شروط تحمیلی مخفی در حقوق مصرف ایران و آخرین تحولات ‏قانونگذاری در حقوق فرانسه؛ مصادیق و حکم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.‏

2 دانش‌آموختۀ دکتری، حقوق خصوصی، پردیس البرز، دانشگاه تهران، تهران، ایران. ‏ ‏

10.22059/jlq.2023.344660.1007687

چکیده

رویکرد نوین به آزادی قراردادها در حقوق مصرف به‌منظور مبارزه با محتوای قرارداد تحمیلی حرفه‌ای‌ها را بر آن داشت تا تغییر موضع دهند و به جنبه‌های شکلی قرارداد روی بیاورند، به نحوی که امروزه جذابیت حقوق مصرف به جنبۀ شکلی قرارداد منعطف است. در حقوق مصرف فرانسه لیست شروط تحمیلی از نوع سیاه و خاکستری در یازده مورد تدوین شد. در ایران شروط تحمیلی مخفی در شش مورد به دو صورت درج در متن قرارداد مانند شروط ناخوانا، ریز، مبهم و درج در خارج از متن قرارداد از قبیل شروط داخل بسته‌بندی کالا و محصولات نرم‌افزاری، ظهر و حاشیه قرارداد شناسایی شد. در فرانسه مادۀ 1171 قانون مدنی مصوب 2016، حکم شروط تحمیلی را «نانوشته تلقی شدن» واجد اثر بطلان اعلام کرده و در همان مرحلۀ قانونگذاری حکم آنها را مشخص کرده است و این مزیت را دارد که از دخالت زیاد قضات در شکل و محتوای قرارداد و در نتیجه اختلاف‌نظر محاکم رسیدگی‌کننده جلوگیری کرده است. با توجه به تأکید تحقیق حاضر بر جنبۀ شکلی شروط تحمیلی، حکم نانوشته تلقی شدن که همان باطل غیرمبطل است، متناسب تشخیص داده شد و به شرح بخش نتیجه‌گیری مقاله، پیشنهاد اصلاح قانون حمایت از مصرف‌کننده ایران داده شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Hidden Imposed Conditions in Iran's‏ ‏Consumer ‎Law and the Latest Legislative Developments in ‎French Law; Examples‏ ‏and Rulings

نویسندگان [English]

  • Abbas‎ Karimi‎ 1
  • Ali kazemi 2
1 Professor of the Department of Private and‏ ‏‎ Islamic Law, Faculty of Law ‎and Political Science, University of Tehran‏, ‏Tehran, Iran.‎
2 PhD in Private Law,‎‏ ‏from the Alborz Campus, University of Tehran, Tehran, ‎Iran. ‎
چکیده [English]

Abstract
Today, the attractiveness of contracts regarding consumer rights is related to their formal aspect. The rules and regulations regarding consumer rights in France have grown in the shadow of two important laws: the old civil law approved in 1804 and the new one approved in 2016. Commercial law and its regulations are constantly evolving. At first, consumer law regulations were only considered as a supplementary source of contract law (Rzepecki, 2015: resume) and gradually its rules became original to the extent that in some cases it became a source of inspiration for other fields (Julien, 2019: Résumé). As will be seen in Iranian law, there are laws such as the Car Consumer Protection Law approved on 1386/23/3, the Consumer Protection Law approved on 8/2/1388, the Electronic Commerce Law approved on 10/17/1382, the Building Presale Law approved on 12/ 10/1389, the country's trade union law approved on 12/24/1382, the country's monetary and banking law approved in 1351 with subsequent amendments, the usury- free banking operation law approved in 1362, the government punishments law approved in 1367 with subsequent amendments. They are considered a turning point in the history of consumer rights in Iran. In the reliminarynegotiations, the consumer was very weak in front of the contractual party,and this caused the stronger party to take the initiative in determining the rights and obligations of the parties, and the text of the predetermined contract containing its desired terms in front of they used to be consumers and behaved like lions and rabbits towards their weak side and drew the line of justice (Kirimi, 2016: 76). Previous articles and researches have focused on the analysis and review of the content of clearly imposed terms to ensure equality between the rights and obligations of the parties and emphasize the need for judges and legislators to intervene in ordinary laws and the constitution to create a contractual balance through the annulment of imposed terms. There is a research gap regarding the secret imposed conditions (Sardoui Nesab and Kazempour, 2013: 75 p. 37; Taghizadeh, 2014: 10 p. 9; Amini, Mansour; 2011, p. 59; Asadi, Passapour, Badini; 2017: 23; Nabizadeh Kabria; 1399: 18; Isaei Tafarshi, Ayin Alireza; 1396: 4; Elahian; 1392: 1). The research question is what is the meaning of hidden imposed conditions and what are their examples in Iran's consumer law and what is the ruling of the legislator regarding this category of conditions? The new approach to the freedom of contracts in consumer law to fight against the content of the imposed contract prompted professionals to change their position and turn to the formal aspects of the contract in such a way that today the appeal of consumer law is flexible to the formal aspect of the contract. In French consumer law, a list of black-and-gray conditions was compiled in 11 cases. In Iran, hidden imposed terms were identified in 6 cases in two ways: inclusion in the text of the contract, such as illegible, small, ambiguous terms, and inclusion outside the text of the contract, such as terms inside the packaging of goods and software products, in the middle and margin of the contract. In France, Article 1171 of the Civil Code approved in 2016, has declared the sentence of imposed conditions to be considered unwritten" as having the effect of invalidity, and at the same stage of the legislation, it specified their sentence and has the advantage of avoiding the high involvement of judges in the form and content of the" contract and as a result, the difference of opinion of the trial courts has been prevented. Considering the emphasis of the present research on the formal aspect of imposed conditions, as explained in the  conclusion section of the article a proposal was made to amend Iran’s, Consumer Protection Law.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hidden terms‏
  • ‏Consumer
  • Professional
  • Considered unwritten
  • Illegible ‎condition
  • Small‏ ‏condition
  • Condition in the middle of the contract
  • ‎Condition on the edge of‏ ‏the contract
  • Condition inside the package.‎

مراجع

  1. منابع

    الف) فارسی

    1. اسدی، عباس؛ باقر پاساپور؛ حسن بادینی (1397). «حمایت از طرف ضعیف قرارداد از طریق حقوق اساسی». پژوهش حقوق خصوصی، 6، ۲۳، 38-9. https://doi.org/10.22054/jplr.2017.18224.1463
    2. الهیان، مجتبی؛ ابراهیم الهیان (1392). «شروط غیرمنصفانه در قراردادهای بیمه و آثار آن از منظر فقه و حقوق ایران». پژوهش‌های فقهی، 9(۱ و ۲)، 14-1. در: https://10.22059/doi.org/JORR.2013.35768
    3. امینی، منصور (1391). «نحوۀ مقابلۀ نظام‌های حقوقی با شروط ناعادلانه قراردادی و سکوت قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در ایران». مجلۀ تحقیقات حقوقی، ص 17-212: در:

             https://lawresearchmagazine.sbu.ac.ir/issue_6977_6978.html(10 خرداد 1401).

    1. تقی‌زاده، ابراهیم (1394). «جایگاه شروط غیرمنصفانه در حقوق ایران با نگاهی به مادۀ «46» قانون تجارت الکترونیکی». پژوهش حقوق خصوصی، 3(10)، 9-42. در: https://jplr.atu.ac.ir/article_1308.html(10 خرداد 1401).
    2. داراب‌پور، مهراب؛ الهام انیسی (1397). «تقدم کارامدی اقتصادی قوانین بر سنت‌گرایی در حقوق جدید تعهدات فرانسه». مجلۀ تحقیقات حقوقی، ص 78-111 در:https://lawresearchmagazine.sbu.ac.ir/article_63567.html

             (7 اسفند 1401).

