بررسی و تحلیل اعتبار شرط سقوط خیار رؤیت و تخلف وصف در ضمن عقد با نگاهی به رویۀ قضایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

چکیده

در فقه امامیه، اعتبار شرط سقوط خیار رؤیت و تخلف وصف، محل اختلاف است. با وجود این، دلایل و ایراد‏های مخالفان چندان قوی و قانع‌کننده نیست. به همین سبب، به موجب مادۀ 448 قانون مدنی، شرط سقوط تمام خیارات، به‌طور کلی یا جداگانه، مجاز اعلام شده است. بر این مبنا، شرط سقوط خیار رؤیت و تخلف وصف صحیح است و نه‌تنها موجب بطلان عقد نمی‏ شود، دلیلی برای باطل بودن آن وجود ندارد. همچنین در فرضی که سقوط تمامی خیارات در ضمن عقد شرط شده باشد، خیار رؤیت و تخلف وصف نیز ساقط می‏ شود. با وجود این، اگر در قرارداد به‌صراحت ذکر شود که در صورت تخلف وصف، حق فسخ وجود دارد، شرط راجع به اسقاط همۀ خیارات، منصرف از خیار تخلف وصف است. افزون بر این، شرط سقوط تمام خیارات، شامل خیار تخلف از شرط صفت نمی‏ شود، زیرا به حکم عقل و منطق تفسیر حقوقی، شروط خاص قرارداد از دایرۀ شمول شرایط عام خارج می‏ ماند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Analysis of the Validity of the Condition to Forfeit the Option of Inspection and Incorrect Description in Contract in Light of the Judicial Procedure

نویسنده [English]

  • eghbalali mirzaei
Assistant Professor in private Law, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran.
چکیده [English]

 The validity of the condition to forfeit of the option of inspection and incorrect description in contract is a point of dispute in legal thoughts and jurisprudential writings. According to the opinion of some legal writers and in some judicial opinions, the generality and application of Article 448 of the Civil Code, regarding the possibility of the condition of the forfeiture of all or some options in the contract, excludes the condition of the cancellation of the option of inspection. Also, in the opinion of some jurists, the condition of forfeiture of this option is invalid based on the rational rule of "prohibition of abrogation of a right that has not been created" and in the opinion of others, the condition of forfeiture of clause of violation of description option causes the transaction to be invalid. On the other hand, in some legal writings, the possibility of rescission of the choice of inspection is accepted by the condition of the contract, and also, some jurists have answered the objections of the opponents.
The present research, which using a qualitative method and using library resources, tries to solve the problems related to the validity of the condition of the fall of the inspection option and the incorrect description, while analyzing the discussion and evaluating different points of view. The main hypothesis of this research is the invalidity of the belief in the nullity of the condition of the fall of the choice of inspection and the incorrect description: because the occurrence of confusion and ignorance in the transaction causes the invalidity of the contract. While the right to terminate the transaction arises with the proof of the choice of inspection and the violation of description. Therefore, the realization of the option of vision does not have an effect on the removal of uncertainty, so that when it falls, the transaction becomes unknown. In other words, knowledge about the transaction is not created by establish the option, so that the removal of the option causes the transaction to become unknown. Also, some attributes that are mentioned in the transaction do not have an effect on creating knowledge and removing ignorance about the transaction, rather, they are among the attributes of perfection that come only for the purpose of attracting interest in the transaction.  Therefore, the basis of the choice of inspection and violation of description in contracts is not related to the issues of ignorance and uncertainty in the transaction, but rather, it is related to the issue of mistakes; A mistake in the sub-characteristics stipulated in the transaction or in the assumption that the customer did not see the merchandise and bought it based on the description, is effective in the contract, and if he wrongs, can cancel the transaction. Because, the purpose of establishing the option of inspecting and breach of description is to remove the loss caused by the non-compliance of the transaction with the desired characteristics of the contracting party, so that he is not bound to the contract against his will and satisfaction. Thus, in the assumption that there is a mistake in the description, there is sufficient knowledge about the transaction, but the description of the subject of the transaction does not match the intention of the parties and so, the injured party has the right to rescind the transaction.
    As a result, the means of the condition of the fall of inspection option and the violation of description is the waiver of the protection of the law to the possibility of termination of the contract by the party, and according to the fall condition, he is bound to not use the right of termination. Therefore, the condition of the fall of options leads to the consolidation of the transaction and agrees with the principle of the necessity of contracts (pacta sunt servanda).
    Accordingly, article 448 of the Civil Code, under the heading "On the Rules Concerning Options in General", stipulates: " It is possible for forfeit all the options as a condition inserted in the deed of sale". So, the condition for forfeit the inspection option and incorrect description in the contract is a valid condition. In addition, it should be said: the condition of the forfeit of inspection option in the contract is outside the scope of the rule of "prohibition of abrogation of the right before its creation". Because, according to that condition, in fact, the contract party oblige that not to use the option, without he has revoked his right of termination before it is created. However, if the cancellation of all options is stipulated in the transaction, the totality of that condition does not include the option of violation of the condition, including the description condition. Also, in the assumption that the contract explicitly stipulates that: "If the seller does not comply with the specifications mentioned in the contract, the buyer has the right to cancel", the condition of canceling all options is out of the option of violation of specifications. Indeed, in these cases, there is a conflict between the general and specific terms of the contract.  Undoubtedly, the specific condition is excluded from the scope of the general terms of the contract. In other words, the option of violating the description condition as well as the explicit condition of the option of inspection, remain out of the scope of the general condition of fall of option. Nevertheless, it is proposed that Article 448 of the Civil Code be amended by the addition of a Note stating that: "The condition for forfeiture of all options including the option of condition violation, does not include, the condition of description".
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • condition
  • ignorance
  • mistake
  • sale
  • risk
  1. منابع

    الف) فارسی

    1. امامی، سیدحسن (1392). حقوق مدنی. ج 1، چ سی‌وچهارم، تهران: اسلامیه.
    2. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1381). فلسفۀ عمومی حقوق بر پایۀ اصالت عمل؛ تئوری موازنه. تهران: گنج دانش.
    3. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1380). فلسفۀ حقوق مدنی. ج 1، عناصر عمومی عقود. تهران: گنج دانش.
    4. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1387). المدوّنه؛ اساس در قوانین مدنی. تهران: گنج دانش.
    5. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1382). صد مقاله در روش تحقیق در علم حقوق. تهران: گنج دانش.
    6. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1382). فلسفۀ اعلی در علم حقوق مدنی. تهران: گنج دانش.
    7. شهیدی، مهدی (1386). حقوق مدنی. ج 4؛ شروط ضمن عقد، تهران: مجد.
    8. شهیدی، مهدی (1390). حقوق مدنی 6؛ عقود معین1 (بیع، معاوضه، اجاره، جعاله، قرض و صلح). چ سیزدهم، تهران: مجد.
    9. شیری، مهرزاد؛ باقری، احمد و محمدعلی خورسندیان (1394). «تعارض در قرارداد و کارایی قواعد اصولی در تفسیر آن». مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال هفتم، ش 12: بهار و تابستان، ص 155-184.

           https://doi.org/10.22075/feqh.2017.1933

    1. صفایی، سیدحسین (1382). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی. ج 2، قواعد عمومی قراردادها، تهران: میزان.
    2. کاتوزیان، ناصر (1388). دورۀ حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها. ج 1، مفهوم، انعقاد و اعتبار قرارداد، چ 8، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    3. کاتوزیان، ناصر (1401). دورۀ حقوق مدنی؛ قواعد عمومی قراردادها. ج 5، انحلال قرارداد، چ پانزدهم، تهران: گنج دانش.
    4. نظام‌الملکی، جعفر و محمد صالحی مازندرانی (1397)». تحلیلی و ارزیابی قابلیت شرط سقوط خیار ضمن عقد و استثنائات آن در فقه امامیه و حقوق ایران با نگاهی به رویۀ قضای». مجلۀ کاوشی نو در فقه، سال بیست‌وپنجم، ش1، بهار، ص 7-30. https://doi.org/10.22081/jf.2018.66021

    ب) عربی

    1. آخوند خراسانی، محمدکاظم (1406ق.). حاشیه المکاسب. محقق: مهدی شمس‌الدین، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    2. اصفهانی، ابوالحسن (1380). وسیله النجاه مع تعالیق الامام خمینی. قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    3. اصفهانی (شیخ کمپانی)، محمدحسین (1419ق.). حاشیه کتاب المکاسب. ج4، تحقیق عباس محمد آل سباع، قم: دارالمصطفی لاحیاء التراث.
    4. ایروانی، میرزا علی نجفی (1384). حاشیه المکاسب. ج2، تهران: کیا.
    5. بحرانی، شیخ یوسف (بی‌تا). حدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره. ج19، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
    6. تبریزی، میرزا جواد (1389). ارشاد الطالب فی شرح المکاسب. ج6، چ ششم، قم: دارالصدیقه الشهیده.
    7. حر عاملی، محمدبن حسن (بی‌تا). وسائل الشیعه. ج18، قم: مؤسسۀ آل‌بیت الإحیاء التراث.
    8. حسینی روحانی، سید محمدصادق (1412 ق.). فقه الصادق. چ دوم، قم: مدرسۀ امام صادق (ع).
    9. حسینی عاملی، سیدجواد (1419ق.). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه. ج 13 و 14، تحقیق: محمدباقر خالصی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
    10. حسینی مراغی، میرفتاح (1417ق.). العناوین الفقهیه. ج2، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
    11. خویی، ابوالقاسم (1377). مصباح الفقاهه فی المعاملات. تحریر محمدعلی توحیدی، ج7، قم: داوری.
    12. خویی، ابوالقاسم (بی‏تا). منهاج الصالحین، ج2، قم: مؤسسۀ اسلامی خویی.
    13. زحیلی، وهبه بن مصطفی (بی‌تا). الفقه الاسلامی و ادلته. ج5، دمشق: دارالفکر.
    14. سبزواری، سیدعبدالاعلی (1410ق). مهذب الاحکام فی بیان حلال و الحرام. ج17، قم: دارالتفسیر.
    15. سیستانی، سیدعلی (1413ق). منهاج الصالحین. ج2، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
    16. شهید اول، محمد بن محمد مکی عاملی (1412 ق.). اللمعه الدمشقیه. چ دوم، قم: دارالفکر.
    17. شهید اول، محمد بن محمد مکی عاملی (1400 ق). القواعد و الفوائد. ج3، قم: کتابفروشی مفید.
    18. شهید اول، محمد بن محمد مکی (1417 ق). الدروس الشرعیه فی فقه الامیه. ج3، چ دوم، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
    19. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی جبعی عاملی (بی‌تا). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام. ج3، قم: مؤسسۀ معارف اسلامی

        33 . شهیدی تبریزی، میرفتاح (بی‌تا). هدایه الطالب الی اسرار المکاسب. ج3، قم: دارالکتاب.

    1. شیخ انصاری، مرتضی بن محمدامین (1415ق). کتاب المکاسب. ج 1 و 2، بیروت: موسسۀ اعلمی للمطبوعات.
    2. صیمری البحرانی، شیخ مفلح (بی‌تا). غایة المرام فی شرح شرائع الاسلام. ج2، قم: دارالهادی.
    3. عراقی، آقا ضیاء (1414). شرح تبصره المتعلّمین. تحقیق: محمد حسون، ج5، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
    4. علامه حلی، حسن بن یوسف (بی‌تا). تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، ج1، مشهد: مؤسسۀ آل بیت (ع).
    5. علامه حلی، حسن بن یوسف (1419ق). نهایه الاحکام فی معرفه الاحکام، ج2، قم: موسسه آل‌بیت (ع).
    6. علامه حلی، حسن بن یوسف (1410ق). ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، ج1، قم: موسسۀ نشر اسلامی.
    7. علامه حلی ، حسن بن یوسف (1414ق). تذکره الفقهاء. ج10 و 11، قم: مؤسسۀ آل بیت (ع) الاحیاء التراث.
    8. طباطبائی، (صاحب ریاض) سید علی (1418ق). ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل. ج8، قم: موسسۀ آل‌بیت (ع).
    9. طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم (1370). حاشیه المکاسب. چ چهارم، ج2، قم: اسماعیلیان.
    10. فاضل لنکرانی، محمد (1383). جامع المسائل. ج 2، قم: بی‏نا.
    11. فیض کاشانی، محسن (بی تا). مفاتیح الشرائع. ج3، قم: موسسه نشر اسلامی.
    12. مامقانی، سید محمدحسن (بی‏تا). غایه الآمال فی شرح کتاب المکاسب، ج3، قم: مجمع الذخائر الاسلامیه.
    13. محقق کرکی، (محقق ثانی) نورالدین علی بن الحسین(1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج4، چ2، قم: موسسه آل بیت (ع).
    14. مصطفوی، محمدکاظم (1423ق). فقه المعاملات. ج 1، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
    15. نائینی، (میرزا) محمدحسین غروی (بی‏تا). منیه الطالب فی حاشیه المکاسب. ج2، قم: مکتبه المحمدیه.
    16. نجفی، (شیخ) محمدحسن (1423ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. ج 23، چ نهم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    17. وحید خراسانی، حسین (بی‌ تا). منهاج الصالحین. ج3، قم: مدرسۀ امام باقر (ع).