نظام جبران خسارت خودروهای غیرمتعارف در قانون بیمۀ اجباری ‏‏1395 بر مبنای نظریۀ تعاون اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، رشتة حقوق خصوصی، دانشکدة حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم ‏و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه حقوق عمومی و بین‌الملل، دانشکدة حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و ‏تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکدة حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

10.22059/jlq.2022.336282.1007625

چکیده

      به موجب تبصرة 3 مادة 8 قانون بیمة اجباری 1395، خسارت مالی واردشده به خودروی غیرمتعارف صرفاً تا میزان خسارت متناظر با گرانترین خودروی متعارف قابل جبران است. حکم این تبصرة به طرح این پرسش منجر می­ شود که حکم قانون ناظر بر تحدید مسئولیت مدنی مسبب حادثه و مسئولیت قراردادی بیمه­ گر است یا ناظر است بر تعیین میزان تکلیف قانونی بیمه ­گر در پرداخت خسارت از محل منابع جمعی؟ به نظر می­ رسد این قانون بر مبنای «تعاون اجتماعی دارندگان خودرو»، نظامی بر پایة جبران جمعی خسارت ایجاد کرده است که بدون ارتباط با قواعد مسئولیت مدنی و ضوابط بیمه ­ای خسارت زیان ­دیده را تا سقف مقرر در قانون قابل جبران می ­داند. هدف قانونگذار از متناظر نمودن خسارت خودروهای غیر متعارف، برداشت برابر خسارت از محل منابع جمعی است و قانون به نوع خودرو و موقعیت اقتصادی و اجتماعی زیان­ دیده یا مسبب حادثه و تحدید مسئولیت توجهی ندارد. ازاین رو مطالبه باقیمانده خسارت که امکان جبران آن از محل منابع جمعی میسر نشده است از مسبب حادثه قابل مطالبه می­ باشد. این مقاله با روش تحلیلی-توصیفی به بررسی این موضوع می­ پردازد که خسارت قابل جبران در این قانون یک حق قانونی مستقل از مسئولیت شخصی مسبب حادثه است و تعریف نمودن خودروی متعارف و متناظر نمودن خسارت خودروی غیر متعارف ابزاری است برای تعیین میزان خسارت و تخصیص برابر آن از محل منابع جمعی.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Legal Regime for Compensating Damages Incurred by ‎Non-Ordinary Cars in Law on Compulsory Insurance ‎Based on Social Cooperative System Theory

نویسندگان [English]

  • shirzad heidari shahbaz 1
  • Mohsen Mohebi 2
  • gholamali seifi zeinab 3
1 PhD Candidate, Department of Private Law, Islamic Azad University ‎Science and Research Branch, Tehran, Iran‎
2 Assistant Professor, Department of International Law, Islamic Azad ‎University Science and Research Branch Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Private Law, Shahid Beheshti ‎University Tehran, Iran
چکیده [English]

Abstract
1-  This article, which was conducted in a descriptive-analytical method using relevant sources, deals with the different consequences of the contractual liability system and the implementation of the collective compensation system as realized in the compulsory insurance law of 2015. Relying on the divided views on the liability arising out of unusual vehicles, the article emphasizes that contractual liability has been set aside by the legislator in such cases and the law was founded on social cooperation in order to protect injured parties through equality in compensation of damages. According to this view, the injured party’s right to compensation from the collective resources is different from claiming the damages as a debt from the cause of damage’s properties.
2-    The majority of scholars believe that having defined the usual vehicle and using the half of blood money of a Muslim man as a criterion for his definition, the legislator limited the liability of cause of damage and insurer to half of the blood money. They considered such a limitation as a revocation of general rules of liability and an exception to the principle of full compensation of damages. However, having set aside the liability of the
cause of the accident and eliminating insurance principles and rules, the law of compulsory insurance has established a semi-administrative system that pays damages equally in case of involvement of a vehicle in the accident and without attention to the fault of the cause of the accident, the necessity of establishing causation, religion and gender of the injured party, and financial capability of the injured parties (i.e. the owner of unusually expensive vehicles). The criterion for compensating losses incurred by the owner of unusually expensive vehicles is the definition of usual vehicles and matching the damages incurred by both usual and unusually expensive vehicles. The unusually expensive vehicle owners’ right to receive compensation from collective resources are equal to that of the owners of usual vehicles and the additional loss could be claimed under general rules of liability. There is no difference between usually, and unusually, expensive vehicles in this regard as the ultimate aim of compensating for damage is to protect injured parties, not the vehicles, or to cover civil liability arising out of vehicles.  The definition of usual vehicles and matching compensable losses is a mean for receiving compensation from collective resources of compensation in case of mere involvement of a vehicle in an accident which entitles the injured party to receive such compensation and due to the fact that it has nexus to public order no one could be deprived of such a right.
3-    The social cooperation system is a separate system. In such a system insurer is not the owner of the resources of the social cooperation system of the owners of vehicles. In fact, when receiving and paying, and recovering the resources insurance companies act as agents which is different from insurance activities that are commercial in nature. Recovering of damages for personal injuries is set out as a factor for prevention not punitive damage for traffic violations leading to the accident and is an exception to the principle of a fiduciary relationship in the law of compulsory insurance that is not set out in case of property damages.
4-    The law contains words and phrases which denote the contractual insurance of liability. However, under both collective systems of compensation for damages and social cooperation, elements of both can be seen through the compulsory insurance law, the injured party’s right to receive compensation for collective resources should be considered an independent and not a right to the property of the cause of accident and insurer. The structure of the social cooperation system that is reflected in the compulsory insurance law in an implied manner requires that the insurer must pay the losses incurred by the injured party regardless of the civil liability and insurance system and the aim of establishing this system is the equality of the injured parties in receiving damages from collective resources without eliminating the civil liability of the cause of the accident or taking into account of any social, economic, religious or gender differences between the injured party and the cause of the accident. Under Article 2 (note 2) of the compulsory insurance law receipt of compensation from collective resources does not deprive the injured party of its right to resort to the cause of action and in the case of involvement of different insurance companies, the insurer of the vehicle causing the accident is liable for payment of damages to the injured parties. Accordingly, it could not be
concluded that liability of the cause of the accident and the insurer is limited to half of the full blood money.    
5-    In the collective compensation system, the insurer has no title to resources of social cooperation provided by owners of vehicles and the insurer is an agent of such a system. Losses to expensive vehicles are more than the losses to non-expensive vehicles. Accordingly, the legislator has defined the usual vehicles in order to determine damage incurred by parts of expensive vehicles by matching them with identical parts of usual vehicles and to pay compensation to all the victims in an equal manner, regardless of the type of their car. In fact, matching damage and defining usual vehicles, the criterion of which is half of the blood money of a Muslim man is a means for equal allocation of collective resources to injured parties in order to impede the owner of expensive vehicles from receipt of the collective resources more than that is received by the owner of usual vehicles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Principle of full reparation
  • Principles of insurance law
  • Recuperation of‏ ‏compensation
  • Confinement of liability
  • Avant-garde vehicles
  • Social ‎cooperative doctrine.‎

مراجع

  1. منابع

    الف) فارسی

    1. احمدی، خلیل (1396). «مهم‌ترین نوآوری‌های قانون بیمۀ اجباری خسارت واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه سال 1395»، پژوهشنامۀ بیمه، سال سی‌ودوم، ش 3، ص 122-103،

