تبیین و تحلیل قاعدۀ «حق صلاحدید حرفه‌ای مدیران» در حقوق ‏شرکت‌ها با تطبیق مبانی آن در حقوق ایران‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه حقوق خصوصی مؤسسة عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، ‏تهران، ایران

چکیده

      اعمال کارکرد ادارۀ شرکت سهامی توسط هیأت مدیره، می‌تواند همراه با تصمیم نادرست و خسارت‌بار مدیران باشد. حقوق شرکت‌های تجاری اصولاً نظام ویژه‌ای در مورد مسئولیت مدیر و جبران خسارت ندارد و ادعای شرکت علیه مدیران جهت جبران خسارت، در چارچوب قواعد عمومی جبران خسارت است. با این حال، نظریۀ «حق صلاحدید حرفه‌ای مدیران» عناصر، مفاهیم و استدلالات خاصی را وارد بر قضیة مسئولیت ناشی از اشتباه خسارت‌بار مدیران می‌کند. این نظریه براساس مفاهیم، مبانی و استدلالات حقوقی استوار است که می‌تواند قابل تطبیق در حقوق ایران نیز باشد. از قبیل وصف انحصاری، منحصر و مستقل بودن کارکرد مدیران، زمینة ریسک‌پذیر اعمال کارکرد مدیریتی و نیز معیار و درجة خاص تقصیر حرفه‌ای مدیران. این مقاله درصدد است با تبیین و تحلیل این مبانی و اقتضائات، تطبیق‌پذیری این نظریه و مفاد آن در حقوق شرکت‌های ایران را اثبات کند. این مقاله و نظریه برآمده از آن، براساس تبیین و تحلیل تطبیقی تئوری‌های حقوقی مطرح در سایر نظام‌های حقوقی و با استناد به واقعیت‌ها و مبانی مرتبط در حقوق مسئولیت مدنی و حقوق شرکت‌های تجاری ایران پایه‌گذاری شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining and Analyzing the Business Judgment ‎Rule in the Company Law with Comparing Its ‎Rationales to the Iranian Law

نویسنده [English]

  • ahmad shahniaei
Assistant Professor of Law, The Institute for Management and Planning ‎Studies (IMPS) Tehran, Iran
چکیده [English]

 
The directors of the company, including the members of the board of directors and the CEO, are responsible for the management of the company. They have to make day-to-day decisions about managing the affairs and property of the company. From a legal point of view, directors are subject to the duty for the company to take the best decisions and actions in terms of maintaining the interests and expediency of the company, but in some cases, due to a mistake in understanding the reality or a mistake in understanding the fair decision, an action or decision may be taken which later turns out to be wrong and causing damage to the company. In this assumption, it is a legal issue that how the mistakes of the directors in managing the company's affairs can be described from the legal point of view, and whether they have a liability to compensate the company or not. In the company law of many legal systems, the analysis of this issue is mainly influenced by a legal theory entitled "business judgment rule of directors". According to this theory, in cases where the decision and harmful action to the company is not caused by the violation of the directors' obligations, including fiduciary obligation, prohibition of the conflict of interests, obligation to care and compassion and other obligations, the harmful mistake of the director does not mean his liability to compensate for the damage. This rule is explicitly or implicitly accepted in the laws of many countries. The explanation and analysis of the implementation of this rule in Iranian law can be proposed, especially because in Iranian law, according to the rules of civil liability, anyone who causes damage to another is obliged to compensate for the
damage. It is possible to justify this rule based on legal grounds in the field of civil liability, trust law and company law. In this research, an attempt has been made to prove that this rule is applicable and identifiable in Iranian law based on general legal principles and rules in civil liability law and trust law and special rules in commerce law and facts related to the director's position in the company. From the point of view of company law, the exclusive, independent, absolute and general attributes of the board of directors and the recognition of the discretionary competence of directors in making decisions about the affairs of the company increase the possibility of making mistakes in making decisions, and it is clear that making mistakes in making decisions is not only inevitable but is one of the necessities for exercising the authority of the board of directors. The possibility of suing for damages against director or the intervention of a judge to check the fairness or unfairness of the director's decisions, simply claiming that the decision is wrong and harmful and incompatible with the absolute and independent authority of the board of directors and their discretionary competence. Also, in terms of practical reality, company law has accepted the fact that management practiced by directors are in a changing business environment with the risk of making mistakes in decisions, and creating a safe territory for directors in directorial decision-making and risk-taking situations and profitability and commercial activity which is expected by shareholders is possible by identifying the rule of business judgment of directors and immunity of directors from liability for professional decisions and prohibition of inspection of the fairness or unfairness of the decision by the judicial authority. From the point of view of civil liability law, the rule of business judgment is justifiable. In fact, the fault is of the pre-conditions of liability to compensation and in the case of company directors, a mistake or unfair decision in itself is not associated with fault. In addition, in all fiduciary relationships, of which the relationship between the director and the company is one example, according to the rule of trust, the liability of the trustee (director) requires the fault. In the same way, company management, as a professional job, in terms of legal describing of the decision and the degree of fault required for professional liability, requires more than mere mistakes. Considering the business conditions of the company's environment and the necessity of active management and decision-making, the duty to care does not mean the duty not to make mistakes. The duty of efficient management means applying skill and specialized care in management practices. The legal rule considers the provisions of such a duty to be an obligation to apply these skills and tasks and does not impose a guarantee on the director for the usefulness and real fairness of the decision and the absence of mistakes and this is the legal, logical and moral spirit of the business judgment rule.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Unfairness of Decision
  • Professional Mistake of Directors
  • Civil Liability
  • ‎Director’s Discretionary Power
  • Risky Management
  • Fiduciary Relationship ‎of Directors.‎
  1. منابع

    الف) فارسی

    1. اسکینی، ربیعا؛ سید الهام‌ا‌‌لدین شریفی آل هاشم، (1379). «تحلیل اختیارات مدیران شرکت‌های سهامی با توجه به مبانی رابطۀ مدیران با شرکت در نظام‌های حقوقی ایران و انگلیس»، مجلة مدرس، دورة 4، ش 4، ص 15-1. در: https://clr.modares.ac.ir/article-20-2063-fa.html، (24 آبان 1400).
    2. اسکینی، ربیعا (1387). حقوق تجارت، شرکت‌های تجاری، ج 2، چ دهم، تهران: سمت.
    3. امامی، حسن (1367). حقوق مدنی، ج 2، چ سیزدهم، کتابفروشی اسلامیه.
    4. باریکلو، علیرضا؛ محمد ساردوئی­نسب؛ مهدی میرجلیلی (1400). «بررسی قاعدة اعتبار تصمیم متعارف تجاری مدیران در حقوق حاکم بر شرکت‌ها در آمریکا و تطبیق آن با حقوق ایران»، دوفصلنامة علمی حقوق تطبیقی، دورۀ هشتم، ش 1، ص 110-87.. در: http://law.mofidu.ac.ir/article_243544.htm، (6 دی 1400).
    5. پاسبان، محمدرضا (1389). حقوق شر کت‌های تجار ی، تهران: سمت.
    6. ------------ (1389). «اهلیت شرکت‌های تجاری و حدود اختیارات مدیران شرکت‌های تجاری»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، ش 101، ص 164-127. در: https://lawresearchmagazine.sbu.ac.ir/article_56256.html، (20 آبان 1400).
    7. پورشید، سیده زهرا (1394). تعادل در اختیارات مدیریت شرکت‌های سهامی، چ اول، تهران: مجد.
    8. تقی‌پور، بهرام؛ حسین عابدینی (1398). «رویکرد نظام حقوقی ایران به شاخصه‌های کلیدیِ نظام ادارة شرکت‌های سهامی»، فصلنامة مطالعات حقوق خصوصی، دورة 49، ش 3، ص 422-409. در:

             https://jlq.ut.ac.ir/article_72973.html، (13 آبان 1400).

    1. جنیدی، لعیا؛ معصومه اکبریان طبری (1397). "رابطة امانی مدیران در شرکت‌های سهامی: بررسی تطبیقی در حقوق ایران و انگلستان". مجلة حقوق تطبیقی ش 2، ص 96-69. در: http://law.mofidu.ac.ir/article_34499.html، (1 آذر 1400).
    2. سلطانی، محمد؛ وحیده غلامی (1397). «مسئولیت مدیران در پرتو قاعدۀ قضاوت حرفه‌ای؛ با تأکید بر حقوق ایالت دلور آمریکا»، فصلنامة مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دورة 10، ش 3، ص 157-131، در:

            https://jls.shirazu.ac.ir/article_5031.html، ( 25 آبان 1400)

    1. صقری، محمد، (1390). حقوق بازرگانی شرکت‌ها. چ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    2. عابدی فیروز جایی، ابراهیم (1398). «گفتاری در فلسفة حقوق شرکت‌های تجاری؛ شرکت‌های تجاری، مخلوق نظمی خودجوش یا نظمی تصنعی؟»، فصلنامة مطالعات حقوق خصوصی، دورة 49، ش 1، ص 86-69. در: https://jlq.ut.ac.ir/article_70574.html،( 15 آبان 1400).
    3. عرفانی، محمود (1377). حقوق تجارت شرکت‌های سهامی عام و خاص، ج2، چ هشتم، تهران: جهاد دانشگاهی.
    4. عیسائی تفرشی، محمد، ( 1395). مباحثی تحلیلی از حقوق شر کت‌های تجاری، ج 1و 2، چ دوم، تهران: دانشگاه تربیت مدرس تهران.
    5. قانون تجارت مصوب 1311.
    6. قانون مدنی مصوب 1307.
    7. کاتوزیان، ناصر (1376الف). حقوق مدنی: عقود اذنی، وثیقه‌های دین، چ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    8. ---------- (1376ب). حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها. ج 2، چ چهارم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    9. ----------- (1382الف). اثبات و دلیل اثبات، ج1، قواعد عمومی اثبات، چ دوم، تهران: میزان.
    10. ----------- (1382ب). حقوق مدنی: الزام‌های خارج از قرارداد: ضمان قهری، چ سوم، تهران: دانشگاه تهران.
    11. لایحة قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 1347.
    12. محمدی، سام؛ علی باقری (1394). «بررسی وضعیت و آثار حقوقی معاملة مدیرعامل با شرکت در مقایسه با لایحة جدید قانون تجارت»، فصلنامة مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 45، ش 2، ص 399- 359. در:

        https://jlq.ut.ac.ir/article_54452.html،(20 آبان 1400).

    1. محمدی، ابوالحسن (1374). قواعد فقه، چ دوم، یلدا.
    2. مقدم، عیسی (1399). «تصاحب فرصت بستن قرارداد متعلق به شرکت تجاری توسط مدیر و ضمانت اجرای آن مطالعه در حقوق انگلیس و آمریکا و ایران»، فصلنامة مطالعات حقوق خصوصی، دورة 50، ش 4، ص 818 -803.، در: https://jlq.ut.ac.ir/article_79680.htm، (22 آبان 1400).

    ب) خارجی

    25. Allen,William T,(2008). “Modern Corporate Governance and the Erosion of the Business Judgment Rule in Delaware Corporate Law”,CLPE Research paper No.06, New York School of Law, New York University, pp 1-18. https://ssrn.com/abstract=1105591, (Accessed 17 October 2021).

    26. Andenas, Mads, Wooldridge, Frank,(2009). European Comparative law,Cambridge University Press, New York.

    27. Branson, Douglas M. (2002). “The rule that isn’t a rule- the business judgment rule”,Valparasio University Law Review,Vol.36, pp. 631-651. https://scholarship.law.pitt.edu/fac_articles/233/,  (Accessed 25 October 2021).

    28. Brougham,Brian,(2008). The role of independent directors in VC-Backed firms,US Berkeley-School of law, pp.1-42, https://ssrn.com/abstract=1162372, (Accessed 19 October 2021).

    29. Cahn,Andeas & Donald, Daviesid C. (2010). Comparative Company Law, Cambridge University Press, New York.

    30. Clarke, Donald C,(2006). Setting the Record Straight:Three Concepts of the Independent Directors,Working paper, the George Washington University Law School, 1-29, https://ssrn.com/abstract=892037, (Accessed 15 October 2021).

    31. Davies,Paul, (2003). Gower and Davies Principle of modern Company Law, London, Sweet and Maxwell. Seventh Edition, London.

    32. Davies,Paul,Hopt, Klaus j,Nivak,Richard,Van solinge,Gerard,(2013). Corporate boards in law and practice,Oxford University Press.

    33. Gurrea- Martinez, Aurelio (2018). Re-examining the Law and Economic of the Business Judgment Rule:Notes for Its Implementation in Non- US Jurisdictions, Journal of Corporate Law Studies,Vol. 18, No.2, pp. 1-27, https://ssrn.com/abstract=2720814, (Accessed 21 October 2021).

    34. Johnson, Lyman (2013). “Unsettledness in Delaware Corporate Law:Business judgment rule”, Corporate Purpose, Delaware Journal of Corporate Law(DJCL),Vol.38, No.2, pp.405-451. https://ssrn.com/abstract=2359187, (Accessed 23 October 2021).

    35. Larcker, Daviesid &Tayan, Brian (2011). Corporate governance matters, Pearson Education Inc.

    36. Lumsden, Andrew (2010). “The Business Judgment Defence Insights from ASIC v. Rich”, Companies and Securities Law Journal, Vol.28, No.3., pp 1-18,  https://ssrn.com/abstract=1584652, (Accessed 29 October 2021).

    37. Sharfman,Bernard,(2017) "The Importance of the Business Judgment Rule",New York University Journal of Law and Business, Vol. 14,pp.27-69.   https://ssrn.com/abstract=2888052, (Accessed 19 October 2021).

    38. Siems,Mathias,Carbelli,Daviesid,(2013). Comparative company law, Hart publishing.

    39. Smith, D.Gordon (2015). “The Modern Business Judgment Rule”, Research Handbook on Mergers and Acquisitions, BYU Law Research Paper Series No.15-09. Bringham Young (University-J. Reuben Clark Law School,pp 1-18,https://ssrn.com/abstract=2620536, Accessed 15 October 2021).

    40. Wells, Harwell (2018). Reasearch handbook on the history of corporate and company law, Edward Elgar Publishing Limited,