جایگاه نظریۀ امتیاز در حقوق شرکت‌های تجاری ایران و کامن‌لا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران و سرپرست مرکز ملی تحقیقات حقوق سلامت، ‏تهران، ایران.‏

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، مؤسسۀ عالی آموزش و پژوهش، مدیریت و برنامه‌ریزی، ‏تهران، ایران.‏

چکیده

     شرکت سهامی در «نظریۀ امتیاز»، چیزی نیست جز یک مصنوع دولت که به‌طور گسترده تحت تأثیر مقررات دولتی قرار دارد و اختیارات آن محدود به مجوز تأسیس آن است. در دکترین حقوقی کشور جز برخی اشارات جزئی، به این نظریه توجه کافی نشده است؛ اما با نگاهی به آثار نظریۀ امتیاز در نظام کامن‌لا و مقایسۀ آن با ایران مشاهده می‌شود که هرچند این نظریه در نظام حقوقی ایران شهرت چندانی ندارد، منطق حاکم بر آن و آثار این نظریه در قوانین موجود و لوایح مطرح در خصوص شرکت‌های سهامی به‌وضوح قابل مشاهده است. این در حالی است که نظام کامن‌لا جز در موارد استثنایی، از این نظریه عبور کرده است. در نوشتار حاضر با بررسی نظام حقوقی کامن‌لا مفهوم و چالش‌های نظریۀ امتیاز، بررسی و توسعۀ حدود آثار این نظریه در قوانین، مقررات، لوایح و دکترین حقوقی ایران و رویه مرجع ثبت شرکت‌ها نقد شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Status of Concession Theory in Common ‎Law and Iran's Company Law

نویسندگان [English]

  • Mohsen Najafikhah 1
  • Omid Abdolahian 2
1 Assistant Professor, Iran University of Medical Sciences, Tehran,Iran‎
2 PhD Candidate in Private Law, Institute for Management and Planning ‎Studies Tehran,Iran
چکیده [English]

Abstract
Limited companies by shares in "concession theory" are nothing but an artificial being that is widely influenced by government regulations and possesses only those properties which the charter of its creation confers upon it. Except for some references, in Iranian legal doctrine, not enough attention has been paid to this theory. The main elements and features of the concession theory in common law are: principle of no capacity to act as a body corporate without positive authorization, stakeholder primacy, serve to public interest, extensive government intervention in corporate law, priority of mandatory rules in company law, and duality of company law and private law and its tendency to public law. Also in this theory, corporation’s legal power is derived from the state.
In the article, by comparative study of common law system, the concept, effects and challenges of concession theory have been studied and according to the findings of this study, the place of this theory has been studied in the Iranian company law. Through this, development of effects of this theory has been criticized in the laws, regulations, bills and legal doctrine of Iran and the procedures of corporate registration authority.
This article is looking for an answer to this question that what is the place of the concession theory in common law and Iran’s company law, and what are the advantages and disadvantages of this position for Iran’s company law?
Looking at the effects of concession theory in the common law systems and comparing it with the Iranian legal system, the article proves that although this theory is not well known in the Iranian legal system, the prevailing logic and effects of this theory can be clearly seen in the existing laws and bills on joint stock companies. However, the common law systems have passed this theory except in exceptional cases.
In Iran’s company law, the basis and logic of this theory can be seen in the Commercial Code and its amendments, Commercial Bill, legal doctrine and the procedures of the company registration authority. Some examples are: 1- As mentioned, the capacity of the company are deemed to originate from the (state) law; 2- providing public interest is more important than aims such as shareholder wealth maximization; 3- strictness is observed in company registration procedures; 4- several mandatory rules imposed on companies; 5- there is not enough desire to reduce the burden of regulations governing companies; 6- the scope of activities of the company is important, and going beyond the limits of the company's authority contained in the company's constitution is an inexorable taboo, etc.
Therefore, the concession theory can be considered as one of the important theoretical foundations governing the company law in Iran, and by referring to the changes and developments of the common law in reducing the influence of this theory and replacing it with other theories, especially contract theory, It can be concluded that the existence of the basis and logic of concession theory in Iran's company law can be criticized.
Furthermore, considering the existence of numerous reasons and indications that the Iran's company law follow other theoretical bases such as contractual and legal person theories, in the description of the current state of Iran's company law, it can be said that several, sometimes conflicting theoretical bases govern Iran's company law.
As an efficient solution, this article suggests that company law forsakes the concession theory and moves towards the contract theory, because it is more compatible with our legal foundations, gives the company law an independent identity from public law, creates greater compliance with the general policies, is more consistent with common law experience, by emphasizing the efficiency and reducing transaction costs, helps companies in playing their main role in the economy, by reducing the role of mandatory rules and emphasizing the importance of default rules, defines an efficient role for the state in company law and increases creativity in company's constitution. Commercial Bill, which is in the process of approval by the Iranian Parliament, is the most important document and the best opportunity to adopt such approaches.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Common Law Legal System
  • Company Law Theory
  • Corporate Registration
  • ‎Legal Personality
  • Public and Private Limited Companies.‎
  1. منابع

    الف) فارسی

    1. ادارۀ کل قوانین مجلس شورای اسلامی (1384). لایحۀ تجارت، مجلس هفتم، سال دوم، شماره چاپ 989.
    2. اسکینی، ربیعا؛ سعید دلفانی (1397). «اثر تجاوز مدیران از موضوع شرکت‌های سهامی؛ مطالعۀ تطبیقی در حقوق ایران و انگلیس»، دوفصلنامۀ علمی حقوق تطبیقی، دورۀ ۵، ش ۲، شمارۀ پیاپی ۱۰، ص ۱80-۱63،

       DOI: 10.22096/law.2019.34504.

    1. اسکینی، ربیعا، (1385). حقوق تجارت: شرکت‌های تجاری، ج ۱ و ۲، تهران: سمت.
    2. افتخار جهرمی، گودرز؛ سید علی خراسانی سید علی (1396). «تبیین اصول و قواعد دادرسی تجاری و ارزیابی کارایی آن از منظر تحلیل اقتصادی حقوق»، مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ ۸، ۱، ص 65–45.

         DOI: 10.22059/JCL.2017.62522

    1. بادینی، حسن (1392). فلسفۀ مسئولیت مدنی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    2. پاسبان، محمدرضا (1386). حقوق شرکت‌های تجاری، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
    3. دفتر مطالعات اقتصادی معاونت برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت بازرگانی (1385). معرفی لایحۀ تجارت و نوآوری‌های آن (مقالات همایش همراه با متن لایحه)، تهران: دفتر مطالعات اقتصادی معاونت برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت بازرگانی.
    4. ستوده تهرانی، حسن (1395). حقوق تجارت، ج 2، تهران: دادگستر.
    5. صفار، محمدجواد (1395). شخصیت حقوقی، تهران: بهنامی.
    6. طباطبایی موتمنی، منوچهر (1393). حقوق اداری، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
    7. ----------------- (1397). «شخصیت حقوقی». در: تحولات حقوق خصوصی (مجموعه مقالات)، زیر نظر دکتر ناصر کاتوزیان، (ص ۲44-۲25). تهران: گنج دانش.
    8. عرفانی، محمود (1384). حقوق تجارت، ج 2، تهران: میزان.
    9. کاتوزیان، ناصر (۱۳۸۳). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی، اعمال حقوقی: قرارداد-ایقاع، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    10. کاویانی، کورش (1393). حقوق شرکت‌های تجاری، تهران: میزان.
    11. معاونت قوانین مجلس شورای اسلامی (1396). لایحۀ تجارت، مجلس دهم، سال دوم، شمارۀ چاپ ۸۵۲.
    12. نجفی‌خواه، محسن؛ امید عبدالهیان (۱۴۰۱). «بررسی تحولات حقوق شرکت‌های تجاری در همه‌گیری کووید ۱۹ از منظر مبانی نظری و قانونی»، فصلنامۀ تحقیقات حقوقی، دورۀ 25، ویژه‌نامۀ حقوق و کرونا، ش 2، ص-320-291.

        DOI: 10.29252/JLR.2022.226919.2189

    1. نوری، جعفر؛ عبدالرشید آخوندی (1392). «تحلیل اقتصادی حقوق در باب مرور زمان»، فصلنامۀ پژوهش حقوق خصوصی، ش۵، ص 62–35، در: https://jplr.atu.ac.ir/article_563.html (۱۲ مهر ۱۳۹۹)
    2. وحیدی، فریده؛ حسن بادینی (1395). رژیم حقوقی حاکم بر ثبت شرکت‌های تجاری، تهران: میزان.

    ب) خارجی

    19. Armour, John; Hansmann, Henry & Kraakman, Reinier. (2009). “The Essential Elements of Corporate Law”. Oxford Legal Studies Research Paper No. 20/2009, pp. 1-32, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=1436551. (Accessed 21 November 2020)

    20. Bottomley, Stephen; Hall, Kath; Spender, Peta & Nosworthy, Beth. (2017). Contemporary Australian Corporate Law, Cambridge University Press.

    21. Bratton, William. (1989). “The New Economic Theory of the Firm: Critical Perspectives from History”, Stanford Law Review, Vol. 41, No. 6, pp. 1471–1527. https://doi.org/10.2307/1228806

    22. Dewey, John. (1926). “The historic background of corporate legal personality”, Yale Law Journal, Vol. 35, pp. 655–673. (https://doi.org/10.2307/788782)

    23. Dibadj, Reza. (2013). “(Mis) Conceptions of the Corporation”, Georgia State University Law Review, Vol. 29, No, 3, pp. 731-782. Available at: https://readingroom.law.gsu.edu/gsulr/vol29/iss3/1 (Accessed 11 January 2021)

    24. Gilani, Syed Raza Shah. (2011). “The Doctrine of Ultra Vires and its Subsequent Development in the Frame Work of Company Law”, SSRN Electronic Journal, pp. 1-11 https://doi.org/10.2139/ssrn.1936728

    25. Harris, Ron. (2006). “The Transplantation of the Legal Discourse on Corporate Personality Theories: From German Codification to British Political Pluralism and American Big Business”, Washington and Lee Law Review, Vol 63, No. 4, pp. 1421–1478. Available at: https://scholarlycommons.law.wlu.edu/wlulr/vol63/iss4/7 (Accessed 12 December 2020)

    26. Hessen, Robert. (1979). In Defense of the Corporation, Stanford: Hoover Press.

    27. Horwitz, Morton. (1986). “Santa Clara Revisited: The Development of Corporate Theory”, West Virginia Law Review, Vol. 88, No. 2, pp. 173–224. Available at: https://researchrepository.wvu.edu/wvlr/vol88/iss2/5 (Accessed 21 October 2020)

    28. Lan, Luh, & Heracleous, Loizos. (2010). “Rethinking agency theory: The view from law”. Academy of Management Review, Vol. 35, No. 2, pp. 294–314. Available at: https://www.jstor.org/stable/25682413 (Accessed 12 July 2020)

    29. Lipartito, Kenneth & Sicilia, (2004). “Introduction: Crossing Corporate Boundaries”. In: Constructing Corporate America: History, Politics, Culture (pp. 1–23). Oxford University Press.

    30. Lowry, John; Pettet, Ben & Reisberg, Arad. (2012). Pettet’s Company Law: Company Law and Corporate Finance, 4th, Harlow: Pearson.

    31. Mäntysaari, Petri. (2011). Organising the firm: theories of commercial law, corporate governance and corporate law, Springer.

    32. Padfield, Stefan. (2017). “Rehabilitating Concession Theory”, Oklahoma Law Review, Vol. 66, No. 2, pp. 327-361,Available at: https://digitalcommons.law.ou.edu/olr/vol66/iss2/4 (Accessed 7 December 2020)

    33. Petrin, Martin. (2013). “Reconceptualizing the Theory of the Firm - From Nature to Function”, Penn State Law Review, Vol. 118, pp. 1–53. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2225447

    34. Phillips, Michael. (1994). “Reappraising the Real Entity Theory of the Corporation”, Florida State University Law Review, Vol. 21, No. 4, pp. 1061–1123. Available at: https://ir.law.fsu.edu/lr/vol21/iss4/1 (Accessed 11 January 2021)

    35. Ribstein, Larry. (2004). “Why Corporations?”, Berkeley Business Law Journal, Vol. 1, No. 2, pp. 183–232. Available at: https://ssrn.com/abstract=451060 (Accessed 10 November 2021)

    36. Talbot, Lorraine. (2016). Critical company law, 2nd ed. Routledge.

    37. World Bank Group (2020). Doing Business 2020; Economy Profile Islamic Republic of Iran. World Bank Group.