         DOI: 10.22056/JIR.2016.63288.1906  

    1. اورک بختیاری، حسنعلی (1391). مبانی و اصول مسئولیت مدنی حوادث خودرو، چ اول، تهران: کالج.
    2. ایزانلو، محسن؛ عباس میرشکاری (1389). «ارث دیه»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره 40، ش2، ص 49-64، در: https://dorl.net/dor/20.1001.1.25885618.1389.40.2.4.7. (20 مهر 1399).
    3. ایزانلو، محسن (1387). «نقد و تحلیل قانون اصلاح قانون بیمۀ اجباری»، فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 38، ش 4، ص 56-37، در: https://jlq.ut.ac.ir/article_27609_32b3ef6e296f3724076a140ec53b4425.pdf (15 شهریور 1397).
    4. ایزانلو، محسن؛ مرتضی بهادران شیروانی؛ علی مهاجرانی (1395). «تحدید مسئولیت متصدی حمل‌ونقل دریایی در حقوق ایران و کنوانسیون‌های بین‌المللی»، آموزه‌های حقوقی گواه، دورۀ 2، ش 1، ص 54-31،

         DOI: /10.30497/leg.2016.2611 

    1. بابائی، ایرج (1396). حقوق بیمه (ویراست 3: با تجدیدنظر و اضافات)، چ چهاردهم، تهران: سمت.
    2. -------- (1397). حقوق مسئولیت مدنی و الزامات خارج از قرارداد، چ دوم، تهران: میزان.
    3. بادینی، حسن؛ علی اسلامی فارسانی (1393). «صندوق تأمین خسارت‌های بدنی: ترسیم وضع موجود و چشم‌انداز آینده»، تحقیقات حقوقی، دورۀ 17، ش 67، در: https://lawresearchmagazine.sbu.ac.ir/article_56318.html (4 فروردین 1398).
    4. بادینی، حسن (1383). «هدف مسئولیت مدنی»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 66، ص 113-55. در: https://jflps.ut.ac.ir/article_11227 (4 فروردین 1398).
    5. ---------- (1384). فلسفۀ مسئولیت مدنی، چ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    6. بادینی، حسن؛ هادی شعبانی کندسری؛ سجاد رادپرور (1391). «مسئولیت محض؛ مبانی و مصادیق»، مجلۀ مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ سوم، ش 1، ص 36-19، DOI:10.22059/jcl.2012.32103 .

        12 برهانی، محسن؛ آرش بادکوبه هزاوه (1400). «جایگاه نظر کارشناس در احراز رابطۀ سببیت»، مجلۀ حقوقی دادگستری، سال هشتادوپنجم، ش 113، ص 91-69،  DOI: 10.22106/jlj.2020.124986.3349.

    1. بهرامی احمدی، حمید (1387). «تحلیلی بر قانون بیمۀ اجباری وسایل نقلیۀ موتوری زمینی در برابر شخص ثالث مصوب 1347 و اصلاحیه قانون مزبور مصوب 1387»، مجلۀ پژوهش‌های تعلیم و تربیت اسلامی، سال دوم، ش 3، ص 118-93، 

      DOI: 10.22103/JIR.2012.397

    2. بهرامی احمدی، حمید (1388). مسئولیت مدنی،چ اول، تهران: میزان.
    3. بهرامی فیل‌آبادی، صادق؛ علیرضا پوراسماعیلی؛ حسن نجفی اصل (1397). «نوآوری‌ها و تحولات قانون بیمۀ اجباری خسارت واردشده به شخص ثالث در اثر حادث ناشی از وسایل نقلیه مصوب 1395»، پژوهشنامۀ بیمه، سال33، ش 4، ص81 - 

      DOI:10.22056 ./JIR.2019.86020

    4. جواهرکلام، محمدهادی (1400). اصول و مبانی جبران خسارت‌های بدنی، چ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    5. حسین‌زاده، جواد؛ خدیجه دوزدوزانی (1392). «مبانی و تعهدات صندوق تأمین خسارت‌های بدنی»، اندیشه‌های حقوق خصوصی، دورۀ 1، ش 1، ص 61-91، در: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=213826 (17 بهمن 1398).
    6. خادم سربخش، مهدی؛ هدایت‌الله سلطانی‌نژاد (1392). «اصل قابلیت جبران کلیۀ خسارات»، مجلۀ مبانی فقهی حقوق اسلامی، دورۀ 6، ش 2، ص 48-21، در:

           https://jfil.srbiau.ac.ir/article_5242_170405a51037ed189a1726ef12154e4e.pdf (17بهمن 1398).

    1. خدابخشی، عبدالله ‌(1390). «مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی و تحولات آن در حقوق ایران»، مجلۀ حقوقی دادگستری، دورۀ 75، ش 74، ص 128-103، DOI: 10.22106/jlj.2011.11085
    2. خدابخشی، عبدالله (1396). حقوق بیمه و مسئولیت مدنی، چ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    3. رحیمی، حبیب‌الله؛ محمدقاسم حاجیان، (1393). «تحلیل اقتصادی ارکان مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی»، فصلنامۀ پژوهش حقوق خصوصی، دورۀ 2، ش 7، ص 118-89، در:

         https://jplr.atu.ac.ir/article_770_79927e27b271bbe833956ef764bf0ad3.pdf (27 آذر 1399).

    1. رحیمی، سید علی‌اصغر؛ داود محبی انجدانی، (1400). «مبنای تعهد دارنده و بیمه‌گر خودرو در قانون بیمۀ اجباری شخص ثالث مصوب 1395»، پژوهشنامۀ بیمه، دورۀ 36، ش 1، ص 12-145، 

      DOI: 10.22056/JIR.2021.220693.2689

    2. ره‌پیک، سیامک (1390). «مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه براساس قانون بیمۀ اجباری مصوب 1387 در مقایسه با قانون 1347»، فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 41، ش 3، ص 183-171، در:

         https://dorl.net/dor/20.1001.1.25885618.1390.41.3.10.2 (27 آذر 1399).

    1. ریاست جمهوری (1400). مجموعۀ تنقیحی «قانون بیمۀ اجباری خسارت واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه و مقررات مرتبط، چ چهارم (ویرایش سوم)، تهران: معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی ریاست جمهوری.
    2. سیفی زیناب، غلامعلی؛ شیرزاد حیدری شهباز، (1399). «مسئولیت مدنی کارفرما در سوانح رانندگی در حقوق ایران با تأکید بر تئوری‌های مسئولیت ناشی از عمل غیر»، مدرسۀ حقوق، سال پانزدهم، ش 136، ص 53-34، در: http://www.isfahanbar.org/vdcg.u9xrak93zpr4a.html (17 اسفند 1399).
    3. صادقی مقدم، محمدحسن؛ رضا شکوهی­زاده (1392). حقوق بیمه، کلیات عقد بیمه، ج 1، چ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
    4. صفایی، سید حسین؛ حسنعلی اورک بختیاری، (1393). «مبنای مسئولیت بیمه‌گر حوادث خودرو در مقایسه با حقوق انگلیس»، دوفصلنامۀ حقوق تطبیقی، دورۀ 1، ش 1، ص 88-67، در:

          http://law.mofidu.ac.ir/article_17940_9e41b16bdefda5b508273bba4b88fd43.pdf(17اسفند 1399).

    1. صفایی، سید حسین؛ حبیب‌الله رحیمی (1398). مسئولیت مدنی(الزامات خارج از قرارداد)، چ دوازدهم، تهران: سمت.
    2. صفایی، سید حسین؛ احمد فراهانی (1393). قانون اصلاح قانون بیمۀ اجباری شخص ثالث، «هست‌ها و بایدها»، فصلنامۀ مطالعات پژوهشی راهور، سال سوم، ش 8، ص 176-137، در:

           http://talar.jrl.police.ir/article_11580_6434836d02a6f2009f261a1b40681aee.pdf (17اسفند1399).

    1. طهماسبی، جواد (1390). «گفتمان دامنۀ مسئولیت در قانون اصلاح قانون بیمۀ اجباری مصوب 1387»، مجلۀ حقوقی دادگستری، دورۀ 73، ش 68، ص 63-31، https://dx.doi.org/10.22106/jlj.2009.11217 (17 اسفند 1399).
    2. عابدی، محمد؛ محمدتقی نادی، (1399). مسئولیت مدنی و نظام جبران خسارت در حوادث رانندگی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    3. -------------------- (1400). محشای قوانین بیمۀ اجباری مربوط به حوادث رانندگی، چ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    4. عباسلو، بختیار؛ سید سعید کشفی (1398). «تحولات قانون اصلاح قانون بیمۀ اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیۀ موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث»، فصلنامۀ مطالعات مدیریت ترافیک، دورۀ 5، ش 19، ص 57-45، در: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=144816 (11 دی 1399).
    5. عسگرزاده، علیرضا (1398). بیمۀ مسئولیت و طرح‌های خاص در صنعت بیمۀ ایران، چ دوم، تهران: پژوهشکدۀ بیمه.
    6. فراهانی، احمد؛ جلال شیرزاد؛ سعید کشفی (1390). «پلیس و نوآوری‌های قانون جدید بیمۀ اجباری و مبانی آن»، فصلنامۀ علمی پژوهش‌های دانش انتظامی، دورۀ 13، ش 1، ص 193-156، در:

          http://pok.jrl.police.ir/article_97060_d486f1625ced6102c315e8a28bcaa57a.pdf (11 دی 1399).

    1. فلاح خاریکی، مهدی (1398). مسئولیت مدنی و بیمۀ جبران خسارات ناشی از حوادث رانندگی، تهران: مجد.

        37.--------------- (1397). «اثر قوۀ قاهره بر دامنۀ مسئولیت در قانون بیمۀ اجباری مصوب 1395ش در مقایسه با قوانین سابق و قواعد عام با مطالعۀ تطبیقی در حقوق فرانسه»، فصلنامۀ مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 9، ش 1، ص 329-309،

         DOI: 10.22059/jcl.2017.241865.633545.

    1. قبولی درافشان، سید محمدمهدی؛ وحید رضادوست، (1391). «نقش اسباب خارجی در مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی وسایل نقلیۀ موتوری زمینی با توجه به آخرین تحولات قانونی (مطالعۀ تطبیقی در حقوق ایران و فرانسه)»، مجله مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 3، ش 1، ص 110-93، DOI:10.22059/jcl.2012.32107
    2. قسمتی تبریزی، علی؛ تاجور صفا (1398). «بررسی انتقادی دعوای جانشینی در بیمۀ اجباریِ حوادث ناشی از وسایل نقلیه»، فصلنامۀ پژوهشنامۀ بیمه، دورۀ 34، ش 2، ص 123-106، در:

          http://jir.irc.ac.ir/article_103430.html#:~:text=10.22056/JIR.2019.103430. (13 مهر 1399).

    1. قنواتی، جلیل؛ صابر علائی (1397). «مبنای تحدید مسئولیت در خسارات مالیِ ناشی از حوادث رانندگی (تبصرۀ سه مادۀ 8 قانون بیمۀ اجباری شخص ثالث مصوب 1395»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال دهم، ش 19، ص 306-283،

         DOI: 10.22075/feqh.2018.13273.1347.

       41. کاتوزیان، ناصر؛ محسن ایزانلو (1397). مسئولیت مدنی، بیمۀ مسئولیت، ج 3، تهران: گنج دانش.

       42. کاتوزیان، ناصر (1386). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی: وقایع حقوقی، چ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.

       43. ----------- (1390). مسئولیت ناشی از عیب تولید، تهران: دانشگاه تهران.

       44.------------ (1392). الزام‌های خارج از قرارداد، مسئولیت مدنی، قواعد عمومی، ج 1، تهران: دانشگاه تهران.

      45. ------------- (1393). الزام‌های خارج از قرارداد، مسئولیت مدنی، مسئولیت‌های خاص و مختلط، ج 2، تهران: دانشگاه تهران.

      46. کاظمی، محمود (1390). «اقدام به‌عنوان یکی از منابع مسئولیت مدنی در حقوق اسلام»، مجلۀ حقوق تطبیقی، دوره ۲، ش ۱، ص 159-136، در: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1124146/. (13 مهر 1399).

     47. کاظمی، محمود (1391). «اثر فعل زیان­دیده بر مسئولیت مدنی عامل زیان»، فصلنامۀ علمی-پژوهشی دیدگاههای حقوق قضائی، دورۀ 17، ش 57، ص 104-79، در: http://jlviews.ujsas.ac.ir/article-1-36-fa.pdf. (13 مهر 1399).

     48. محبی، محسن؛ غلامعلی سیفی زیناب؛ شیرزاد حیدری شهباز (1399). «سیاست تقنینی و قضایی ایران و انگلستان در قبال میزان تقصیر عابر پیاده و راننده در فرض برخورد وسیلۀ نقلیه با عابر پیاده»، مجلۀ حقوق خصوصی، دورۀ 17، ش 2، ص 457-453، DOI:10.22059/jolt.2020.309162.1006889 .

     49. -------------------------------- (1400). «سازوکار جبران خسارت ناشی از سوانح خودروهای خودران در حقوق ایران با نگاهی بر دکترین آمریکایی جبران خسارت ناشی از این خودروها»، مجلۀ حقوقی دادگستری، مقالات آمادۀ انتشار، DOI: 10.22106/jlj.2021.529437.4147

    50. محقق داماد، سید مصطفی؛ هانی حاجیان (1400). «نظریۀ عمومی جریمۀ مدنی (تعزیرات غیرکیفری) در فقه اسلامی و حقوق ایران»، مجلۀ حقوقی دادگستری، دورۀ 85، ش 114، ص 221-193،

    DOI: 10.22106/jlj.2021.529437.4147

    51. ملائکه‌پور شوشتری، سید محمدحسن (1394). «ماهیت و مبانی بیمۀ مسئولیت مدنی اجباری در حقوق ایران»، دو فصلنامۀ دانش و پژوهش حقوقی، سال سوم، ش 1، ص 202-169، در:

          https://ajkrl.scu.ac.ir/article_11451_fe855be261e24524c5b0f1362dbf9197.pdf. (24مرداد 1398).

    52. میرقاسمی، سید جواد (1399). محشای قانون بیمۀ اجباری خسارت واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه مصوب 1395، تهران: پژوهشکدۀ بیمه.

    53. یزدانیان، علیرضا (1393). «مطالعۀ تطبیقی اندیشه جمعی شدن مسئولیت مدنی در حقوق فرانسه و ایران و آثار عملی آن بر نحوۀ جبران خسارت»، فصلنامۀ حقوق، دورۀ 43، ش 3، ص 221-203، DOI: 10.22059/jlq.2013.36050.

    54. یزدانیان، علی‌رضا (1386). قواعد عمومی مسئولیت مدنی، تهران: میزان.

     

    ب) خارجی

    55. Abbott, Ryan. (2018). “The Reasonable Computer: Disrupting the Paradigm of Tort Liability”, George Washington Law Review, Vol. 86, Issue 1, No1-45.

    https://www.gwlr.org/.../uploads/2018/04/86-Geo.-Wash.-L.-Rev.-1.pdf · (Accessed 10  October 2021).

    56. Abraham K.S. & Rabin, R.L. (2019), “Automated Vehicles and Manufacturer Responsibility for Accidents: a New Legal Regime for a New Era”, Virginia Law Review, Vol. 105, Issue 1, No 129-156. https://www-cdn.law.stanford.edu/wp- content/uploads/ 2018/04/auto… · PDF. (Accessed 10 October 2021).

    57. Channon, M, McCormick, L., Noussia, K. (2019). The Law and Autonomous Vehicles Contemporary Commercial Law, UK: Informa Law from Routledge.

    58. Ma’Sum Billah, M., Ghlamallah, E., Christos, A. (2019). Encyclopedia of Islamic Insurance Takaful and Retakaful, UK: Edward Elgar.

     

     

مطالعات حقوق خصوصی
دوره 52، شماره 2
تیر 1401
صفحه 325-344

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار