دعوای فاقد اثر قانونی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه حقوق تجارت بین‌الملل و حقوق مالکیت فکری و فضای مجازی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

3 کارشناسی ارشد، حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

دعوای فاقد اثر قانونی دربرگیرندۀ مباحث متعددی است. در این میان، خاستگاه، چالش‌های شناسایی و ضمانت اجرای دعوای فاقد اثر قانونی، حلقۀ گمشدۀ ادبیات حقوقی کنونی محسوب می‌شود. ازاین‌رو در مقالۀ حاضر تلاش می‌شود با روش توصیفی – تحلیلی، مباحث یادشده بررسی شود. در پایان، نتیجه آنکه، دعوای فاقد اثر قانونی ریشه در مباحث راجع به «دعوای غیرصحیح» در موازین فقهی دارد و با اصطلاح «دعوای غیرمُلزِم» یا «دعوای غیرلازم» متفاوت است. همچنین دعوا زمانی فاقد اثر قانونی است که اولاً، ادعا (نه دعوا) بر فرض ثبوت، اثر قانونی نداشته باشد؛ ثانیاً، ادعا با توجه به خواسته اثر قانونی نداشته باشد؛ ثالثاً، خواهان نسبت به امر مؤثر در فقدان یا ترتب اثر قانونی، سکوت کرده یا نسبت به فقدان اثر قانونی اقرار کرده باشد. افزون‌بر اینها، بر خلاف دلالت مادۀ 89 قانون آیین دادرسی مدنی، ورود دادگاه به ماهیت دعوا اقتضا می‌کند حکم به بطلان دعوای فاقد اثر قانونی صادر شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Claim Without Legal Merit

نویسندگان [English]

  • Mostafa Elsan 1
  • Ehsan Bahramy 2
  • Seyed Reza Hashemi 3
1 Associate Prof., Department of International Trade Law and Intellectual Property Law and Cyberspace, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
2 PhD Student in Private Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
3 MA. in Private Law, Faculty of Law and Political Science, Shiraz University, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

As Subsection 7 of Article 84 of the Iranian Civil Procedure Code states, the claim is called without legal merit when even if true, has no legal basis. For example, if ‘A’ pays ‘B’s debt to ‘C’ without ‘B’s permission, ‘A’s claim against ‘B’ to recover the payment is without legal merit; Because even if true, ‘A’ may not legally recover the payment from ‘B’.
Although valuable studies about claims without legal merit have been done so far, the blank of some topics related to claims without legal merit is still felt in Iranian law: Firstly, there has not been a proper analysis of the origin of the claim without legal merit. Second, there are important challenges in identifying claims without legal merit that have not been studied so far. One of these challenges is whether the remedy sought has a role in considering a claim without merit or not. The other challenge is whether the plaintiff’s acknowledgment has a role in considering a claim without merit or not. Third, According to Article 89 of the Civil Procedure Code, dismissal is the sanction of filing a claim without legal merit. However, considering the court's entry into the substance of the claim to recognize the claim as having no legal merit, is this sanction appropriate for the Iranian legal system or not?
The lack of research on these topics has prompted the authors to write this paper. At the end of this paper, which is written with a descriptive-analytical method and by referring to library sources, the following results are presented:

The claim without legal merit has significant records in Shia jurisprudence. In this realm, one of the conditions of admissibility of the lawsuit is that the claim must have a legal merit. An “invalid claim” is a term that is considered equivalent to a claim without legal merit.
In addition to the term “invalid claim”, “non-enforceable claim” is also considered in Shia jurisprudence. According to this term, if the legal relationship between the parties is something that the defendant may terminate at any moment, such as a revocable contract, the court is faced with a non-enforceable claim.
In contrast to an invalid claim, a non-enforceable claim has a legal merit. In this claim, the court may bind the defendant and issue an award against him, but the defendant may prevent the award by revoking the contract. Therefore, there is a significant difference between invalid and non-enforceable claims, and the latter must be heard unlike the former.
The claim is called without legal merit when even if true, considering the “remedy sought”, has no legal basis. Therefore, as an example, if the plaintiff claims that only the offer and acceptance of the donation were made between him and the defendant (without pointing to the delivery which is one of the elements of the formation of the donation), but the remedy sought is the termination of the contract in which the donation is a condition of that, it should be said that the claim even if true, has a legal merit.
Although most of the jurists have linked the claim without legal merit to the plaintiff's acknowledgment of the lack of legal merit, if the plaintiff has remained silent regarding the lack of legal merit, we still face a claim without legal merit.
According to Article 89 of the Civil Procedure Code, dismissal is the sanction of filing a claim without legal merit. However, the close relationship between the lack of legal merit and the substance of the claim requires the issuance of a judgment as a proper sanction of the claim without legal merit.

 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conditions of Admissibility
  • Invalid Claim
  • Non-enforceable Claim
  • Procedural Pleas
  • Subsection 7 of Article 84 of the Civil Procedure Code
  1.  

    منابع

    1. آشتیانی، میرزا محمدحسن (1404ق). کتاب القضاء. قم: دارالهجرة.
    2. افتخار جهرمی، گودرز و السان، مصطفی (1401). آیین دادرسی مدنی. ج3، تهران: میزان.
    3. ایروانی، باقر (1427ق). دروس تمهیدیة فی الفقه الإستدلالی علی المذهب الجعفری. ج3، قم: مؤسسة الفقه، للطباعة والنشر.
    4. تبریزی، میرزا جواد (بی‌تا). أسس القضاء و الشهادة. قم: دفتر مؤلف.
    5. جواهری، محمد (1428 ق). الشهادات و الحدود. ج 1، قم: مؤسسۀ احیای آثار امام خوئی.
    6. خدابخشی، عبدالله (1399). حقوق دعاوی. ج1، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    7. خوئی، سید ابوالقاسم (بی‌تا). مبانی تکملة المنهاج. ج 1، قم: مؤسسۀ احیای آثار امام خوئی.
    8. دادنامۀ شمارۀ 140250390002276797 مورخ 01/06/1402 صادره از شعبۀ 6 دادگاه حقوقی شهرستان کرمانشاه.
    9. دادنامۀ شمارۀ 9109970902603004 مورخ 01/08/1391 صادره از شعبۀ 26 تجدیدنظر دیوان عدالت اداری.
    10. دادنامۀ شمارۀ 9309970907200651 مورخ 06/07/1393 صادره از شعبۀ 12 دیوان عالی کشور.
    11. رشتی، میرزا حبیب‌الله (1401 ق). کتاب القضاء، ج 2، قم: دارالقرآن الکریم.
    12. سبزواری، سید عبد الأعلی (1388). مهذب الأحکام فی بیان حلال و الحرام. ج 27، قم: دار التفسیر.
    13. شمس، عبدالله (1385). آیین دادرسی مدنی (دورۀ پیشرفته). ج1، تهران: دراک.
    14. طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم (1378). تکملة العروة الوثقی. تهران: مطعبة الحیدری.
    15. عاملی جبعی، زین‌الدین (شهید ثانی) (1412ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّی- سلطان العلماء). ج 1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
    16. عاملی جبعی، زین‌الدین (شهید ثانی) (1423ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. ج14، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة.
    17. عاملی، محمدبن مکی (شهید اول) (1417 ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
    18. فاضل موحدی لنکرانی، محمد (1427ق). تفصیل الشریعة- القضاء و الشهادات، قم: مرکز فقه الائمة الاطهار (ع).
    19. فیاض، شیخ محمد اسحاق (1378). منهاج الصالحین، ج 3، قم: مکتب آیة‌الله العظمی محمد اسحق الفیاض.
    20. قمی، میرزا ابوالقاسم (1428ق). رسائل. ج 2، قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه).
    21. کاتوزیان، ناصر (1393). قواعد عمومی قراردادها. ج3، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    22. گلپایگانی ، سیدمحمدرضا (1413ق). کتاب القضاء. ج 2، قم: دارالقرآن الکریم.
    23. متین دفتری، احمد (1402). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی. تهران: مجد.
    24. محسنی، حسن و ملک‌تبار فیروزجائی، هادی (1400). اشباه و نظایر ایرادات آیین دادرسی در فقه امامیه. فصلنامۀ دانشنامه‌های حقوقی، 4(11)، 113-142. DOI: 10.22034/LAW.2021.531700.1082
    25. محسنی، حسن و ملک‌تبار فیروزجائی، هادی (1400). نگاهی تطبیقی به مفهوم و مصداق ایرادات آیین دادرسی در حقوق ایران و فرانسه. پژوهشنامۀ حقوق تطبیقی، 5(7)، 133-150. DOI: 10.22080/LPS.2021.19927.1197
    26. محسنی، حسن؛ غمامی مجید و ملک‌تبار فیروزجائی، هادی (1399). شناخت سه‌گانة آیینیک (عدم پذیرش، ایرادات آیین دادرسی و دفاع ماهوی). فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی، 50(4)، 763-781.

         DOI: 10.22059/JLQ.2020.260665.1007058

    1. مهاجری، علی (1397). دورۀ جدید مبسوط در آیین دادرسی مدنی. ج 1، تهران: فکرسازان.
    2. موسوی اردبیلی، عبدالکریم (1381). فقه القضاء. ج 2، قم: مؤسسۀ النشر لجامعة المفید رحمةالله.
    3. مولودی، محمد و حمزه هویدا، مهدی (1397). دفاع شکلی در دادرسی مدنی. فصلنامۀ دیدگاه‌های حقوق قضایی، 23(82)، 259-245. در: jlviews.ujsas.ac.ir/article_703532.html (28 اردیبهشت 1402).
    4. مولودی، محمد و صفری، ناهید (1396). ایرادها و دفاع ماهوی. مجلۀ حقوقی دادگستری، 81(97)، 163-181.

         DOI: 10.22106/JLJ.2017.25906    

    1. نجفی، شیخ محمدحسن (1362). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. ج 40، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    2. نجم‌الدین، جعفر بن حسن (محقق حلی)‌ (1409ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. ج 4، تهران: استقلال.
    3. نراقی، أحمد بن محمدمهدی (1419ق). مستند الشّیعة. ج 17، قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث.
    4. نهرینی، فریدون (1398). آیین دادرسی مدنی. ج2، تهران: گنج دانش.
    5. نهرینی، فریدون (1400). آیین دادرسی مدنی. ج3، تهران: گنج دانش.
    6. هرمزی، خیرالله (1394). «شرایط قابل استماع بودن دعوی در فقه (شرحی بر بند 3 و 5 تا11 مادۀ 84 قانون آیین دادرسی مدنی)»، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، 13(4)، 9-35. DOI:.10.22054/jplr.2016.2014