    1. ساردویی نسب، محمد؛ سید جعفر کاظم‌پور (1390). «مؤلفه‌های غیرمنصفانه بودن قرارداد». مجلۀ حقوقی دادگستری، 75، 37- 74 در: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage. (10 خرداد1401).
    2. شیروی عبدالحسین(1381). «نظریۀ غیرمنصفانه بودن و خلاف وجدان بودن شروط قراردادی در آمریکا، انگلستان و استرالیا». مجلۀ مجتمع آموزش عالی قم، 4(14). 5-43. در:

            http://ensani.ir/file/download/article/20120329153403-5066-59.pdf (10 خرداد 1401).

    1. عیسایی تفرشی؛ علیرضا آئین (1396). «شروط استثنا در مسئولیت قراردادی (مطالعۀ تطبیقی در فقه امامیه، حقوق ایران و حقوق انگلیس)». پژوهش‌های حقوق تطبیقی، ۴،۱۰۹-۱۳۲.در: http://ensani.ir/fa/article (10 خرداد 1401).
    2. عادل، مرتضی؛ محسن شمس­الهی (1397). «شروط غیرمنصفانه در قراردادهای مصرف‌کننده». پژوهش حقوق خصوصی، 52، ص 205 -234در: http://ensani.ir/fa/article (10 خرداد 1401).
    3. فیلیپ، سیملر؛ عباس قاسمی (1377). «راه‌حل حقوق فرانسه در مقابله با شروط تحمیلی در قراردادها». تحقیقات حقوقی 1377 – 1376، . در: http://ensani.ir› article (10 خرداد 1401).
    4. فیضی چکاب، غلام‌نبی (1395). «کشف عنصر «رضــــا» در قـراردادهای «کلیک رپ»». پژوهش حقوق خصوصی، 5(17)،71-99 . در: https://jplr.atu.ac.ir/(10 خرداد 1401).
    5. کریمی، عباس (1381). «شروط تحمیلی از دیدگاه قواعد عمومی قراردادها». پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، ش 1 ص75-82.(10 خردادد 1401). در : https://jlr.sdil.ac.ir/article_44945.html(10 خرداد 1401).
    6. نبی‌زاده کبریا، قاسم (1399). «مداخلۀ دولت در شروط غیرمنصفانه با تکیه بر تحلیل اقتصادی قراردادها». دانشنامۀ حقوق اقتصادی، 18، ص 275-294. https://doi.org/10.22067/lowecon.2021.48838.0

    ب) خارجی

    14. Alessandro, A (2015) » Nullité partielle, clause réputée non écrite et intégration corrective du contrat : perspectives de droit européen« . in: Revue internationale de droit comparé. Vol. 67     N°4,2015. p. 901-921; https://www.persee.fr .(Accessed 31 May 2022)

    15. Baillod, R.)1996)».A propos des clauses réputées non écrites ,« in Mélanges dédiés à Louis Boyer. Presses universitaires de Toulouse.p 15-38.at:http://bruzi.univ-tln.fr/php/melanges/html/1500035378.php (Accessed 31 May 2022).Bénédicte Fauvarque-Cosson (2016)». La réforme française du droit des contrats à la lumière des droits étrangers. Analyse de l’article 1171 du Code civil à l’aune du droit allemand, turc et

    16. américain. «In: Revue internationale de droit comparé. Vol2, p 4-68. (Accessed 31 May 2022).

    17. Carbonnier,Jean; (2000) Les obligations. 22ème éd., Paris    https://www.librairiedalloz.fr/livre/9782130505259-droit-civil-t-4-les-obligations-jean- carbonnier/

    18. Dejalle, Gwendolyn (2020). »Les clauses abusives dans les contrats de consommation: critères d'appréciation au regard de la jurisprudence européenne«, Auteur Faculté de Droit, de Science Politique et de Criminologie https://matheo.uliege.be. (Accessed 31 May 2022).

    19.COUNCIL DIRECTIVE 13/93/EEC of 5 April 1993 on unfair terms in consumer contracts.

    20. Code de la consummation; Dernière modification: 17/06/2020 Edition : 18/07/2020

    21. Calais-Auloy, J.; Henri , T.; & Depincé, M. (2020 ).Droit de la consummation, 10e edition,Dalloz. https://www.librairiedalloz.fr. (Accessed 31 May 2022).

    22.Denis-pellier, j. (2021.). Droit de la consommation , 3e ed,Dalloz  https://www.librairiedalloz.fr

    23.Delforge , C. ((2018). ».Conditions générales et clauses abusives . «In Chroniques de droit à l'usage des juges de paix et de police 2018.https://orbi.uliege.be/bitstream/2268/222529/1/

     /Chroniques%20juges%20de%20paix%202018.pdf (Accessed 31 May 2022).

    24. Flour Jacques; Jean-Luc Aubert,; Eric Savaux (2014). Droit civil : les obligations L'acte juridique. https://www.lgdj.fr

    25. GeorGe Wiederkerlr (2019). Code civil Annote papier numerique Dalloz 2019 118 edition

    26. Gout, O (1999). » Le juge et l'annulation du contrat . Université de droit, d'économie et des sciences d'Aix-Marseille. Institut de droit des affaires«.https://lawcat.berkeley.edu/record/111747?ln=en(Accessed 31 May 2022).

    27. Gaudemet, S. (2006 » La clause réputée non-écrite«. https://www.lgdj.fr

    28.Julien –Jérôme(2019).Droit de la consummation, 3e édition https://www.lgdj.fr/droit-de-la-consommation-9782275064307.html(Accessed 31 May 2022).

    29. Mazeaud, Denis ;(2007)« Lésion », Rép. civ. Dalloz,

    30. Meryll, Dean;(1993».(Unfair Contract Terms: The European Approach« The Modern Law Review Vol. 56, No. 4 (Jul., 1993), pp. 10 pages 590-581) Published By: Wiley https://www.jstor.org/stable. (Accessed 31 May 2022).

    31.Nathalie, Rzepecki (2022). Droit de la consommation et théorie générale du contrat. 2002, n° 180. Publisher : Presses universitairesd’Aix Marseille.https://www.7switch.com/fr

    32.Nathalie Douche-Doyette (2012). La sanction de la violation du droit de la consommation dans les contrats de consummation. Droit. Université de Lorraine, 2012. Français https://hal.univ-lorraine.fr/tel-01749257

    33.Philippe MALAURIE, Laurent AYNÈS, Philippe STOFFEL MUNCK;(2016); DROIT DES OBLIGATIONS, 8e edition. https://www.lgdj.fr

    34. Raymonde, baillod(,(1996)» A propos des clauses réputées non écrites «, in Mélanges dédiés à Louis Boyer. Presses universitaires de Toulouse, 1996 https://www.lgdj.fr

    35. SIMLER, La nullité partielle des actes juridiques, cit., n° 175. (Accessed 31 May 2022).

    36.Rzepecki, N. (2015). DROIT DE LA CONSOMMATION ET THÉORIE GÉNÉRALE DU CONTRAT, https://www.7switch.com/fr/ebook

    37.Serge, Guinchard Serge Guinchard, Thierry Debard (2017)). Lexique des termes juridiques. (25e edition) https://www.librairiedalloz.frN°4, 2016. p. 861;  https://www.persee.fr

    38.Vincent. COTTEREAU:(1993). »La clause réputée non écrite.« J.C.P., 1993. voir le site http://www.lexisnexis.fr/droit-document/article/la-semaine-juridique-edition. (Accessed 31 May 2022).

    39.Wiederkerlr ,G. ((2019). code civil Annote, papier numerique Dalloz 2019 118 edition

    40.Yvaine Buffelan-Lanore, Virginie Larribau-Terneyre (2020). Droit civil; les obligations, 17),e édition). https://www.librairiedalloz.fr

    -https://orbi.uliege.be/bitstream

    -https://www.legifrance.gouv.fr

    -https://www.dalloz-actualite.fr/flash/clauses-abusives-repute-non-ecrit-est-imprescriptible-pour:Civ. 1re, 30 mars 2022, FS-B, n° 19-17.996 (Accessed 31 May 2022).

مطالعات حقوق خصوصی
دوره 53، شماره 2
مرداد 1402
صفحه 323-347

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار