اصل دسترسی به عدالت و حق دادخواهی دولت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

اصل دسترسی به عدالت تنها به معنای حق دسترسی به آن نیست؛ قاعدۀ دسترسی به دادگستری به‌منزلۀ مرجع رسمی تظلمات را نیز دربرمی‌گیرد. پس، هرگاه در وجود حق دادخواهی یا حق مراجعه به دادگستری تردید شود، بی‌گمان اصل دسترسی به عدالت راهکاری را پیشنهاد می‌کند که به اعمال حق در مرجع رسمی تظلمات منجر می‌شود. میان عمومیت صلاحیت دادگاه دادگستری و دیوان عدالت اداری فرق وجود دارد. آن جایی هم که دولت حق دادخواهی در دیوان عدالت اداری ندارد، دو رأی وحدت رویه از هیئت‌‌‌ عمومی دیوان عالی کشور صادر شده که به‌منظور همان معنای دوم اصل دسترسی به عدالت است. اینجاست که معنا و مفهوم رأی وحدت رویه مطرح می‌شود. این رأی قانون یا در حکم آن نیست، بلکه تفسیر منتخب هیئت‌‌‌ عمومی دیوان عالی کشور به‌منظور یکسان‌سازی حقوق در سراسر قلمرو کشور است. از این رو، تاب تسری به سایر موارد ندارد. دیوان عدالت اداری به‌منظور صلاحیت نظارتی خود باید بتواند دعاوی دولت را که خواهان یا خوانده در یک مرجع شبه‌قضایی بوده است استماع کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

ACCESS TO JUSTICE AND GOVERNMENT'S RIGHT OF ACTION

نویسنده [English]

  • Hassan Mohseni
Associate Professor of Private Law Department, University of Tehran
چکیده [English]

The meaning of access to justice, is not merely right of access, but it also means the principle of access to justice in tribunals as official place for pleading. So, when there is some doubt in the existence of right of action or this right in general tribunal, the principle of access to justice directs us to this resolution that results in the existence of this right. These two meaning have been accepted in Supreme Court’s Decisions. This survey shows that in our legal system, the notion of generality of Tribunals and Administrative Justice Court are not the same. Also when government has not the right of action in that court, supreme had said in its two Unification Decision (No. 602 and 699) that can pursuit its lawsuit in general tribunals on behalf and this solution causes a question that if the way and logic of these two Unification Decision can be applied in another cases that our legislator has not foreseen a tribunal for access to justice? Firstly, we are obliged to analyze the nature of Unification Decision. That decision is not positive Law or a thing as Law but also that decision is the interpretation of unification committee of Supreme Court for unification of law in all over the territory. So before author, Administrative Court of Justice by its competence for supervision in administrative law can hear the litigation of government, especially when it is presented in a lawsuit as a claimant or defendant.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Access to justice
  • Right of Action
  • Selected Interpretation
  • Supervisory Competence
  • Tribunals

مراجع

الف) فارسی
ابوالحمد، عبدالحمید (1369). «پیرامون یک رأی وحدت رویۀ هیئت‌‌‌ عمومی دیوان عالی کشور و مسئلۀ شخصیت حقوقی دولت»، مجلۀ کانون وکلا، شمارۀ 150-151.
اعلامیۀ اسلامی حقوق بشر (1370) در: نشریۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران،دورۀ 27.
جعفری‌تبار، حسن (1395). دیو در شیشه، در فلسفۀ رویۀ قضایی، تهران: حق‌گزاران.
جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر (1388). حقوق اموال (دورۀ متوسط حقوق مدنی)، چاپ 6، تهران: گنج دانش.
شاه‌حیدری‌پور، محمدعلی (1391). آیین دادرسی مدنی، صلاحیت دادگاه‌‌‌ها، تهران: آداک.
شمس، عبدالله (1388). آیین دادرسی مدنی، چاپ 21، تهران: دراک.
طباطبایی‌مؤتمنی، منوچهر (1391). حقوق اداری، چاپ 18، تهران: سمت.
عباسی، بیژن (1392) «تحلیل قواعد و شرایط شکل‌گیری اعمال اداری یک‌جانبه»، فصل‌نامۀ حقوق، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دورۀ 43، شمارۀ 3.
کاتوزیان، ناصر (1377). مبانی حقوق عمومی، تهران: میزان.
ـــــــــــــــــــــــ (1394). مقدمۀ علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چاپ یکصدم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
متین‌دفتری، احمد (1342). دعوای مدنی چیست؟، در: آیین دادرسی مدنی و بازرگانی (با اضافات و تجدیدنظر به اقتضای تغییر قوانین)، جلد 2، چاپ 2، تهران: بی‌نا.
ـــــــــــــــــــــــ (1378). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، جلد اول، تهران: مجد.
محسنی، حسن (1392). ادارۀ جریان دادرسی مدنی، بر پایۀ همکاری و در چارچوب اصول دادرسی، چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار، با مقدمۀ استاد دکتر کاتوزیان.
ـــــــــــــــــــــــ و غمامی، مجید (1394). «رابطۀ میان استقلال قضاوت و استقلال وکالت»، فصل‌نامۀ مطالعات حقوق خصوصی، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دورۀ 45، شمارۀ 2.
ـــــــــــــــــــــــ (1391 ب). «دعوای مرتبط و کارآمدی مقررات مرتبط»، مجلۀ حقوقی دادگستری، شمارۀ 77.
ـــــــــــــــــــــــ (1391). «مفهوم مرجع قضایی در نظام قضایی کشور»، مجلۀ حقوقی دادگستری، شمارۀ 79.
ـــــــــــــــــــــــ (1395). آشنایی با مراجع قضایی مدنی فرانسه، در: آیین دادرسی مدنی فرانسه، تهران: شرکت سهامی انتشار.
محقق، محمدعلی (1382). در خانه اگر کس است، تهران: نشر کارنامه.
محمودی، جواد (1390). بررسی تحلیلی دادرسی اداری در حقوق ایران، تهران: جنگل.
مدنی، سید جلال‌الدین (1382). رویۀ قضایی، تهران: انتشارات پایدار.
مولابیگی، غلامرضا (1393). صلاحیت و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، تهران: جنگل.
نجابت‌خواه، مرتضی (مجری طرح) و شریعت‌باقری، محمدجواد (نظارت و ارزیابی) (1391). صلاحیت دیوان عدالت اداری در آرای دیوان عالی کشور، تهران: روزنامۀ رسمی.
هاشمی، سیدمحمد (1384). حقوق بشر و آزادی‌‌‌های اساسی، تهران: میزان.
ب) انگلیسی
Buffet, Jean (2004). V Cour de cassation, in: Loïc Cadiet (dir), Dictionnaire de la justice, Paris, PUF.
Cadiet, Loïc, et Emmanuel Jeuland (2016). Droit judiciaire privé, Paris, Litec, 9 éd.
Cadiet, Loïc, Jacques Normand et Soraya Amrani-Mekki (2013). Théorie générale du procès, Paris, PUF, 2ème édition.
Caillosse, Jacques (2004). V État, in: Loïc Cadiet (dir), Dictionnaire de la justice, Paris, PUF.
Desdevises, Yvon (2004). V Accès au droit/accès à la justice, in: Loïc Cadiet (dir), Dictionnaire de la justice, Paris, PUF.
Halpérin, Jean-Louis et Marie-Laure Niboyet (2014). Agir en justice: la distinction de la substance et de la procédure, in: Loïc Cadiet, Serge Dauchy et Jean-Louis Halpérin (Sous la direction), Itinéraire d’histoire de la procédure civile, Paris, IRJS.
Motulsky, Henri (1964). L'action en justice et le droit subjectif, in: Archives de philosophie du droit; et aussi in: ÉCRITS, Paris, Dalloz, 1974, Tome I: études et notes de procédure civile.
Rhode, Deborah L. (2004). Access to Justice, U.S.A., OUP.
مطالعات حقوق خصوصی
دوره 47، شماره 3
مهر 1396
صفحه 531-550

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار