۀ مطالعات حقوقی دانشگاه شـیراز، دورۀ ششم، ش 4، ص 94-54. در:

          DOI: 10.22099/JLS.2015.2976 (12 شهریور 1399)

    1. امامی، سید حسن (۱۳۷۰). حقوقی مدنی، ج 1، چ هشتم، تهران: کتاب‌فروشی اسلامی.
    2. حاجی پور، مرتضی، (1388). بررسی تطبیقی اصل حس نیت در حقوق قرارداد، رسالة دکتری، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
    3. رنجبر، رضا؛ اسماعیل سالاری‌پور (1390). «بررسی ماهیت و مبانی فقهی حقوقی وجه التزام» ، فصلنامة فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال سوم، ش 89، ص 37-6. در: http ://jil.bonabiau.ac.ir/article_525117.html، (12 شهریور 1399)
    4. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (۱۳۶۹). حقوق تعهدات، ج 1، چ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    5. شهیدی، مهدی (۱۳۸۳)، آثار قراردادها و تعهدات، چ دوم، تهران: مجد.
    6. _ _ _ _ _ (۱۳۸۶)، شروط ضمن عقد، چ اول، تهران: مجد.
    7. کاتوزیان، ناصر (۱۳۹۲). قواعد عمومی قراردادها، ج 3، چ هشتم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    8. صادقی مقدم، محمدحسن (1379). «مطالعة تطبیقی تأثیر تغییر اوضاع و احوال بر قرارداد و راه‌حل حقوق ایران»، مجلة حقوقی نشریه دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران، دورة اول، ش 25، ص 222-161. در:

        DOI: 10.22066 CILAMAG.2001.18087  (12 شهریور 1399).

    1. هراتی، مصطفی (1399). «بررسی تطبیقی جایگاه «جهت» در حقوق قراردادهای ایران و حقوق نوین فرانسه»، مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ یازدهم، ش 1، ص 404-381. در: DOI: 10.22059/JCL.2019.285700.633867

    (12 شهریور 1399).

    ب) خارجی

    14. Aynès, Laurent, Philippe, Malaurie et Philippe, Stoffel-Munck (2020). Droit des obligations, Paris, LGDJ

    15. Aynès, Laurent (2011). Le contrat face à l’imprévu, Economica, Paris.

    16. Bénabent, Alain (2016). Droit des obligations, 15 e éd., Paris, LGDJ

    17. CA Besançon, 8 Janvier 2014 – n° 12/02291.

    18. Carbonnier. Jean (2017). Droit civil, t. 2, Les biens, Les obligations, 2e éd. Paris, Dalloz

    19.Chen, Jiang et Sophie. Morreel (2020). ‘Le coronavirus et la force majeure : comparaison entre la Chine et la France’, Dalloz Actualité, Affaires | Contrat – Responsabilité, pp. 20-30

    20. Chénedé, François (2018). Le nouveau droit des contrats et des obligations, Sous direct. Pisier et Duhamel, 2e éd, À savoir, Dalloz, Paris.

    21. Cour de cassation, Com.18 déc.1979, No. 78-10.763.

    22. Deffains, Bruno et Samuel, Ferey. (2010). ‘Pour une théorie économique du l’imprevision en droit des contrats’ , RTDciv, Dalloz, 717-732.

    23. Deffains, Bruno et Samuel, Ferey (2010). ‘Théorie économique de l’imprévision’, RTD civ, pp. 719-732.

    24. Derroussin. David. (2007). Histoire du droit des obligations, 2e éd, Paris, Economica

    25. Egéa, Vincent, Laetitia, Tranchant (2020). Droit des obligations 2021, Paris, Mémentos, Dalloz

    26. Fabre-magnan, Muriel (2016). Droit des obligations, 1. Contrat et engagement unilatéral, 4e éd, Paris, PUF

    27. Fages, Bertrand (2016). Droit des obligations, 6e éd., Paris, LGDJ-Lextenso

    28. Ghestin, Jacques, Christophe, Jamin et Marc, Billiau. (2001). Traité de droit civil, sous la dir. De Ghestin, Les effets du contrat, 3 e éd., Paris, LGDJ

    29. Ghestin. Jacques, Christophe, Jamin et Marc, Billiau. (2001). Traité de droit civil, sous la dir. De GHESTIN, Les effets du contrat, 3e éd, Paris, LGDJ.

    30. Ghozi. Alain. (2005). Effets des conventions, interprétation, qualification, in Avant-projet de réforme du droit des obligations et de la prescription, La documentation française, Paris, Edition Ministérielle.

    31. Heinich, Julia (2020). ‘L’incidence de l’épidémie de coronavirus sur les contrats d’affaires : de la force majeure à l’imprévision’, Recueil Dalloz, N° 11, pp. 600-630

    32. Houtcieff, Dimitri (2017). ‘La cause de l’obligation de la caution entre persistance et rémanence’, Revue des contrats, n° 114k8, pp. 457-463.

    33. Jeuland. Emmanuel. (2009). Droit des obligations, 3e édition, Paris, montchrstien.

    34. Josserand, Louis (2006). De l’esprit des droits et de leur relativité, Paris, Bibliothèque Dalloz.

    35. Larombière, Léon. (1985). Théorie et pratique des obligations, t. IV, Paris, librairie de la cour d’appel de paris, 2e éd.

    36. Mekki, Mustapha (2020). ‘De l’urgence à l’imprévu du Covid-19 : quelle boîte à outils contractuels ‘, AJ contrat, pp.164-179.

    37. Molfessis, Nicolas. (2015). ‘Le rôle du juge en cas d’imprévision dans la réforme du droit des contrats’, La semaine juridique – édition générale – N° 52, pp. 2385-2395.

    38. Pagnerre, Yannick (2016). ‘Impact de la réforme du droit des contrats sur le contrat de travail’, Contrat de travail, pp. 727-738.

    39. Philippe Stoffel-Munck (2016). ‘L’imprévision et la réforme des effets du contrat’, RDC hors-série, pp. 30-39.

    40. Picod, Yves (2019). ‘Art. 1195 – Fasc. Unique : CONTRAT, Effets du contrat, Imprévision’, JurisClasseur Civil Code, pp. 1-38.

    41. Rémy, Philippe (1987). Droit des contrats : questions, positions, propositions, Paris, Economica.

    42. Ripert, George (2013). La règle morale dans les obligations civiles, Paris, LGDJ.

    43. Simler, Philippe et Lequette, Yves, (2013). Droit civil, Les obligations, 11e éd., Paris, Dalloz

    44. Terré, François, Philippe, Simler et Yves, Lequette (2013). Droit civil, Les obligations, 11e éd., Paris, Dalloz

    45. Terré, François, Philippe, Simler et Yves, Lequette (2019). Droit civil. Les obligations, Paris, Précis Dalloz

    46. Voirin. Pierre (1922). De l’imprévision dans les rapports de droit privé, thèse, Université de Nancy.

    47. Witz, Claude (2018). ‘Le juge et la révision du contrat : vision du droit français’, Les Petites Affiches, n°065, p. 5-30

    48. Ziadé, Roland et Claudia, Cavicchioli (2020). ‘L’impact du Covid-19 sur les contrats commerciaux’, AJ contrat, Dalloz, pp. 176-182.