ادارۀ موقوفات خاص فاقد متولی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع)

چکیده

در ادارۀ موقوفات خاص بدون متولی، اختلاف‌نظر وجود دارد. برخی فقها با شناساییحق مالکیت برای موقوف‌علیهم، ادارۀ مال موقوفه را از لوازم آن می‌دانند و مدیریت انحصاری موقوفه را با اینان می‌شمارند. اما بیشتر فقهای دو سدۀ اخیر، فارغ از حق موقوف‌علیهم، به‌منظور رعایت حق بطون آتی، امور اداری را که به همۀ موقوف‌علیهم مرتبط می‌شود، در زمرۀ اختیارات حاکم می‌دانند. در حوزۀ قوانین، در آغاز دیدگاه نخست مقرر شد. اما در ادامه، دیدگاه دوم جایگزین آن شد. با این همه، رویۀ عملی سازمان اوقاف و رویۀ قضایی دادگاه‌ها همچنان مبتنی بر دیدگاه نخست است. درحالی‌که دیدگاه دوم و مبنای آن در حقوق جدید استقرار یافته و رهایی از پافشاری بر دیدگاه نخست و دگرگونی رویۀ عملی و رویۀ قضائی بایسته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

MANAGEMENT OF SPECIFIC ENDOWMENTS WITHOUT TRUSTEE

نویسنده [English]

  • Mohammad Hasan Emamverdy
Assistant Professor of Law, Law Department, International University of Imamreza, Iran
چکیده [English]

There is a disagreement on the management of specific endowments without a trustee. Some jurists, recognizing the ownership right for the beneficiaries, believe that the management of the endowment is an integral part of it and its exclusive management is with the beneficiaries. But most jurists in the last two centuries consider the rights of future beneficiaries as standard. They consider the administration of the affairs related to all the beneficiaries as the ruler’s authority. In the Iranian law, in the beginning, the first opinion was chosen. But later on, the second view came to the force. However, the practical procedure of the Organization of the Endowments and the judicial process of the courts accept the first view and it has continued until now. However, the second opinion and its basis are accepted in the new legislations. Therefore, it is necessary to change the practical and judicial procedure.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Beneficiaries
  • Specific endowment
  • Governor
  • Right of ownership
  • Right of exploitation
  1. ابهری علی‌آباد، حمید؛ رضیان، عبدالله (1386)، «مفهوم و ماهیت وقف و وضعیت مالکیت مال موقوفه در فقه امامیه و حقوق مدنی ایران»، مقالات و بررسی‌ها، ش 96، ص 30-11.
    1. انصاری، مرتضی (1415ق)، المکاسب، ج4، قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
    2. امامی، حسن (1371)، حقوق مدنی، ج1، تهران: اسلامیه.
    3. باریکلو، علیرضا (1390)، اموال و حقوق مالی، تهران: سمت.
    4. بهجت، محمدتقی (1428ق)، رساله توضیح المسائل، قم: شفق.
    5. ترابی، ابراهیم؛ اسماعیلی، محمود (1394)، وقف و مطالعۀ آن در قوانین، دکترین حقوقی و فقه، تهران: شهر دانش.
    6. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388)، حقوق اموال، چ ششم، تهران: گنج دانش.
    7. ------------- (1387)، مجموعۀ محشی قانون مدنی، تهران: گنج دانش.
  2. حائری شاه‌باغ، سیدعلی (1387)، شرح قانون مدنی، ج1، چ سوم، تهران: گنج دانش.
  3. حلبی، ابوصلاح (1403ق)، الکافی فی الفقه، اصفهان: کتابخانۀ عمومی امام امیرالمومنین ع.
  4. حلّى، ابن ادریس (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، ج 3، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  5.  حلّى، مقداد (1404ق)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، ج2، قم: کتابخانه آیة‌الله مرعشى نجفى.
  6. خمینی، روح‌الله (1379)، تحریرالوسیله، ج2، قم: مؤسسۀ مطبوعات دارالعلم.
  7. ----------- (1421ق)، کتاب البیع، ج3، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  8. راوندى، قطب‌الدین (1405ق)، فقه القرآن، ج2، چ دوم، قم: کتابخانۀ آیة‌الله مرعشى نجفى.
  9. سبزوارى، محمدباقر (1423ق)، کفایه الأحکام، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    1. سیفی‌مازندرانی، علی‌اکبر (1430ق)، دلیل تحریر الوسیله: الوقف، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  10. شهید اول (1417ق)، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    1.  شهید ثانی (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، ج‌، قم: مؤسسۀ المعارف الاسلامیه.
  11. شبیرى زنجانى، سید موسى (1430ق)، رسالۀ توضیح المسائل، قم: سلسبیل.
    1. طباطبایى یزدى، سید محمدکاظم (1414ق)، تکمله العروه الوثقى، ج‌، قم: کتابفروشی داوری.
    2. طوسی، محمد (1387ق)، المبسوط فی فقه‌الإمامیه، ج‌3، تهران: المکتبه ‌المرتضویه لإحیاء الآثار‌الجعفریه.
    3. صفائی، حسین (1388)، حقوق مدنی: اشخاص و اموال، دهم، تهران: میزان.
    4. علامه حلی (1388ق)، تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
    5. علم‌الهدی، سید مرتضى (1415ق)، الانتصار فی انفرادات الإمامیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    6. فاضل موحدى لنکرانى، محمد (1421ق)، تفصیل الشریعه: الوقف، الوصیه، الأیمان و النذور، الکفارات، الصید، قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار (ع).
    7. کاتوزیان، ناصر (1387)، عقود معین 3، چ دهم، تهران: گنج دانش.
    8. ---------- (1391)، اموال و مالکیت، چ سی‌وهفتم، تهران: میزان.
  12. کاشف الغطاء نجفى، حسن (1422ق)، أنوار الفقاهه: کتاب الوقف، قم: مؤسسۀ کاشف‌الغطاء.
    1. کاشف الغطاء نجفى، جعفر (1422ق)، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغراء، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
    2. کمپانی اصفهانی، محمدحسین (1418ق)، حاشیۀ کتاب المکاسب، ج3، قم: انوار الهدی.
    3. مدنی، جلال‌الدین (1391)، حقوق مدنی، ج1، تهران: پایدار.
    4. محقق حلی (1408ق)، شرائع‌الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج‌2، چ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  13. محقق کرکى (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج‌9، چ دوم، قم: مؤسسۀ آل البیت (ع).
  14. موسوى خویى، سید ابوالقاسم (1410ق)، منهاج الصالحین، ج2، قم: مدینه العلم.
  15. مکارم شیرازى، ناصر (1424ق)، رسالة توضیح المسائل، دوم، قم: مدرسۀ امام على‌ ع.
    1. نجفى، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج28، چ هفتم، بیروت: دار الاحیاء التراث‌العربی.